Betasitosterol - właściwości, działanie, przeciwskazania

Betasitosterol to związek należący do fitosteroli, których zidentyfikowano już około 200. Fitosterole, czyli sterole roślinne, to substancje naturalnie występujące tylko w roślinach, które pod względem budowy i działania przypominają cholesterol.

Związki te są częścią błon komórkowych roślin i pełnią funkcje podobne do tej, którą cholesterol odgrywa w błonach komórkowych zwierząt, czyli zmniejszają ich płynność poprzez stabilizację, szczególnie na zewnętrznej warstwie. Fitosterole znajdują się we wszystkich tkankach roślin (liście, kłącza, owoce), i są szczególnie obfite w olejach roślinnych. Spośród najbardziej rozpowszechnionych sterolowych związków roślinnych, takich jak kampesterol czy sigmasterol, betasitosterol (β-sitosterol) cechuje się właściwościami wartymi opisania w niniejszej pracy, ponieważ zawiera się nawet w aż 90% zawartości steroli w roślinie, w zależności od grupy produktu. Co ciekawe, w surowicy i tkankach ludzi zdrowych, stężenie β-sitosterolu jest o 800–1000 razy niższe niż stężenie wytwarzanego przez organizm cholesterolu. Sitosterolina, czyli glikozyd fitosteroli, również znajduje się w surowicy, ale w jeszcze mniejszych ilościach. Proces tworzenia fitosteroli jest kontrolowany w trakcie biogenezy błon komórkowych. Badania naukowe pokazały, że betasitosterol jest wytwarzany biologicznie poprzez dwa różne szlaki metaboliczne: szlak mewalonianu oraz szlak deoksyksylulozy. Biosynteza betasitosterolu i cholesterolu zachodzi według tej samej ścieżki aż do etapu produkcji skwalenu. Po tej fazie, dalszy los skwalenu różni się, ponieważ prowadzi do innych produktów końcowych w obu przypadkach.

Palma sabałowa (Serenoa repens), której owoce wyglądem przypominają oliwki, była używana w medycynie niekonwencjonalnej od 1800 roku i jest dobrym źródłem betasitosterolu. Należąca do rodziny arekowatych, obejmujących 14 gatunków rosnących głównie w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Środkowej, Północnej, Południowej oraz w Indiach. Owoce mają fioletowo-czarne barwy i zbierają się w kiście, dojrzewają od października do grudnia. Dojrzałe owoce są wykorzystywane do produkcji ekstraktów. Zawiera bogactwo składników chemicznych, w tym fitosterole, fitoestrogeny, terpenoidy, tłuste oleje, kwasy tłuszczowe, polisacharydy, flawonoidy, lektyny, alkohole alifatyczne, związki poliprenowe oraz kwas taninowy. W lipidosterolowym ekstrakcie tej palmy znaleziono różne kwasy tłuszczowe, takie jak kwas kaprylowy, kaprynowy, laurynowy, mirystynowy, palmitynowy, oleopalmitynowy, stearynowy, oleinowy, linolowy oraz linolenowy.

Dynia zwyczajna (Cucurbita pepo L.), pochodzi z Meksyku i jest uprawiana w różnych odmianach (liczy 20 gatunków) na całym świecie. W medycynie ludowej wykorzystuje się miąższ (soki, przeciery, pulpy), oraz pozyskane z niej nasiona (pestki), jak i zimnotłoczone oleje, które zawierają fitosterole, w tym szczególnie Δ-7-sterole, oraz minerały, takie jak selen.