Boisz się, że kurze łapki i lwia zmarszczka niedługo zaproszą na Twoją twarz kolejnych znajomych? Sprawdź jak zatrzymać młodość skóry na dłużej z pomocą naukowo udowodnionych rozwiązań!

W czasie ciąży zapotrzebowanie na żelazo zwiększa się aż o połowę. Warto zadbać o odpowiedni poziom tego pierwiastka, ponieważ bierze on udział w wielu procesach zachodzących w organizmie matki oraz u rozwijającego się płodu. Jakie żelazo w ciąży będzie odpowiednie? Jakie objawy wywołuje niedobór? Jakie żelazo w ciąży będzie odpowiednie? Odpowiedź znajduje się w poniższym artykule.  Żelazo w ciąży – znaczenie dla mamy i dziecka  Żelazo to składnik mineralny, który bierze udział w licznych procesach i odgrywa ważną rolę w zapewnieniu odpowiedniego funkcjonowania organizmu przyszłej mamy. Jest składnikiem dwóch ważnych białek, które biorą udział w transporcie tlenu:   •    Hemoglobiny - dzięki niej tlen jest transportowany do komórek, •    Mioglobiny – umożliwia pobieranie tlenu z krwi niezbędnego do pracy mięśni.  Żelazo jest także wykorzystywane w procesie tworzenia czerwonych krwinek w szpiku kostnym, uczestniczy w syntezie DNA oraz odpowiada za sprawne funkcjonowanie układu odpornościowego. Rola żelaza w organizmie jest niezwykle istotna, szczególnie w kontekście prawidłowego rozwoju płodu i wpływu na życie dziecka w późniejszym okresie. Ilość żelaza w ciąży ma kluczowe znaczenie, ponieważ jego prawidłowy poziom przyczynia się do zmniejszenia ryzyka wewnątrzmacicznego obumarcia płodu, poronień oraz wcześniactwa. Dodatkowo, odpowiednia suplementacja żelaza w ciąży, może zminimalizować ryzyko wystąpienia niedokrwistości w pierwszych sześciu miesiącach życia dziecka a w późniejszym życiu, zmniejszać podatność na infekcje.  Zapotrzebowanie na żelazo w ciąży – dlaczego jest większe?  Podczas ciąży w organizmie kobiety zachodzi wiele istotnych przemian. Jedną z nich jest zmiana zapotrzebowania na żelazo. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo w ciąży znacząco wzrasta i wynosi odpowiednio:  W I trymestrze – 4 mg/dobę W II trymestrze – 7-8 mg/dobę W III trymestrze – 12-15 mg/dobę  Powyższe zmiany wynikają przede wszystkim ze wzrostu zapotrzebowania rosnącego płodu na składniki odżywcze, a także zwiększonej potrzeby popłodu (czyli łożyska, pępowiny, i błon płodowych) oraz wzrostu objętości mięśnia macicy.  Poziom żelaza w ciąży – normy. Ile wynoszą?  Pożądany poziom żelaza w ciąży jest znacznie wyższy, aniżeli przed zapłodnieniem. Ma to związek między innymi z rozrzedzeniem krwi, wzrostem masy mięśniowej kobiety oraz z intensywnym zużywaniem żelaza do budowy łożyska, a następnie na potrzeby dojrzewającego płodu. Normy żelaza w ciąży ustalone dla populacji Polski przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego i Państwowy Zakład Higieny, wynoszą:  8 mg u kobiet w wieku 19-50 lat  23 mg u kobiet w ciąży  7 mg u kobiet karmiących piersią  Niedobór żelaza w ciąży – objawy  Objawy niedoboru żelaza w ciąży mogą różnić się intensywnością - w zależności od stopnia jego deficytu. Na początkowym etapie niedobór żelaza często nie daje zauważalnych objawów. Jednak wraz z upływem czasu może pojawić się szorstka, sucha i blada skóra, pęknięcia w kącikach ust, suche włosy oraz łamliwe paznokcie. Niedobór żelaza w ciąży może także prowadzić do obniżenia sprawności fizycznej oraz osłabienia odporności. Dodatkowo, mogą wystąpić problemy z koncentracją i pamięcią, a także zaburzenia rytmu serca. Niedobór żelaza w ciąży – skutki  Anemia w ciąży może prowadzić do poważnych konsekwencji dla matki i dziecka na różnych etapach ciąży oraz w okresie okołoporodowym. Dla przyszłej mamy może to objawiać się problemami związanymi z układem krzepnięcia, zaburzeniami hormonalnymi, obniżoną odpornością, a nawet niewydolnością serca. Istnieje również zwiększone ryzyko komplikacji takich jak poronienia, przedwczesny poród, przodujące łożysko lub jego przedwczesne oddzielenie się. Podczas porodu, niedobór żelaza może wpływać na osłabienie siły skurczów, zwiększenie męczliwości mięśni i zmniejszenie wrażliwości na oksytocynę, co może skutkować przedłużonym porodem i koniecznością cesarskiego cięcia. Anemia zwiększa również ryzyko niedoczynności tarczycy u matki.  Skutkiem niedoboru żelaza w ciąży dla dziecka może być między innymi nieprawidłowy rozwój łożyska. Może to prowadzić do zaburzeń wzrostu płodu oraz niskiej masy urodzeniowej. Istnieje także ryzyko wystąpienia wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu (hipotrofii) u płodu, co może skutkować wystąpieniem wad rozwojowych u dziecka. Niedokrwistość matki w okresie karmienia piersią może spowodować obniżenie zawartości żelaza w pokarmie, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia anemii u noworodka. Ten stan może również prowadzić do ograniczeń rozwoju psychomotorycznego u dziecka, co ma wpływ na jego zdolności umysłowe i fizyczne. Podobnie jak niedobór, tak i nadmiar żelaza w ciąży nie jest wskazany. Wysokie żelazo w ciąży może mieć niekorzystny wpływ na jej przebieg. Badania wykazały, że podwyższone żelazo w ciąży nasila ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej i stanu przedrzucawkowego, co stanowi zagrożenie dla matki i dziecka. Objawami nadmiaru żelaza w ciąży początkowo są nudności, biegunka i wymioty. Następnie pojawiają się zaburzenia centralnego układu krwionośnego, nerwowego i sercowo-naczyniowego. Pojawiają się również problemy z nerkami i wątrobą. Dlatego ważne jest monitorowanie stanu odżywienia matki i odpowiednia suplementacja żelaza w celu zapobiegania negatywnym skutkom.  Niedokrwistość w ciąży i anemia w ciąży – jak im zapobiec?  Niskie żelazo w ciąży jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń. Zapobieganie niedoborom żelaza w ciąży jest bardzo ważne, dlatego aby uniknąć powikłań okołoporodowych, zalecane jest spożywanie produktów bogatych w żelazo i stosowaniu suplementacji u kobiet ciężarnych. Dieta bogata w żelazo w ciąży – co jeść?  Dieta bogata w żelazo w ciąży jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju płodu, a także dla zdrowia przyszłej mamy. Do głównych produktów bogatych w żelazo zalicza się przede wszystkim: czerwone mięso takie jak wołowina, cielęcina, baranina oraz wątróbkę, ryby, żółtko jajka kurzego. Można jeść także produkty pełnoziarniste, otręby pszenne, płatki owsiane, kaszę jaglaną, gryczaną, pęczak, brązowy ryż. Żelazo występuje w produktach roślinnych takich jak nasiona roślin strączkowych, natka pietruszki, burak, bób, koper lub szpinak, który jest także dodatkowym źródłem kwasu foliowego. Doskonałym źródłem mogą być też owoce, między innymi maliny czy porzeczki.   Jak zwiększyć wchłanianie żelaza? Przyswajanie żelaza, kluczowego składnika mineralnego dla organizmu, może być korzystnie wspomagane przez obecność witamin: C, B12 i B6. Warto pamiętać, że istnieją dwa rodzaje żelaza w produktach spożywczych: •    Żelazo hemowe, obecne w produktach pochodzenia zwierzęcego - charakteryzuje się najwyższą przyswajalnością, sięgającą nawet 20-25%, •    Żelazo niehemowe, występujące w produktach roślinnych i jajkach ma niższą wchłanialność, ograniczającą się do 5%.  Istotną rolę w procesie wchłaniania żelaza odgrywa również laktoferyna. Jest to naturalna substancja obecna w większości płynów biologicznych, występująca między innymi w mleku matki. Jedną z jej kluczowych funkcji jest zdolność do wiązania i transportowania żelaza- cząsteczka laktoferyny wiąże jony żelaza (Fe3+), co pozwala jej na przechwytywanie tego pierwiastka i transportowanie go do komórek. Dzięki temu może wspierać wchłanianie żelaza w jelitach, zwiększając jego biodostępność w organizmie. Badanie kliniczne z 2006 roku przeprowadzone na kobietach w ciąży z niedokrwistością z powodu żelaza wykazało, że doustne podawanie laktoferyny znacząco zwiększało poziom hemoglobiny oraz całkowite żelazo w surowicy. Wobec tego dobrym rozwiązaniem, może być podawanie żelaza w towarzystwie laktoferyny. Suplementacja żelaza w ciąży – kiedy jest wskazana?  Wiele kobiet zastanawia się kiedy oraz jak uzupełnić żelazo w ciąży. W tym celu należy przede wszystkim wykonać badanie morfologii krwi, na które kieruje lekarz prowadzący ciążę. Warto wykonać również badanie poziomu ferrytyny w surowicy i dzięki niemu ocenić zgromadzone w organizmie zapasy żelaza. Według Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, lekarz może zalecić suplementację żelazem dla ciężarnych w dawce do 30 mg dziennie przed 16 tygodniem ciąży tylko w przypadku zdiagnozowania niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza. Taka sytuacja występuje, kiedy poziom hemoglobiny będzie poniżej 11 g/dL, a stężenie ferrytyny mniejsze niż 60ug/L. Lekarz może rozważyć suplementację żelaza również po 16 tygodniu w takiej samej dawce u kobiet bez anemii, jeżeli ferrytyna w ciąży nadal będzie niska tj. poniżej 60ug/L. Warto wspomnieć, że w suplementach dla kobiet w ciąży, maksymalna ilość w dziennej porcji do spożycia nie powinna przekraczać 30 mg co zostało przedstawione w uchwale przez zespół do spraw suplementów diety. Jak przyjmować żelazo w ciąży?  Leczenie niedokrwistości w ciąży wymaga odpowiedniego podejścia do suplementacji żelaza. Preparaty można przyjmować w formie doustnej lub podawać żelazo dożylnie w ciąży. Tabletki i kapsułki najlepiej zażywać w godzinach porannych, na czczo, około 30 min przed posiłkiem, ponieważ wtedy są najlepiej wchłaniane. Należy pamiętać, aby unikać spożywania kawy, herbaty i nabiału, w tym samym czasie co żelazo, ponieważ mogą one obniżać jego wchłanianie.    Przyjmowanie żelaza w ciąży-skutki uboczne  Przyjmowanie preparatów z żelazem w ciąży często prowadzi do wystąpienia działań niepożądanych. Wynikają one z wpływu wolnych rodników tlenowych, powstałych w trakcie procesu utleniania żelaza, na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Wśród najbardziej typowych objawów ubocznych znajdują się dolegliwości takie jak zaparcia lub ból brzucha. Mogą wystąpić także wzdęcia i biegunki.  Warto zapamiętać:  •    Niedobór żelaza może być przyczyną złego samopoczucia i prowadzić do objawów takich jak blada skóra, szorstkość czy pęknięcia w kącikach ust.  •    Niski poziom żelaza w ciąży oraz jego nadmiar mogą być niebezpieczne zarówno dla matki jak i dziecka. •    Żelazo dla kobiet w ciąży można przyjmować w formie doustnej lub dożylnie w zależności od decyzji lekarza. •    Preparaty najlepiej brać rano, na czczo, przed posiłkiem, unikając jednoczesnego spożycia kawy, herbaty i nabiału.  Bibliografia: 1.    Jarosz M.; „Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie”; Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020; 282-285 2.    Zimmer M., Sieroszewski P., Oszukowski P.: Polish Society of Gynecologists and Obstetricians recommendations on supplementation during pregnancy. Ginekol. Pol. 2020; 91(10): 644–653. 3.    Wiesner A., PaśkoP.: Stosowanie suplementów u kobiet ciężarnych w świetle najnowszych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Farm. Pol. 2021; 77(1): 45–47. 4.    Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie suplementacji witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol.; 2014. 85: 397 5. Weker H., Więch M., Strucińska M., „Zasady żywienia kobiety w okresie ciąży”, s. 47; Issat T., Zaręba-Szczudlik J., Jeznach-Steinhagen A., Barańska M. „Najczęstsze problemy zdrowotne, w tym wymagające zmian w diecie w okresie ciąży”, s. 75-81 w: „Żywienie kobiet w okresie ciąży”, red. Weker H., PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2021 6. UCHWAŁA NR 20/2019 ZESPOŁU DO SPRAW SUPLEMENTÓW DIETY z dnia 13 grudnia 2019 r. w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej maksymalnej dawki żelaza w zalecanej dziennej porcji w suplementach diety.7. Lauterbach, R., Kamińska, E., Michalski, P., & Lauterbach, J. P. (2016). Laktoferyna - glikoproteina o dużym potencjale terapeutycznym Medycyna Wieku Rozwojowego, 20(2), s. 123. ISSN 1428-345X.  

Uderzenia gorąca, które zalewają Cię jak fala w najmniej oczekiwanym momencie? Huśtawki nastrojów przyprawiające o zawrót głowy? Noce bez snu, kiedy liczysz barany do rana?

Czy wiesz, że mężczyźni przechodzą w życiu okres podobny do menopauzy? Z terminem “andropauza” możesz spotkać się po raz pierwszy, ponieważ nadal niewiele się o niej mówi.  To naturalny etap związany ze stopniowym spadkiem hormonów, który najczęściej rozpoczyna się po 50. roku życia. Z obniżonym libido i innymi objawami andropauzy można skutecznie walczyć. Dowiedz się jak i ciesz się bliskością seksualną także w dojrzałym wieku.  Czym jest andropauza? Andropauza, inaczej męskie klimakterium lub bardziej precyzyjnie andropenia, dotyczy zmian w organizmie mężczyzny, będących pokłosiem stopniowego spadku takich hormonów jak testosteron, dihydrotestosteron, melatonina i hormon wzrostu. To naturalny proces starzenia się organizmu, wpływający na obniżenie jakości życia i utrudniający codzienne funkcjonowanie [1]. Ze względu na liczne podobieństwa okres andropauzy jest często porównywalny do kobiecej menopauzy. Jednak istnieją także ważne różnice. W przeciwieństwie do damskiego klimakterium, w przypadku andropenii nie obserwuje się zahamowania funkcji endokrynnej i egzokrynnej [2]. W prostych słowach oznacza to, że mężczyźni zachowują płodność do późnej starości. Poziom androgenów obniża się jednak stopniowo, ok. 1 proc – 1,4 proc rocznie [3]. W jakim wieku występuje i jak długo trwa andropauza? Stężenie testosteronu zaczyna stopniowo spadać już od 30. roku życia, jednak najczęściej andropauza rozpoczyna się po 50. roku życia. Częstotliwość występowania andropauzy przedstawia się następująco: między 50. a 60 rokiem życia — od 10 proc. do 20 proc. mężczyzn; między 60. a 70. rokiem życia — od 20 proc. do 30 proc. mężczyzn; między 70. a 80. rokiem życia — od 30 proc. do 40. proc. mężczyzn; po 80. roku życia —  od 40 proc. do 50 proc. mężczyzn [2]. Bazując na powyższych danych, można śmiało wyciągnąć wniosek, że wraz z wiekiem ryzyko pojawienia się skutków niedoboru androgenów i innych hormonów, jest wyższe.  Jak długo trwa andropauza? To naturalne zjawisko związane przede wszystkim ze starzeniem się organizmu nie może ulec cofnięciu. Niedobór testosteronu pojawiający się wraz z wiekiem jest czymś nieuniknionym i trwa do końca życia. Mężczyźni nie powinni się jednak poddawać, ponieważ wiele zależy od ich wiedzy oraz chęci zmiany nawyków na zdrowsze. Jakie są objawy andropauzy? Warto podkreślić, że odczuwalne objawy andropauzy nie pojawią się u wszystkich mężczyzn. Wiele zależy od… stylu życia. Częstość występowania męskiego klimakterium uzależniona jest od takich czynników jak dieta, używki, a także choroby współwystępujące, w tym nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, przerost gruczołu krokowego oraz hipercholesterolemia [2].  Objawy fizyczne andropauzy Objawy fizyczne mogą rozwijać się w różnym stopniu i wyróżniać odmienną intensywnością.  Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości fizycznych związanych z andropauzą zaliczają się: zaburzenia snu – co związane jest przede wszystkim ze spadkiem poziomu melatoniny wydzielanej przez szyszynkę; przerzedzenie owłosienia; ciągłe zmęczenie i senność w ciągu dnia; zmniejszenie masy mięśniowej wraz ze zwiększeniem tkanki tłuszczowej; zmniejszenie gęstości tkanki kostnej; uderzenia gorąca i nadmierne pocenie się; zawroty i bóle głowy; obniżenie sprawności fizycznej; zwiększona częstotliwość oddawania moczu, co jest związane z przerostem gruczołu krokowego; problem ten może dotyczyć zbyt słabego strumienia moczu i/lub uczucia niepełnego opróżnienia pęcherza moczowego [1,5]. Objawy psychiczne andropauzy  –  zmiany hormonalne czy kryzys wieku średniego? Zaburzenia gospodarki hormonalnej towarzyszące andropauzie nie pozostają bez wpływu na psychikę mężczyzn po 50. roku życia. Objawy psychiczne andropauzy najczęściej oznaczają: nadmierną nerwowość i rozdrażnienie; spadek koncentracji i problemy z pamięcią; uczucie niepokoju i lęku; narastający smutek, poczucie bezsensu egzystencji, w skrajnych przypadkach nawet depresja [1,5]. Każdy z nas słyszał o kryzysie wieku średniego, prawda? Okazuje się, że za określonym postępowaniem często stoją zmiany hormonalne. Uważa się, że w okresie andropauzy mężczyzna jest najbardziej skłonny do podejmowania niekorzystnych dla siebie, życiowych decyzji. Często działa pod wpływem impulsu, odczuwa brak akceptacji samego siebie, czuje potrzebę nagłej zmiany i często boryka się ze zmiennym nastrojem [4]. Andropauza a seksualność – w jaki sposób wpływa na jakość życia seksualnego? Badacze są zdania, że andropauza jest okresem, który najdotkliwiej dotyka seksualności mężczyzn. Wielu mężczyzn odczuwa niechęć, a nawet silną agresję w stosunku do młodszych od siebie, a ten brak tolerancji często skutkuje poważnymi problemami emocjonalnymi, w tym nawet rozwojem depresji [1].  Niedobór androgenów często przekłada się na m.in.: problemy z erekcją; mniejsze libido, mniejszą częstotliwość współżyć seksualnych. Nie da się ukryć, że klimakterium u mężczyzn często oznacza pogorszenie życia erotycznego, a co za tym idzie spadek pewności siebie i poczucia własnej męskości. Zmiany hormonalne w czasie andropauzy Wraz z wiekiem aktywność endokrynna (wydzielanie hormonów przez gruczoły dokrewne organizmu) u mężczyzn ulega stopniowemu obniżeniu. Należy jednak podkreślić, że tempo spadku hormonów uzależnione jest od takich czynników jak m.in. obciążenie chorobami przewlekłymi, styl życia, stosowanie używek i stopień aktywności fizycznej [6].  Najwyraźniejszy i zarazem najbardziej odczuwalny w skutkach jest spadek testosteronu. Jednakże w czasie andropauzy dochodzi również do obniżenia poziomu DHEA, czyli dehydroepiandrosteronu - prekursora testosteronu, melatoniny czy hormonu wzrostu – inaczej somatotropiny, odpowiedzialnej m.in.za prawidłowy metabolizm. Jak poprawić libido w okresie andropauzy? Spadek libido w okresie andropauzy nie musi oznaczać wyroku. Dokuczliwe objawy, w tym problemy seksualne, można znacząco złagodzić. Istnieje na to kilka sposobów, w tym zarówno metody farmakologiczne, jak i zmiana nawyków żywieniowych, stylu życia, wdrożenie odpowiedniej suplementacji, a także wsparcie zdrowia psychicznego.  Problemy z potencją – jak sobie z nimi radzić? Zgodnie z Narodowym Raportem o Seksualności 2024, ponad połowa (52 proc.) Polek i Polaków deklaruje, że seks jest dla nich ważną częścią życia, jednakże jedynie 42 proc. odczuwa satysfakcję w tej dziedzinie [7]. Szacuje się, że nawet 20 proc. mężczyzn w Europie boryka się z problemami z erekcją. Co więcej, problemy ze wzwodem zaczynają się już od 30. roku życia. Przyczyny niskiego libido są jednak zróżnicowane,  w tym problemy zdrowotne,  stres i zmęczenie, a także niska samoocena [8]. Co ciekawe, aż 80 proc. z nas czuję potrzebę otwartej rozmowy na temat seksu z partnerem i pozbywania się tabu dotyczących seksualności [7]. Problem z potencją i libido może rozwiązać: terapia hormonalna – polega ona na podawaniu określonych dawek testosteronu w jednostce czasu; leczenie musi odbywać się pod nadzorem lekarza i uwzględniać regularne badanie poziomu testosteronu, a także obserwację stopnia nasilenia objawów;  terapia hormonalna najczęściej polega na podawaniu DHEA w postaci kapsułek lub tabletek, co na ogół przynosi bardzo dobre efekty;  zdrowa dieta - istotne jest spożywanie niewielkich posiłkach w równych odstępach czasu (co 3-4 godziny) i bez pośpiechu; w codziennym menu powinny dominować świeże warzywa i owoce, produkty pełnoziarniste, niskotłuszczowy nabiał, ryby, a także źródła kwasów omega-3; dla wzmocnienia potencji kluczowymi składnikami są selen, cynk, witamina C i E, kakao bez cukru i sok z granatu (owocu bardzo bogatego w przeciwstarzeniowe antyoksydanty); wsparcie psychiczne – otwartość na rozmowę z partnerką, pewność wysłuchania i zrozumienia ma ogromne znaczenie dla męskiego ego;  umiarkowana aktywność fizyczna –  regularna, najlepiej codzienna aktywność fizyczna pozytywnie wpływa na układ krążenia, a co za tym idzie potencję mężczyzny. Co suplementować w okresie andropauzy? Wsparciem w okresie andropauzy jest także przemyślana i odpowiednio dobrana suplementacja. Zanim jednak rozpocznie się przyjmowanie określonych substancji czynnych, warto skonsultować się z lekarzem. Niektóre, przewlekle przyjmowane leki np. na nadciśnienie tętnicze lub hipercholesterolemię, mogą zaburzać wchłanianie pewnych mikro- oraz makroelementów. Jakie składniki warto wziąć pod uwagę? Maca W podwójnie zaślepionym, randomizowanym badaniu z udziałem 197 osób zbadano wpływ codziennego spożywania 3 g czerwonej macy przez okres 12 tygodni. Po tym czasie uczestnicy zaobserwowali u siebie poprawę pożądania seksualnego i ogólny wzrost jakości życia [9]. Inne badania przeprowadzone na grupie mężczyzn między 21. a 56. rokiem życia wykazały wzrost subiektywnego poczucia seksualności po 12 tyg. spożywania macy w ilości 1,5 g i 3 g dziennie [10].  Dużym problemem w długotrwałym przyjmowaniu leków o działaniu antydepresyjnym jest obniżenie libido. Celem Dordinga i wsp., była ocena wpływu suplementacji macy na funkcje seksualne osób leczonych na depresję. Okazało się, że 12 tygodniowe spożywanie 3 g macy znacznie poprawiło libido i obniżyło występujące wcześniej dysfunkcje seksualne [11]. Pozytywny wpływ suplementacji macy na libido zaobserwowano również w badaniach Stone’a i wsp. Suplementacja 2 g macy przez męskich kolarzy zwiększyła u nich potencję [12].  Ashwagandha Badacze pod kierownictwem Ahmada i wsp. postanowili sprawdzić wpływ suplementacji proszku z korzenia witani ospałej na jakość nasienia u 75 mężczyzn z różnymi problemami związanymi z niepłodnością. Okazało się, że codzienne przyjmowanie 5 g ashwagandy poprawiło koncentrację, liczbę plemników, ich ruchliwość oraz całkowitą objętość nasienia. Wzrósł także poziom samego testosteronu [13]. Równie obiecujące wyniki uzyskali Chauhan i wsp. W grupie 50 mężczyzn, którzy przyjmowali korzeń witanii przez okres 8 tygodni odnotowano poprawę zdrowia seksualnego i stężenia testosteronu w surowicy krwi [14].  Cynk Netter i wsp. wdrożyli suplementację cynkiem u niepłodnych mężczyzn. Po upływie 1-6 msc w grupie badanej zaobserwowano wzrost stężenia dihydrotestosteronu, czyli aktywnej części testosteronu [15]. Bor Potwierdzeniem pozytywnego wpływu boru na seksualność u mężczyzn są badania Naghii’ego i wsp. Suplementacja 10 mg boru przez stosunkowo krótki okres (1-2 tygodnie) zwiększyła poziom wolnego testosteronu o 28 proc., co pozytywnie wpłynęło na libido badanych [16].  Jak widać, andropauza nie musi oznaczać końca męskości. Podobnie jak nie oznacza zawsze problemów z seksualnością. Wiedza w połączeniu z determinacją, cierpliwością i konsekwencją w działaniu, skutecznie łagodzą dolegliwości związane z naturalnym procesem spadku testosteronu i innych hormonów we krwi. Każdy mężczyzna może cieszyć się witalnością, wysokim libido i sprawnością fizyczną również po 50. roku życia. Warto zapamiętać Andropauza jest naturalnym następstwem starzenia się organizmu i wynika ze stopniowego zmniejszania wydzielania niektórych hormonów, w tym głównie testosteronu, hormonu stresu i melatoniny. Na skutek zmian hormonalnych często dochodzi do obniżenia zdolności intelektualnych, możliwości fizycznych organizmu i spadku libido. Andropauza nie musi oznaczać problemów z potencją, zdrowiem fizycznym i psychicznym. Kluczowa jest przede wszystkim edukacja, a także szybkie wdrożenie naturalnych i bezpiecznych metod łagodzenia klimakterium, w tym odpowiedniej suplementacji, zdrowej diety, dopasowanej do potrzeb aktywności fizycznej i otwartej komunikacji z partnerką.  Bibliografia Walaszek K., Tomala B., Kowalska I, i in., Andropauza i proces starzenia się a jakość życia mężczyzn po 50. roku życia, “Forum Medycyny Rodzinnej”, 2017, 11(5):209-215.  Kępiński A., Z psychopatologii życia seksualnego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003. Gomuła A. i Rabijewski. M, Zespół niedoboru testosteronu — rozpoznawanie i leczenie na podstawie norm stężenia testosteronu należnych dla wieku, “Seksuologia Polska”, 2010, 8(1):1–16. Imieliński K. Zarys seksuologii i seksiatrii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1982 https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/andropauza-kiedy-mezczyzna-przekwita [dostęp 26.01.2025]. Mędraś M., Andropauza i menopauza – dwie strony tego samego problemu, “Przegląd Menopauzalny”, 2002; 4:54–58.  Wojtasiński Z, Narodowy Raport o Seksualności 2024, Medycyna Praktyczna, [online], https://www.mp.pl/pacjent/seksuologia/aktualnosci/349039,narodowy-raport-o-seksualnosci-2024 [dostęp 21.01.2025]. https://www.polfawarszawa.pl/aktualnosci-firma/seksualnosc-polakow-2017/ [dostęp 25.01.2025]. Gonzales-Arimborgo, C., Yupanqui, I., Montero, E., Alarcón-Yaquetto, D.E., Zevallos-Concha, A., Caballero, L., Gasco, M., Zhao, J., Khan, I.A. and Gonzales, G.F. (2016). Acceptability, Safety, and Efficacy of Oral Administration of Extracts of Black or Red Maca (Lepidium meyenii) in Adult Human Subjects: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study. Pharmaceuticals, [online] 9(3), p.49. doi:https://doi.org/10.3390/ph9030049. Gonzales, G.F., Cordova, A., Vega, K., Chung, A., Villena, A., Gonez, C. and Castillo, S. (2002). Effect of Lepidium meyenii (MACA) on sexual desire and its absent relationship with serum testosterone levels in adult healthy men. Andrologia, 34(6), pp.367–372. doi:https://doi.org/10.1046/j.1439-0272.2002.00519.x. Dording, C.M., Fisher, L., Papakostas, G., Farabaugh, A., Sonawalla, S., Fava, M. and Mischoulon, D. (2008). A double-blind, randomized, pilot dose-finding study of maca root (L. meyenii) for the management of SSRI-induced sexual dysfunction. CNS neuroscience & therapeutics, [online] 14(3), pp.182–91. doi:https://doi.org/10.1111/j.1755-5949.2008.00052.x. Stone, M., Ibarra, A., Roller, M., Zangara, A. and Stevenson, E. (2009). A pilot investigation into the effect of maca supplementation on physical activity and sexual desire in sportsmen. Journal of Ethnopharmacology, [online] 126(3), pp.574–576. doi:https://doi.org/10.1016/j.jep.2009.09.012. Ahmad, M.K., Mahdi, A.A., Shukla, K.K., Islam, N., Rajender, S., Madhukar, D., Shankhwar, S.N. and Ahmad, S. (2010). Withania somnifera improves semen quality by regulating reproductive hormone levels and oxidative stress in seminal plasma of infertile males. Fertility and sterility, [online] 94(3), pp.989–96. doi:https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2009.04.046. Chauhan, S., Srivastava, M.K. and Pathak, A.K. (2022). Effect of standardized root extract of ashwagandha (withania somnifera) on well‐being and sexual performance in adult males: A randomized controlled trial. Health Science Reports, 5(4). doi:https://doi.org/10.1002/hsr2.741. Netter, A., Nahoul, K. and Hartoma, R. (1981). Effect of Zinc Administration on Plasma Testosterone, Dihydrotestosterone, and Sperm Count. Archives of Andrology, 7(1), pp.69–73. doi:https://doi.org/10.3109/01485018109009378. Naghii, M.R., Mofid, M., Asgari, A.R., Hedayati, M. and Daneshpour, M.-S. (2011). Comparative effects of daily and weekly boron supplementation on plasma steroid hormones and proinflammatory cytokines. Journal of trace elements in medicine and biology: organ of the Society for Minerals and Trace Elements (GMS), [online] 25(1), pp.54–58. doi:https://doi.org/10.1016/j.jtemb.2010.10.001.

Menopauza jest naturalnym okresem w życiu każdej kobiety, który zamyka jeden rozdział życia, jednocześnie otwierając zupełnie nowy – bogatszy o nowe możliwości, w tym doznania seksualne. Jak klimakterium wpływa na życie intymne? Co zrobić, aby zwiększyć libido i cieszyć się bliskością zawsze wtedy, gdy ma się na to ochotę?  Menopauza a libido – czy w okresie okołomenopauzalnym można cieszyć się udanym życiem seksualnym? Okres menopauzalny oznacza wiele zmian w ciele kobiety (w tym hormonalnych, emocjonalnych oraz anatomicznych), często wiąże się także z obniżonym libido. Nie oznacza to jednak konieczności zrezygnowania z przyjemności bliskości doświadczanej z partnerem. Dowiedz się więcej na temat menopauzy, aby zyskać pewność siebie, jeszcze lepiej zadbać o swoją kobiecość i cieszyć się dobrą kondycją przez kolejne lata. Czym jest menopauza – definicja może Cię zaskoczyć  Zacznijmy od podstaw. Menopauza to naturalny okres w życiu kobiety, który zazwyczaj przypada na 4. lub 5. dekadę życia. Szereg zmian hormonalnych zachodzących wówczas w organizmie kończy etap, w którym kobieta jest zdolna do posiadania potomstwa. Termin menopauza jest często błędnie rozumiany. Dla wielu oznacza on po prostu  stan  po ustaniu miesiączkowania. Jednak zgodnie z definicją, menopauza jest ostatnią miesiączką, po której przez kolejny rok nie zaobserwuje się krwawienia z dróg rodnych [1,2]. Żeby być w 100 proc. pewnym, że mamy do czynienia z menopauzą, ważne jest, aby zatrzymanie miesiączki nie było związane z innymi chorobami i schorzeniami.  Co dzieje się w organizmie kobiety podczas menopauzy? W dużym skrócie – dochodzi do wygaszenia funkcji jajników. Proces ten rozpoczyna się znacznie wcześniej, bo już na ok. 6 lat przed zatrzymaniem miesiączki. Stopniowo zmniejsza się produkcja estrogenów i progesteronu, a komórki zaczynają być mniej wrażliwe na insulinę. Sam jajnik również podlega wówczas morfologicznym zmianom. Jest znacznie mniejszy, bardziej pomarszczony i matowy [2].  Najczęstsze objawy menopauzy Dynamiczne zmiany hormonalne wywołują szereg dolegliwości natury fizycznej i psychicznej. Pierwsze symptomy nadchodzących zmian pojawiają się na ogół na kilka lat przed ustaniem miesiączki. Nie każda kobieta jest w stanie je zauważyć i często tłumaczy swój stan zdrowia i samopoczucia zmęczeniem lub wiekiem. Najczęstszymi objawami menopauzy są: uderzenia ciepła; zaburzenia rytmu serca, w tym głównie tachykardia, czyli jego przyspieszenie; nadmierne pocenie się, zwłaszcza w nocy; uczucie chronicznego zmęczenia; zaburzenia snu, a przede wszystkim bezsenność; częste zmiany nastroju, w tym wybuchowość, płaczliwość, nerwowość, zwiększona pobudliwość, rozdrażnienie; problemy z koncentracją; bóle głowy [1,2,3]. Zmiany w gospodarce hormonalnej kobiety zwiększają ryzyko pojawienia się wielu chorób, zarówno fizycznych, jak i natury psychicznej. Dlatego też regularne badania profilaktyczne u kobiet powyżej 50. roku życia powinny na stałe figurować w ich kalendarzach. Jak menopauza wpływa na życie seksualne? Okres przedmenopauzalny i sama menopauza oznacza dla kobiety wiele zmian. Za sprawą spadku estrogenów dochodzi do znacznego obniżenia libido i zmniejszenia przepływu krwi w naczyniach wyściełających pochwę, co w znacznym stopniu zaburza mechanizmy związane ze stopniem jej nawilżenia, powodując suchość. Co więcej, odczyn pH pochwy z kwaśnego staje się bardziej zasadowy, co powoduje spadek liczebności pałeczek kwasu mlekowego. Takie zaburzenie flory bakteryjnej zwiększa podatność na infekcje grzybicze, bakteryjne i rzęsistkowe [4].  Dużym problemem w okresie menopauzalnym jest upośledzenie funkcji układu moczowego. Niedobór estrogenów powoduje zmniejszenie grubości błony śluzowej w okolicy cewki moczowej. Fakt ten, w połączeniu ze zjawiskiem zmniejszonego ukrwienia, obniżenia zawartości kolagenu (wraz z wiekiem organizm produkuje go coraz mniej), a także zaniku tkanki podporowej, powodują stopniowe obniżenie narządów rodnych i trudności w trzymaniu moczu [4]. Szacuje się, że dyskomfort ten dotyczy od 17 proc. do nawet 46 proc. kobiet w okresie menopauzalnym [5]. Życie intymne po 50. roku życia może być jednak równie piękne, jak w czasach młodości. Menopauza nie musi oznaczać rezygnacji ze współżycia seksualnego, niskiego poczucia atrakcyjności oraz pogorszenia relacji z partnerem. Właściwe zadbanie o zdrowie intymne i psychikę pozwoli odkryć siebie na nowo, poczuć się pewnie ze swoją seksualnością i tym samym podnieść jakość życia.  Jak zwiększyć libido w okresie menopauzy? Popęd seksualny w okresie menopauzalnym i po menopauzie, za sprawą czynników biologicznych i psychologicznych, ulega naturalnemu obniżeniu [6,7]. Regularne współżycie wymaga nieco więcej wytrwałości, przygotowań i wysiłku, jednak warto, ponieważ seks po 50. może być równie przyjemny i satysfakcjonujący jak we wcześniejszych latach. Jak zwiększyć libido w okresie menopauzy? Podniecenie można osiągnąć na wiele sposobów i można podzielić je na metody psychiczne i fizyczne.  Czynnikami psychicznymi zwiększającymi pociąg fizyczny są: dobra komunikacja z partnerem – oparta na szacunku, wzajemnym wsparciu, otwartości na nowe, emocjonalnym zrozumieniu oraz pozytywnym nastawieniu [8]; zwiększenie kreatywności i różnorodności w życiu seksualnym; wizyta u seksuologa; edukacja w zakresie seksualności kobiet po 50. roku życia. Czynnikami fizycznymi zwiększającymi libido są: stosowanie środków nawilżających, w tym lubrykantów; hormonalna terapia zastępcza (HTZ); wdrożenie odpowiednich suplementów diety; szybkie reagowania na stany zapalne i infekcje pochwy. Jak cieszyć się udanym życiem intymnym po 50-tce? Osiągnięcie satysfakcji płynącej z seksu i wysokie libido u kobiet powyżej 50. roku życia jest często kwestią wdrożenia kilku podstawowych zasad dbania o zdrowie. Zmiany hormonalne, wzrost masy ciała, niskie libido, drażliwość, męczliwość, problemy ze snem i inne objawy menopauzy często można złagodzić za pomocą hormonalnej terapii zastępczej oraz naturalnych środków. Hormonalna terapia zastępcza Hormonalna terapia zastępcza polega na substytucyjnym leczeniu za pomocą estrogenów. Jej celem jest złagodzenie skutków niedoboru estrogenów i tym samym najcięższych objawów menopauzy. Liczne badania naukowe i kliniczne wykazały, że HTZ poprawia krążenie krwi w pochwie, zwiększa stopień jej nawilżenia, przyspiesza regenerację błony śluzowej, a także pozytywnie wpływa na samopoczucie [9]. Fitoestrogeny  Fitoestrogeny (inaczej fitohormony) to naturalne związki pochodzenia roślinnego, do których zalicza się m.in. izoflawonoidy, kumaryny, lignany i triterpenoidy. Związki te działają na receptory estrogenowe, jednak warto zaznaczyć, że jest to działanie znacznie słabsze (od 100 do 100000 razy) niż estrogeny jajnikowe. Z tego też względu są uważane za znacznie bezpieczniejsze w stosowaniu niż terapia estrogenowa [10]. Badania naukowe wykazały, że stosowanie fitoestrogenów powoduje m.in.: wzrost osoczowego poziomu białka wiążącego estrogeny, stymulację dojrzewania komórek nabłonka pochwy, co zapobiega rozwojowi zanikowego zapalenia pochwy w okresie menopauzy, poprawę funkcji poznawczych, zwiększenie syntezy kolagenu [11]. Dieta w okresie menopauzalnym i po menopauzie Kluczową rolę pełni w okresie menopauzalnym stanowi… dieta. I nie chodzi tutaj tylko o jej jakość, ale także częstotliwość spożywania posiłków i wielkość porcji. Okres klimakterium dla wielu kobiet wiąże się z nagłym przyrostem masy ciała i tym samym pogorszeniem wydolności organizmu oraz zmniejszeniem siły fizycznej. To zatem idealny czas, aby zmienić nawyki żywieniowe na zdrowsze, co wpłynie pozytywnie nie tylko na libido, ale także zdrowie całego organizmu. Zmiana nawyków żywieniowych u kobiet po menopauzie powinna uwzględniać: zmniejszenie wielkości spożywanych porcji; spożywanie posiłków w spokoju, bez pośpiechu; stosowanie regularnych odstępów między posiłkami (np. 4-5 posiłków dziennie co 3-4 godziny); uzupełnienie diety o niesłodzone produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu (2 porcje dziennie);  jedzenie świeżych owoców i warzyw, bogatych w naturalny błonnik i antyoksydanty;  ograniczenie do minimum spożywania słodyczy, produktów wysoko przetworzonych, alkoholu i napojów słodzonych; zminimalizowanie spożywania czerwonego mięsa i przetworów mięsnych do max. 500 g tygodniowo i w miarę możliwości zastąpienie ich chudym, białym mięsem i rybami; ograniczenie stosowania soli; wprowadzenie produktów bogatych w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) dbanie o regularne nawadnianie organizmu [11,12].  Obecnie uważa się, że najwięcej korzyści zdrowotnych niesie za sobą dieta śródziemnomorska. Wystarczy spojrzeć na optymizm i wieczną młodość Włochów, dla których dolce vita, energia i młodzieńcza werwa trwa aż do późnej starości.  Sen i aktywność fizyczna Aby zachować siłę, dobry nastrój, szczupłą sylwetkę i tym samym zadbać o wysokie libido należy pamiętać o higienie układu nerwowego. Rekomenduje się, aby nocny sen obejmował minimum 7 godzin na dobę. Warto pamiętać, aby na kilka godzin przed snem nie korzystać z ekranów emitujących promieniowanie niebieskie, które zakłóca funkcjonowanie szyszynki, gruczołu odpowiedzialnego za produkcję melatoniny (hormonu snu). Nie ma przesady w stwierdzeniu w zdrowym ciele, zdrowy duch. Wystarczy codzienny, spacer na świeżym powietrzu, nordic walking, jazda na rowerze, pływanie, czy też joga lub pilates, aby zadbać o układ mięśniowy, dotlenić organizm i poprawić funkcjonowanie mózgu. Wartością dodaną jest szczupła sylwetka i większa sprawność fizyczna, co bezpośrednio przekłada się na poprawę nastroju, wzrost libido i większą pewność siebie w kontaktach seksualnych [13]. Suplementacja w okresie menopauzy Zdrowie seksualne można wspierać na wiele sposobów, w tym także za pomocą odpowiednio dobranej suplementacji. Należy jednak pamiętać, aby wybór określonego preparatu zawsze skonsultować z lekarzem, szczególnie wtedy, gdy jest się objętym hormonalną terapią zastępczą lub jednocześnie cierpi na jedną z chorób przewlekłych.  Na jakie składniki warto zwrócić uwagę? Maca  Badania naukowe przeprowadzone na prawie 200 ochotnikach wykazały, że systematyczne przyjmowanie 3 g macy czerwonej dziennie przez okres 12 tygodni zwiększa pożądanie seksualne [14].  Wyniki te zostały potwierdzone także przez inną grupę badaczy. Taka sama dawka macy spowodowała poprawę funkcji seksualnych u osób stosujących antydepresanty [15]. Żeń-szeń Rola suplementacji żeń-szeniem była obiektem wielu badań naukowych. Warto w tym miejscu przytoczyć pracę Oh i wsp. W badaniu wzięło udział 28 kobiet w okresie menopauzalnym tj. między 45. a 64. rokiem życia. Przyjmowały one czerwony żeń-szeń w dawce 1 g dziennie przez okres od 2 do 4 tygodni. Po upływie tego czasu zaobserwowano zmniejszenie częstotliwości występowania dysfunkcji seksualnych i poprawę niektórych parametrów związanych z seksualnością [16]. Ashwagandha Ajgaonkar i wsp., ocenili bezpieczeństwo i skuteczność przyjmowania standaryzowanego ekstraktu z korzenia ashwagandy u zdrowych kobiet. Okazało się, że doustne przyjmowanie witanii ospałej w dawce 300 mg dwa razy dziennie przez okres 8 tygodni miało wpływ na poprawę zdrowia seksualnego, ogólne samopoczucie, a także witalność [17].  Podsumowanie Jak widać, menopauza nie musi oznaczać rezygnacji z seksu, mniejszej pewności siebie i nie zamyka kobiety na głębsze doznania płynące ze współżycia. Posiadając wiedzę na temat problemu i wiedząc jak w mądry, prosty i naturalny sposób zwiększyć libido, można cieszyć się satysfakcjonującym życiem seksualnym również po 50. roku życia. Warto zapamiętać W czasie menopauzy, na skutek spadku hormonów płciowych, w tym głównie estrogenów, w organizmie kobiety dochodzi do szeregu zmian.  Menopauza nie musi oznaczać problemów zdrowotnych i psychicznych. Istnieje wiele skutecznych metod na złagodzenie objawów klimakterium, co pozwala odkryć siebie na nowo i zachować wysoką jakość życia.  Aby zadbać o wysokie libido i komfort współżycia z partnerem warto rozważyć m.in. hormonalną terapię zastępczą, wprowadzenie zdrowej diety, zwiększenie aktywności fizycznej, zadbanie o długi i spokojny sen, a także wdrożenie suplementacji.  Bibliografia Pertyński T. i Stachowiak G, Menopause — facts and controversies, “Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology” 2006, v. 57 (5).  https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/menopauza/262054,menopauza [dostęp 24.01.2025] https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/przekwitanie-i-menopauza [dostęp 24.01.2025] Bakalczuk Sz., Bakalczuk G. i Jakiel G, Menopauza a zaburzenia seksualne kobiet, “Seksuologia Polska”, 2005 3(2):74-76. Rechberger T. i Postawski K, Problemy uroginekologiczne u kobiet po wystąpieniu menopauzy, “Nowa Medycyna”, 2004, nr 1. Gardziejewska A, Różańska-Kohsek A, Zalewski M, Heimrath J, Zalewski J. Seksualność kobiet w okresie klimakterium. Med Og Nauk Zdr. 2014;20(4):400-404. doi:10.5604/20834543.1132044. Iwanowicz-Palus GJ, Świst D, Skurzak A, Polska P, Stobnicka D. Wpływ menopauzy na zdrowie kobiet. Med Og Nauk Zdr. 2019;25(1):1-5. doi:10.26444/monz/105617. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C91299%2Cseksuolog-44-proc-polakow-rozmawia-otwarcie-o-swoim-zwiazku-z [dostęp 25.01.2025] Suchecka-Rachoń K. i Rachoń D, Rola hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) u kobiet w okresie pomenopauzalnym, “Choroby Serca i Naczyń”, 2005;(2)3:115-124. https://www.forumginekologii.pl/artykul/fitoestrogeny-w-okresie-okolomenopauzalnym [dostęp 25.01.2025].  https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/dieta-i-menopauza/ [dostęp 25.01.2025] Piecha D, Brończyk-Puzoń A, Koszowska A, Nowak J, Kulik-Kupka K, Zubelewicz- Szkodzińska B, Rola wybranych składników odżywczych diety u kobiet w okresie naturalnej menopauzy – przegląd piśmiennictwa, “Med Og Nauk Zdr”, 2016;22(2):83-88. https://ncez.pzh.gov.pl/aktywnosc-fizyczna/aktywnosc-fizyczna-w-okresie-menopauzy-jak-i-kiedy-cwiczyc/ [dostęp 25.01.2025].  Gonzales-Arimborgo C, Yupanqui I, Montero E, Alarcón-Yaquetto DE, Zevallos-Concha A, Caballero L, Gasco M, Zhao J, Khan IA, Gonzales GF. Acceptability, Safety, and Efficacy of Oral Administration of Extracts of Black or Red Maca (Lepidium meyenii) in Adult Human Subjects: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study. Pharmaceuticals (Basel). 2016 Aug 18;9(3):49. doi: 10.3390/ph9030049. PMID: 27548190; PMCID: PMC5039502. Dording CM, Fisher L, Papakostas G, Farabaugh A, Sonawalla S, Fava M, Mischoulon D. A double-blind, randomized, pilot dose-finding study of maca root (L. meyenii) for the management of SSRI-induced sexual dysfunction. CNS Neurosci Ther. 2008 Fall;14(3):182-91. doi: 10.1111/j.1755-5949.2008.00052.x. PMID: 18801111; PMCID: PMC6494062. Oh KJ, Chae MJ, Lee HS, Hong HD, Park K. Effects of Korean red ginseng on sexual arousal in menopausal women: placebo-controlled, double-blind crossover clinical study. J Sex Med. 2010 Apr;7(4 Pt 1):1469-77. doi: 10.1111/j.1743-6109.2009.01700.x. Epub 2010 Feb 5. PMID: 20141583. Ajgaonkar A, Jain M, Debnath K. Efficacy and Safety of Ashwagandha (Withania somnifera) Root Extract for Improvement of Sexual Health in Healthy Women: A Prospective, Randomized, Placebo-Controlled Study. Cureus. 2022 Oct 28;14(10):e30787. doi: 10.7759/cureus.30787. PMID: 36447681; PMCID: PMC9701317.  

Czy wiesz, że co 5. Polak może cierpieć z powodu problemów z tarczycą? Przybierasz na wadze lub nagle chudniesz, choć nie zmieniasz diety? Czujesz się ciągle zmęczony, masz problemy
z koncentracją, a Twoja skóra jest sucha
i matowa? Może doskwiera Ci uczucie zimna albo wypadają włosy? To mogą być sygnały, że Twoja tarczyca potrzebuje wsparcia! Nie bagatelizuj tych objawów
i sprawdź, jak możesz zadbać o nią kompleksowo.

Czy wiesz, że ponad połowa Polaków nie jest zadowolona ze swojego życia seksualnego? Zmagasz się z ciągłym brakiem energii
i czujesz, że ogień w Twojej sypialni dawno wygasł? To znak, że pora zadbać o libido i swój organizm!

Czy wiesz, że połowa Polek nie osiąga orgazmu podczas stosunku? Zmagasz się z ciągłym brakiem energii
i czujesz, że ogień w Twojej sypialni dawno wygasł? To znak, że pora zadbać o libido i swój organizm!

Stres, problemy ze snem, brak energii - te objawy brzmią znajomo? To może być sygnał, że doświadczasz przewlekłego zmęczenia!

Niacyna, znana również jako witamina B3 lub witamina PP, jest jednym z kluczowych składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Witamina B3 pomaga na utrzymanie wielu kluczowych funkcji w organizmie. Jakie dokładnie są jej właściwości i w jakim pożywieniu możemy ją znaleźć?   Niacyna odgrywa kluczową rolę w wielu procesach biologicznych w organizmie. Odpowiedzialna za produkcję energii, niacyna wspiera metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek, a także wspiera funkcjonowania układu nerwowego. Mimo, że wiele osób dostarcza wystarczającą ilość niacyny z diety, jej niedobór może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. W artykule omówiono właściwości oraz działanie niacyny, jakie są jej naturalne źródła, a także skutki niedoboru i nadmiaru, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb w okresie ciąży.   Co to jest niacyna? Niacyna, czyli inaczej witamina B3, jest to związek chemiczny należący do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie. Zwana jest także witaminą PP, ze względu na jej zdolność do zapobiegania i leczenia pelagry – choroby wywołanej niedoborem niacyny. Niacyna występuje w dwóch formach chemicznych: amid kwasu nikotynowego oraz kwas nikotynowy. Choć obie formy mają podobne działanie biologiczne, kwas nikotynowy w większych dawkach może zmniejszać stężenie cholesterolu, a także powodować rozszerzenie naczyń krwionośnych, co uwidacznia się jako zaczerwienienie skóry, czyli tzw. efekt flush. Co ciekawe, witamina B3 w organizmie ludzkim może powstawać z tryptofanu. Właściwości niacyny – na co pomaga witamina B3? Witamina B3 bierze udział w wielu procesach metabolicznych (takich jak synteza kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu, synteza hormonów płciowych a także kortyzolu), jest więc niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Witamina PP istotnie wspiera nasz obwodowy układ nerwowy – bierze ona udział w produkcji dwóch bardzo ważnych koenzymów NAD oraz NDAP, odgrywających kluczową rolę w przekształcaniu pożywienia w energię. Witamina B3 w formie kwasu nikotynowego w dużych dawkach  może zmniejszać stężenie cholesterolu całkowitego. Przed pojawieniem się statyn była powszechnie stosowana w celu zwalczania dyslipidemii, czyli zaburzeń związanych z nieprawidłowym stężeniem lipidów we krwi. Zapotrzebowanie na niacynę Zapotrzebowanie dzienne na witaminę B3 różni się w zależności od wieku, płci a także stanu fizjologicznego (ciąża, karmienie piersią). Wartość określana jest jako ekwiwalent niacyny (NE). Zalecana dzienna dawka witaminy B3 (wg polskich norm żywienia): Dorośli mężczyźni: 16 mg NE/dzień Dorosłe kobiety: 14 mg NE/dzień Kobiety w ciąży: 18 mg NE/dzień Kobiety karmiące: 17 mg NE/dzień Dzieci: 1-3 lata: 6 mg NE/dzień 4-8 lat: 8 mg NE/dzień 9-13 lat: 12 mg NE/dzień Młodzież: Chłopcy 14-18 lat: 16 mg NE/dzień Dziewczęta 14-18 lat: 14 mg NE/dzień   Źródła niacyny – gdzie występuje witamina PP?                 Znając już właściwości niacyny a także jej dzienne zapotrzebowanie, od razu nasuwa się pytanie: gdzie występuje witamina B3? Witamina PP zawarta jest zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Jej głównym źródłem jest przede wszystkim mięso (mięso czerwone, drób, ryby) – a jednym z najbogatszych źródeł jest wątroba, zarówno drobiowa jak i wołowa. Źródłem witaminy B3 są też produkty roślinne, takie jak orzechy i nasiona, zboża pełnoziarniste, rośliny strączkowe czy grzyby. Popularnym jest wzbogacanie o witaminę PP produktów zbożowych – m.in. płatków śniadaniowych, ale także napojów roślinnych (sojowe lub migdałowe). Co ciekawe, ludzie są w stanie przekształcić tryptofan w witaminę B3, zazwyczaj przekształceniu w niacynę ulega zaledwie 2% tryptofanu. Niedobór niacyny – objawy i przyczyny niedoboru witaminy B3                 Niedobór witaminy PP, powszechnie nazywany pelagrą, został opisany już w 1771 roku. Objawy niedoboru witaminy B3 obejmują między innymi skórę, układ nerwowy oraz układ pokarmowy. Główne dolegliwości to stany zapalne w obrębie skóry oraz błon śluzowych jamy ustnej, swędzenie skóry, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak wymioty i biegunka a w ostrych przypadkach depresja oraz demencja. Wczesne rozpoznanie oraz wdrożenie leczenia niedobory witaminy B3 jest kluczowe, ponieważ długotrwały brak niacyny może doprowadzić do śmierci. Najczęstszymi przyczynami niedoboru tej witaminy są alkoholizm (alkohol zmniejsza wchłanianie witamin z grupy B), niewystarczające spożycie z diety a także choroby układu pokarmowego (np. celiakia lub choroba Leśniowskiego-Crohna). Nadmiar niacyny – czy może być niebezpieczny?                 Nadmiar witaminy B3 jest metabolizowany w wątrobie a także wydalany z moczem. Najpoważniejsze skutki uboczne występują podczas stosowania farmakologicznych dawek kwasu nikotynowego (do 6000 mg/dobę) – powszechnie występujące jest zaczerwienienie twarzy, które występuje u około 80% osób podczas pierwszego podania. Dzieje się tak, ze względu rozszerzenie naczyń krwionośnych, co często idzie w parze z uczuciem pieczenia oraz świądem.  Nadmiar niacyny może objawiać się też bólem głowy, zgagą, wrzodami żołądka a także nudnościami i wymiotami. Przedawkowanie witaminy B3 występuje często podczas nieuzasadnionej suplementacji, którą zawsze warto skonsultować z lekarzem – jak widać przez zbyt duże dawkowanie mogą wystąpić działania niepożądane, które niekorzystnie wpływają na nasz organizm. Niacyna w ciąży – jakie jest znaczenie witaminy B3 w okresie ciąży?                 Biorąc pod uwagę właściwości witaminy B3, takie jak synteza hormonów płciowych czy udział w przekształcaniu pożywienia w energię, wniosek o istotności tej witaminy w czasie ciąży nasuwa się sam – witamina PP jest niezbędna do prawidłowego rozwoju płodu. Wg polskich norm żywienia zapotrzebowanie dobowe na niacynę dla kobiet w ciąży wynosi 18 mg – jest to dawka, która wykluczy ewentualny niedobór witaminy PP.  Należy też zaznaczyć, że w stanowisku Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczącego suplementacji u kobiet ciężarnych, nie jest rekomendowane dostarczanie witaminy B3 w suplementach, jeżeli nie istnieją ku temu medyczne wskazania.     Suplementacja i dawkowanie niacyny – ile niacyny dziennie?                 Na to pytanie nie da się jednoznacznie odpowiedzieć. Zauważone przez nas skutki niedoboru witaminy B3 zawsze należy skonsultować z lekarzem, który dobierze odpowiednią dawkę dostosowaną do naszych potrzeb. Jest to o tyle istotne, że przedawkowanie niacyny, w szczególności w postaci kwasu nikotynowego, może mieć negatywny wpływ na nasze zdrowie. Jeśli zdecydujemy się na suplementację, po określeniu optymalnej dla nas zawartości witaminy B3, na pewno warto zwrócić uwagę na suplementy o czystym składzie – czyli takie, które nie zawierają zbędnych barwników, słodzików oraz konserwantów.   Warto zapamiętać: Niacyna (witamina B3, witamina PP) to witamina rozpuszczalna w wodzie, zapobiegająca pelagrze i jej rola w organizmie jest ważna dla wielu procesów metabolicznych, takich jak produkcja energii czy synteza hormonów płciowych. Wyróżniamy dwie formy chemiczne witaminy B3 – amid kwasu nikotynowego oraz kwas nikotynowy, który w dużych dawkach może obniżać stężenie cholesterolu, wykazuje też działanie na skórę powodując rozszerzenie naczyń krwionośnych (efekt flush). Zapotrzebowanie na niacynę różni się w zależności od wieku, płci i stanu fizjologicznego (np. ciąża lub karmienie piersią). Głównym źródłem witaminy B3 są produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak czerwone mięso, ryby, wątróbka. Niacyna zawarta jest też w produktach pełnoziarnistych, orzechach czy nasionach roślin strączkowych. Nadmiar niacyny w dużych dawkach może powodować zaczerwienienie twarzy, bóle głowy, zgagę, wrzody żołądka, nudności i wymioty. Niedobór niacyny może prowadzić do pelagry, która objawia się stanami zapalnymi, a także biegunką, depresją, a nawet demencją. Najczęstsze przyczyny niedoboru to alkoholizm i choroby układu pokarmowego.                         Bibliografia: Subramanian, Mechanism of Niacin Induced Hot Flushes and Suppression of Cholesterol; Vol.11 No.5, May 2023; Journal of Biosciences and Medicines Wuerch, G. Roldan Urgoiti, V. Wee Yong; The Promise of Niacin in Neurology; Neurotherapeutics, Volume 20, Issue 4, July 2023, Pages 1037-1054 Hrubsa, T. Siatka, I. Nejmanova, M. Voprsalova, L. Kujovska Krcmova, K. Matousova, L. Javorska, K. Macakova, L. Mercolini, F. Remiao, M. Matus, P. Mladenka; Biological Properties of Vitamins of the B-Complex, Part 1: Vitamins B1, B2, B3, and B5; Nutrients. 2022 Feb; 14(3): 484 (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8839250/) Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska; Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie; Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020; strony 205-208 Zimmer, P. Sieroszewski, P. Oszukowski, H. Huras, T. Fuchs, A. Pawłosek; Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych; Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020, tom 5, nr 3, str. 170-181; Meyer-Ficca, J. B. Kirkland; Niacin; Maj 2016, Tom 7, Wydanie 3, s. 556-558, Advances in Nutrition, an International Review Journal; https://advances.nutrition.org/article/S2161-8313(22)00742-6/fulltext  

Wiele osób boryka się ze zmęczeniem, utrudnioną koncentracją oraz łamliwymi włosami i paznokciami. Przyczyną tych dolegliwości może być anemia spowodowana niedoborową dietą w żelazo. Przeczytaj artykuł, aby dowiedzieć się w czym jest żelazo i w jakich produktach jest go najwięcej.Żelazo jest jednym ze składników mineralnych, bez którego nasz organizm nie może prawidłowo funkcjonować. Niestety niedobór tego mikroelementu jest najpowszechniej występującym niedoborem pokarmowym. Warto wiedzieć co ma najwięcej żelaza i jak odpowiednio komponować swoje posiłki, aby zwiększać wchłanianie tego pierwiastka z żywności.Żelazo – co to jest i jakie pełni funkcje w organizmie?Żelazo jest pierwiastkiem, który pełni wiele ważnych funkcji w naszym organizmie. Dorosły człowiek ma około 3–4 g żelaza w swoim organizmie. Około 75% puli żelaza zawartego w naszym ciele występuje w aktywnych związkach jak hemoglobinie (barwnik krwi), mioglobinie (barwnik mięśni) czy wielu enzymach. Pozostała część występuje w ferrytynie (białku magazynującym). Żelazo odgrywa istotną rolę w układzie krwiotwórczym, ponieważ jest wykorzystywane w procesie tworzenia erytrocytów, czyli czerwonych krwinek. Jest również niezbędne do transportu tlenu do komórek, a także do jego magazynowania. Ponadto przyczynia się do zwalczania bakterii i wirusów przez układ odpornościowy oraz sprzyja detoksykacji szkodliwych związków w wątrobie.Zapotrzebowanie na żelazoZapotrzebowanie na żelazo jest zmienne i zależy od kilku czynników jak wiek, płeć, stan zdrowia czy stan fizjologiczny (np. okres ciąży czy karmienia piersią).Według norm żywieniowych dla populacji Polski zalecane dzienne spożycie żelaza dla dorosłych mężczyzn wynosi 10 mg. U miesiączkujących kobiet zapotrzebowanie jest wyższe ze względu na utratę tego pierwiastka podczas menstruacji i wynosi 18 mg na dobę. Szczególnie zwiększone zapotrzebowanie na ten mikroelement mają kobiety w ciąży. Wskazane dzienne spożycie żelaza wynosi w tej grupie aż 27 mg. Podczas laktacji oraz po menopauzie zapotrzebowanie na żelazo u kobiet spada i wynosi tyle samo co dla mężczyzn.Niedobór żelaza – przyczyny i objawyPrzyczynyNiedobory żelaza u ludzi występują często i w większości są powodowane nieprawidłową dietą, zaburzonym wchłanianiem z przewodu pokarmowego lub nadmierną utratą żelaza wraz z krwią (np. w przypadku obfitych miesiączek). Mogą być również wynikiem przewlekłego stanu zapalnego, infekcji czy chorób nowotworowych. Co ciekawe, niedostateczne spożycie innych składników (np. witaminy A) może pogarszać metabolizm i wchłanianie żelaza skutkujące jego niedoborami. Ze względu na liczne czynniki mogące doprowadzać do niedoboru tego mikroelementu zawsze należy szukać przyczyny. Grupami szczególnie narażonymi na niedobór żelaza są kobiety w wieku rozrodczym, kobiety w ciąży, dzieci i młodzież, osoby w starszym wieku, wegetarianie oraz weganie.Przy niedostatecznym spożyciu żelaza najpierw dochodzi do zmniejszenia zapasów żelaza (maleje stężenie ferrytyny). Gdy rezerwy tego składnika wyczerpują się, pojawia się niedokrwistość, czyli anemia. Jest to stan, w którym obserwuje się obniżone stężenie poziomu hemoglobiny i/lub liczby czerwonych krwinek w porównaniu z normami dla danego wieku i płci. Prowadzi to do zmniejszenia zdolności do przenoszenia tlenu przez czerwone krwinki, a w konsekwencji do niewystarczającego dotlenienia narządów. Wyróżnia się różne rodzaje niedokrwistości, ale ta z niedoboru żelaza jest najbardziej powszechna. ObjawyWystępujące niedotlenienie tkanek może objawiać się na różne sposoby. Do głównych objawów niedoboru żelaza należą zmęczenie, trudności w koncentracji, zmniejszenie zdolności do wysiłku fizycznego, bóle i zawroty głowy, duszność, bladość skóry, łamliwość włosów i paznokci. Niedobór żelaza może wiązać się również z obniżoną odpornością organizmu.W jakich produktach jest najwięcej żelaza? - Gdzie występuje żelazo?Żelazo w pożywieniu występuje w dwóch formach: hemowej (produkty pochodzenia zwierzęcego) – przyswajalność około 20-30% niehemowej (produkty pochodzenia roślinnego) – przyswajalność około 5-10%Żelazo występujące w produktach pochodzenia zwierzęcego jest lepiej przyswajalne niż to z produktów roślinnych. W związku z tym wegetarianie i weganie są bardziej narażeni na niedobory tego pierwiastka niż osoby na diecie konwencjonalnej.Mięso bogate w żelazo – jakie mięso ma najwięcej żelaza?Najwięcej żelaza zawierają podroby (zwłaszcza wątroba i nerki) oraz mięso czerwone. Mięso wołowe ma ponad dwukrotnie więcej żelaza niż mięso wieprzowe. Białe odmiany mięsa mają mniejsze ilości tego składnika, ale również zawierają dużo żelaza.Owoce bogate w żelazo – jakie owoce mają najwięcej żelaza?Owoce zazwyczaj nie stanowią głównego źródła żelaza w diecie. Do owoców bogatych w żelazo należą suszone owoce jak np. morele, figi czy rodzynki. Z kolei surowe owoce warto jeść, ponieważ stanowią źródło witaminy C, która poprawia wchłanianie żelaza.Warzywa bogate w żelazo - jakie warzywa mają najwięcej żelaza?Do warzyw bogatych w żelazo należy np. szpinak, boćwina, koperek czy brokuły. Warzywem z dużą ilością żelaza jest również natka pietruszki. Posiekana natka świetnie sprawdza się jako posypka do rosołu, ale również jako składnik wielu potraw np. past, sałatek czy koktajli. Orzechy bogate w żelazo - które orzechy mają najwięcej żelaza?Produktami roślinnymi zawierającymi żelazo są również orzechy. Mogą stanowić istotne źródło tego składnika w diecie, szczególnie dla osób nie spożywających produktów mięsnych. Bardzo obfite w żelazo są pistacje, które w 100 g zawierają aż 6,7 mg tego pierwiastka. Warto uwzględniać w swojej diecie inne orzechy bogate w żelazo jak np. orzechy nerkowca, laskowe i migdały. Inne produkty bogate w żelazoBardzo wartościowym produktem zawierającym żelazo są jaja kurze (szczególnie żółtko). Źródło żelaza pochodzenia zwierzęcego także mogą stanowić ryby. Dużą zawartość żelaza charakteryzują się takie ryby jak makrela, sardynki, śledź czy tuńczyk. Kolejną grupą produktów bardzo bogatych w ten pierwiastek są nasiona, w szczególności pestki dyni i nasiona lnu. Znakomicie sprawdzą się jako dodatek do zup, sałatek czy zmielone jako składnik past. Dla wegetarian i wegan szczególnie istotnym źródłem żelaza w diecie powinny być nasiona roślin strączkowych jak np. fasola biała, soja czy soczewica czerwona. Produkty zbożowe są często spożywane i w związku z tym mogą stanowić źródło żelaza w diecie, szczególnie te pełnoziarniste. Należy mieć jednak na uwadze, że produkty zbożowe i nasiona roślin strączkowych zawierają związki ograniczające wchłanianie żelaza. W przypadku nasion roślin strączkowych pomocne może być ich moczenie przed gotowaniem.W poniższej tabeli znajdują się wybrane produkty z dużą ilością żelaza. Należy pamiętać, że produktów takich jak np. pestki dyni czy natka pietruszki nie spożywamy w takich samych ilościach jak np. mięsa, kaszy czy nasion roślin strączkowych.Tabela 1. Wybrane produkty bogate w żelazo z różnych grup produktów spożywczych produkt zawartość żelaza w 100 g produktuprodukty zwierzęce wątróbka wieprzowa 18,7 mg wątróbka drobiowa 9,5 mg kaszanka 7,4 mg żółtko jaja kurzego 7,2 mg pasztet pieczony 5,0 mg polędwica wołowa 3,1 mg sardynka w pomidorach 2,9 mg tuńczyk w wodzie 1,4 mg makrela wędzona 1,2 mg mięso z podudzia indyka 1,1 mgprodukty roślinne pestki dyni 15 mg kakao 10,7 mg suche nasiona fasoli białej 6,9 mg pistacje 6,7 mg liście natki pietruszki 5,3 mg kasza jaglana 4,8 mg płatki owsiane 3,9 mg suszone morele 3,6 mg szpinak świeży 2,8 mg chleb żytni pełnoziarnisty 2,5 mgOpracowano na podstawie: (8)Produkty bogate w żelazo dla dzieciJuż 6 miesięcy po narodzinach dziecka niezbędne jest dostarczanie produktów bogatych w żelazo dla niemowląt, aby uzupełniać zapotrzebowanie na żelazo w organizmie. Odpowiednie żywienie jest niezwykle ważne dla zapewnienia zdrowia, optymalnego rozwoju i wzrastania każdego dziecka. Warto, aby rodzice wiedzieli co zawiera żelazo i dbali o urozmaiconą dietę, która uwzględnia produkty bogate w żelazo dla dzieci takie jak np. mięso, ryby, jaja, owoce i warzywa. W przypadku wykluczenia produktów zwierzęcych z diety dziecka konieczne jest włączenie produktów roślinnych bogatych w żelazo oraz uwzględnienie czynników poprawiających wchłanianie tego mikroelementu. Znaczenie spożywania produktów bogatych w żelazo w ciążyW okresie ciąży znacząco wzrasta zapotrzebowanie na żelazo. Niedobór tego pierwiastka jest częstym zjawiskiem grupie kobiet ciężarnych. Niedostateczna ilość tego pierwiastka w organizmie kobiety może nieść za sobą poważne konsekwencje. Chcąc pokrywać zapotrzebowanie na ten składnik w tym okresie przede wszystkim powinno zadbać się o prawidłową dietę, obfitującą w produkty bogate w żelazo w ciąży. Ze względu na istotne narażanie kobiet w ciąży na niedobory tego pierwiastka, lekarz po indywidualnej konsultacji może zalecić suplementację. W przypadku stwierdzonej niedokrwistości z niedoboru żelaza lekarz powinien dobrać odpowiednią dawkę preparatu do suplementacji, aby podnieść poziom żelaza.Co sprzyja wchłanianiu żelaza?Przy komponowaniu posiłków bogatych w żelazo warto mieć na uwadze, że istnieją składniki, których obecność może poprawiać wchłanianie żelaza. Do takich czynników należy m.in.: żelazo hemowe (produkty pochodzenia zwierzęcego) kwas askorbinowy - witamina C kwasy organiczne (np. kwas mlekowy obecny w produktach kiszonych) niektóre aminokwasy (np. lizyna, glutamina) fruktoza (obecna np. owocach i miodzie)Praktyczna porada: Spożywając produkty bogate w żelazo uwzględniaj w tym samym posiłku produkty zwierające witaminę C jak np. surowe warzywa czy owoce.Co zmniejsza wchłanianie żelaza z pożywienia?Niektóre składniki mogą niestety pogarszać przyswajanie żelaza z jedzenia. Do takich związków zalicza się m.in.: żelazo niehemowe (produkty pochodzenia roślinnego) fityniany (zawarte np. w produktach zbożowych, nasionach roślin strączkowych) szczawiany (występujące np. w szpinaku, rabarbarze) taniny (obecne np. w herbacie, kawie, kakao, czerwonym winie) fosforany (zawarte np. w coca-coli) niektóre składniki mineralne (np. wapń znajdujący się w przetworach mlecznych) polifenole (występujące np. w czarnej herbacie) białka mleka, jaja, sojowePraktyczna porada: Unikaj popijania posiłków bogatych w żelazo napojami takimi jak herbata, kawa czy czerwone wino.Warto zapamiętać:1. Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Niedobór może doprowadzić do niedokrwistości (inaczej anemii).2. Chcąc uniknąć niedoboru tego pierwiastka przede wszystkim warto zadbać o dietę z wysoką zawartością żelaza oraz odpowiednio komponować swoje posiłki. 3. W żywności żelazo występuje w formie hemowej (produkty pochodzenia zwierzęcego) i niehemowej (produkty pochodzenia roślinnego). Żelazo pochodzenia zwierzęcego ma lepszą przyswajalność w porównaniu do żelaza pochodzenia roślinnego. 4. Produkty bogate w żelazo warto łączyć w jednym posiłku z żywnością, która jest źródłem składników poprawiających wchłanianie (np. witamina C).5. Niektóre związki mogą utrudniać wchłanianie tego pierwiastka z diety jak np. taniny znajdujące się w kawie czy herbacie.6. W przypadku istotnych niedoborów żelaza, oprócz odpowiedniego odżywiania niezbędna może okazać się suplementacja tym pierwiastkiem. Źródła:1. Abbaspour, N., Hurrell, R. & Kelishadi, R. (2014). Review on iron and its importance for human health. Journal of research in medical sciences : the official journal of Isfahan University of Medical Sciences, 19(2), 164–174.2. Albrecht, K. & Matysiak, M. (2018). Zalecenia dietetyczne w profilaktyce i leczeniu nierozrostowych chorób układu krwiotwórczego. Nowa Pediatria, 22(3), 60-69.3. Brzozowska, A. (2012). Energia i składniki odżywcze – składniki mineralne. W: Żywienie człowieka. Podstawy Nauki o Żywieniu. Red. J. Gawęcki, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 240 – 246.4. Hurrell, R. & Egli, I. (2010). Iron bioavailability and dietary reference values. The American journal of clinical nutrition, 91(5), 1461S–1467S.5. Johnson-Wimbley, T. D. & Graham, D. Y. (2011). Diagnosis and management of iron deficiency anemia in the 21st century. Therapeutic advances in gastroenterology, 4(3), 177–184.6. Juul, S. E., Derman, R. J. & Auerbach, M. (2019). Perinatal iron deficiency: implications for mothers and infants. Neonatology, 115(3), 269-274.7. Karakulska-Prystupiuk, E. (2019). Niedokrwistość z niedoboru żelaza – postępowanie w praktyce lekarza rodzinnego, Lekarz POZ, 2019, 5(1), 49-58.8. Kunachowicz, H., Nadolna, I., Iwanow, K., & Przygoda, B. (2012). Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw, Wydawnictwo: PZWL, wydanie VI. ISBN: 978-83-200-4444-7.9. Kuras, M., Zielińska–Pisklak, M., Perz, K. & Szeleszczuk, Ł. (2015). Żelazo i cynk główne mikroelementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii. Uniwersytet Medyczny. Poznań, 6-13.10. Lipiński, P., Starzyński, R., Styś, A., Staroń, R. & Gajowiak, A. (2014). Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie. Kosmos, 63(3), 373-379.11. Misztal-Szkudlińska, M., Ośko, J., Brzezińska-Rojek, J., Sagatovych, S. & Grembecka, M. (2023). Suplementy diety i żywność wzbogacana jako środki umożliwiające uzupełnienie diety w żelazo. Żywność, 30(2).12. Orlicz-Szczęsna, G., Żelazowska-Posiej, J. & Kucharska, K. (2011). Niedokrwistość z niedoboru żelaza. Current Problems of Psychiatry, 12(4).13. Pawlak, R. & Bell, K. (2017). Iron Status of Vegetarian Children: A Review of Literature. Annals of nutrition & metabolism, 70(2), 88–99.14. Polin, V., Coriat, R., Perkins, G., Dhooge, M., Abitbol, V., Leblanc, S., Prat, F. & Chaussade, S. (2013). Iron deficiency: from diagnosis to treatment. Digestive and liver disease: official journal of the Italian Society of Gastroenterology and the Italian Association for the Study of the Liver, 45(10), 803–809.15. Samek, G. & Gogga, P. (2022). Zapobieganie niedoborowi żelaza u osób stosujących dietę wegańską. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 28(1), 33-39.16. Wojtasik, A., Jarosz, M. & Stoś K., (2017). Składniki mineralne. W: Normy żywienia dla populacji Polski. Red. M. Jarosz, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 282–285.

Niedobór witaminy D jest problemem, z którym mierzy się większość populacji świata. W Polsce niedobór najczęściej wynika z niskiego poziomu nasłonecznienia i może być przyczyną wielu chorób cywilizacyjnych. Wstęp: Witamina D odgrywa kluczową rolę w organizmie człowieka. Jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania wapnia i fosforu, dzięki czemu zapewnia zdrowie kości i zapobiega chorobom takim jak krzywica u dzieci i osteoporoza u dorosłych. Witamina D wpływa na funkcjonowanie wielu układów i narządów, w tym układu hormonalnego, immunologicznego, a także sercowo-naczyniowego. Niedobór witaminy D jest powszechnym problemem, który może prowadzić do licznych schorzeń, takich jak zaburzenia poznawcze, choroby autoimmunologiczne. W artykule przyjrzymy się za co dokładnie odpowiada witamina D, jakie są jej źródła oraz jak suplementować witaminę d: jaka dawka witaminy D3 jest najbardziej optymalna, od czego zależy to ile witaminy d dziennie powinniśmy przyjmować, aby utrzymać zdrowie i jak powinno wyglądać leczenie niedoborów witaminy D.H2: Za co odpowiada witamina D?• Witamina D odpowiada za prawidłowe wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym, zapewniając prawidłową mineralizację kości. Dzięki temu odpowiedni poziom witaminy D3 zmniejsza ryzyko wystąpienia krzywicy wśród dzieci oraz osteoporozy wśród dorosłych, a także zmniejsza ryzyko złamań kości.• Utrzymuje prawidłowy poziom parathormonu (PTH) chroniąc przed wtórną nadczynnością przytarczyc.• Reguluje czynność wewnątrzwydzielniczą trzustki, nadnerczy, tarczycy i przysadki. • Pełni rolę czynnika antyproliferacyjnego nowotworów, np. rak piersi, czerniak, rak prostaty czy jelita grubego.• Odpowiedni poziom witaminy D zapobiega wystąpieniu chorób poznawczych (choroby Alzheimera) czy stwardnienia rozsianego. • Witamina D ma również wpływ na odporność. Jej odpowiedni poziom zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.• Witamina D odpowiada za wygaszenie reakcji zapalnych co chroni organizm przed przewlekłymi stanami zapalnymi. • Reguluje poziom ciśnienia tętniczego krwi, przez co bierze udział w etiopatogenezie wielu chorób sercowo-naczyniowych.H2: W czym jest witamina D?Żywieniowym źródłem witaminy D3 są drożdże, grzyby, tłuste ryby morskie (łosoś, makrela, śledź), jaja, sery, mleka, a także produkty wzbogacane witaminą D3 (np. margaryny miękkie, napoje roślinne). Ze względu na ubogość źródeł, ilość witaminy D3 dostarczanej wraz z dietą, nie jest wystarczająca do pokrycia dziennej normy na tą witaminę. To synteza skórna dostarcza aż 90% zapotrzebowania na witaminę D. Pod wpływem promieniowania słonecznego (UVB – 290-315 nm) w skórze dochodzi fotochemicznej konwersji 7-dehydrocholesterolu do cholekalcyferolu (witamina D3).H2: Zapotrzebowanie na witaminę D – dlaczego dieta i synteza skórna są niewystarczające?Rekomendacje zespołu polskich ekspertów przyjęło następujące poziomy witaminy D we krwi:>30-50 ng/ml: stężenie optymalne>20-30 ng/ml: stężenie suboptymalne>20-2010-20 ng/ml: niedobór znaczny ZAKRES DO POPRAWY 0-10 ng/ml: niedobór ciężki.Ustalając dzienne zapotrzebowanie na witaminę D należy wziąć pod uwagę jej stężenia w surowicy krwi, wiek, masę ciała, karnację skóry, porę roku, choroby oraz zażywane leki. Niedobór witaminy D to powszechny problem. Wpływ na to ma niskie spożycie tłustych ryb oraz zmniejszona endogenna synteza związana ze zmianą stylu życia – spędzaniem mniejszej ilości czasu na słońcu i stosowanie filtrów UV. Aby doszło do skutecznej syntezy witaminy D3 należy przebywać na słońcu co najmniej 15 minut dziennie między godziną 10-15, przy odsłonięciu ciała18% powierzchni ciała (podudzia oraz przedramiona). bez nałożonych wcześniej filtrów przeciwsłonecznych. PROSZĘ O WSKAZANIE ŹRDÓDŁA WRAZ Z DATĄ KTÓRE WSKAZUJE ŻE FILTRY WPŁYWAJĄ NA ZACHMOWANIE SYNTEZY D. KOJARZĘ ŻE NOWE BADANIA ZAPRZECZAJĄ TEJ TEORII . H2: Niedobór witaminy DH3: Objawy niedoboru witaminy D:Literatura światowa jest jednomyślna – niedobór witaminy D to powszechny problem, nawet w rejonach o dobrym nasłonecznieniu. Do objawów niedoboru witaminy D zaliczyć można osłabienie, zmęczenie, częste infekcje, zaburzenia snu, wypadanie włosów czy nieprawidłowe gojenie się ran. Niedobór witaminy D może powodować hipokalcemie (obniżone stężenie wapnia w surowicy krwi) co może wpływać na zmiany kostne, np. krzywicę u małych dzieci, osteomalację u kobiet oraz zrzesztonienie kości u osób starszych.Niski poziom witaminy D przyczynia się do wtórnej nadczynności przytarczyc, także chorób autoimmunologicznych oraz niektórych typów nowotworów. Niski poziom witaminy D występuje również wśród osób chorujących na toczeń układowy, zespół antyfosfolipidowy, zesztywniające zapalenie stawów, kręgosłupa, reumatoidalne zapalenie stawów, a także łuszczycę. Niedobory witaminy D wiążą się z częstszym występowaniem choroby wieńcowej, niewydolności serca oraz udaru. Niski poziom witaminy D koreluje również z występowaniem zaburzeń kognitywnych, choroby Alzheimera, Parkinsona, a także depresji oraz schizofrenii, a także zwiększa ryzyko zachorowalności na stwardnienie rozsiane.H3: Komu szczególnie grozi niedobór witaminy D?Do grup ryzyka narażonych na niedobór witaminy D możemy zaliczyć przede wszystkim mieszkańców Europy Środkowej oraz Północnej (ze względu na niski poziom nasłonecznienia, a także używanie filtrów UV). JAK WYŻEJ, UPEWNIJMY SIĘ ŻE TO JEST ZGODNE Z NAJNOWSZĄ WIEDZĄ). W grupie ryzyka znajdują się również:• Osoby starsze – ze względu na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej, potencjalne zaburzenia wchłaniania oraz zmieniony metabolizm witaminy D osoby starsze narażone są na niedobór tej witaminy. Osoby te bardzo często unikają ekspozycji na promienie słoneczne co może jeszcze bardziej obniżyć syntezę skórną witaminy D. • Osoby otyłe – w tkance tłuszczowej osób otyłych ma miejsce sekwestracja (magazynowanie) witaminy D co zdecydowanie zmniejsza jej biodostępność. Ponadto osoby otyłe, bardzo często zmagają się z dyslipidemią i stosują leki obniżające poziom cholesterolu. Niestety leki te mogą upośledzać wchłanianie witaminy D z przewodu pokarmowego. • Osoby stosujące dietę wegetariańską oraz wegańską – głównym źródłem witaminy D3 z pożywienia są produkty pochodzenia zwierzęcego. W przypadku wegetarian oraz wegan źródłem witaminy D mogą być jedynie drożdże, grzyby oraz produkty wzbogacane. Wyjątek stanowią wegetarianie decydujący się na spożycie ryb (pescowegetarianie).• Osoby zmagające się z chorobami gastroenterologicznymi – choroby te wpływają na zmniejszenie wchłaniania witaminy D z przewodu pokarmowego. H2: Ile witaminy D dziennie? – Zalecenia suplementacji witaminą DH3: Jaka dawka witaminy D dla dzieci?Jaka dawka witaminy d3 jest odpowiednia dla dzieci? Jest to kwestia zależna od ich wieku, masy ciała oraz podaży witaminy D z diety. Noworodki oraz niemowlęta: Ile jednostek witaminy d powinny przyjmować noworodki oraz niemowlęta? Według wytycznych, profilaktyczna doustna, dzienna dawka witaminy D3 to 400 j.m./dobę. Wśród dzieci karmionych jedynie piersią zaleca się suplementację pełnej dawki, natomiast wśród dzieci karmionych sztucznymi mieszankami, należy uwzględnić dawkę witaminy D zawartą w mieszankach. W przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie - u wcześniaków poniżej 32 tygodnia życia zalecana dawka witaminy D3 to 800 j.m./ dzień, niezależnie od sposobu karmienia, pod kontrolą wartości 25(OH)D w osoczu. Natomiast wcześniaki w wieku 33-36 tygodnia życia powinny przyjmować 400 j.m./dzień.Dzieci i młodzież od 1 do 18 roku życia: Zalecana dawka witaminy D3 dzieci w wieku 1-10 lat to 600-1000 j.m./ dzień w zależności od masy ciała oraz podaży witaminy D w diecie, natomiast wśród dzieci w wieku 11-18 lat dawka powinna wynosić 800-2000 j.m./dzień. H3: Jaka dawka witaminy D dla dorosłych?Osoby dorosłe: Zalecana suplementacja witaminy d u dorosłych (osoby w wieku 19-65) to 800-2000 j.m. w zależności od masy ciała i podaży witaminy D z dietą.U zdrowych dzieci i nastolatków oraz osób dorosłych suplementacja zalecana jest w okresie od września do maja, jeśli zapewniona jest ekspozycja na słońce z odkrytymi przedramionami i podudziami, bez filtra słonecznego przez więcej niż 15 minut w godzinach 10-15. W przypadku gdy powyższe kryteria nie są spełnione – suplementacja witaminy D zalecana jest cały rok, również latem. Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią: W przypadku potwierdzonej ciąży oraz w okresie karmienia piersią suplementacja powinna być zalecana na podstawie badań poziomu witaminy D w osoczu, z dążeniem do poziomu >30-50 ng/ml. Jeżeli kontrola poziomu nie jest możliwa należy przyjmować dawkę na poziomie 2000 j.m./dzień.Osoby starsze: W przypadku seniorów (osób w wieku 65-75 lat), w zależności od masy ciała oraz podaży witaminy D, dawkowanie witaminy D powinno oscylować na poziomie 800-2000 j.m. przez cały rok. Natomiast osoby powyżej 75 roku życia powinny przyjmować dawkę na poziomie 2000-4000 j.m./ dzień przez cały rok. H2: Dawkowanie witaminy D a nadwaga i otyłośćW przypadku osób z nadwagą oraz otyłością zwiększa się zapotrzebowanie na witaminę D ze względu na jej magazynowanie w tkance tłuszczowej. Ponadto osoby te bardzo często zmagają się z dyslipidemią, stosując leki obniżające poziom cholesterolu. Niestety leki te zmniejszają wchłanianie witaminy D. Wśród dzieci i młodzieży (1-18 rok życia) dawkowanie witaminy D powinno wynosić od 1200-2000 j.m./dobę zimą (wrzesień-kwiecień), a konkretna dawka uzależniona jest od stopnia otyłości. W przypadku niewystarczającej ekspozycji na promieniowanie słoneczne latem, suplementacja zalecana jest przez cały rok. W przypadku dorosłych z otyłością, w zależności od jej stopnia, zalecana dawka witaminy D3 waha się pomiędzy 2000 a 4000 j.m./dobę przez cały rok. H2: Kiedy brać witaminę D – rano czy wieczorem?Witaminę D najlepiej suplementować w ciągu dnia wraz z posiłkami. Witamina D należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, dlatego najlepsze jej wchłanianie zachodzi, gdy spożywamy ją w towarzystwie tłuszczy – np. podczas obiadu czy śniadania. H2: Witamina D – przed czy po jedzeniu?Okazuje się, że skuteczne wchłanianie witaminy D ma miejsce wyłącznie, gdy suplement spożywany jest w trakcie posiłku. Witamina D to związek rozpuszczalny w tłuszczach, dlatego zaleca się jej podaż w trakcie posiłku. TEN AKAPIT POWTARZA SIĘ Z POWYŻSZYM. PROSZĘ O UMIESZCZENIE TEJ TREŚCI TYLKO RAZ. Witaminę D najlepiej spożywać w trakcie posiłku. W zależności od zapotrzebowania do wyboru mamy kilka form witaminy D (witamina D, 1alfa(OH)D, 25(OH)D i 1,25(OH)2D). Pierwsza z wymienionych do prawidłowego wykorzystania wymaga hydroksylacji w wątrobie oraz nerkach. Początek jej działania następuje po 10-14 dniu terapii i jest to najtańsza forma suplementacji. Popularną formą suplementu diety są również analogi witaminy D – alfakalcydol (1alfa(OH)D) oraz kalcyfediol (25(OH)D). Oba analogi działają w ciągu 1-7 dni od rozpoczęcia terapii. Odpowiednią formą do suplementacji witaminy D jest również (1,25(OH)2D) – kalcytriol. Jest to aktywna postać witaminy D. Jej działanie rozpoczyna się już w ciągu 1-2 dni od rozpoczęcia stosowania suplementu. H2: Efekty suplementacji witaminy DCo daje suplementacja witaminy D? Wśród osób z niedoborem, suplementacja witaminy D3 może znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia ostrych infekcji dróg oddechowych. Badania dowodzą, że suplementacja witaminą D3 poprawia siłę mięśni oraz ich wytrzymałość. Dlatego tak ważna jest kontrola poziomu tej witaminy wśród sportowców. Rozpoczęcie suplementacji witaminy D może również wpływać na zmniejszenie objawów trądziku. Badania potwierdzają, że wśród pacjentów z trądzikiem pospolitym stężenie witaminy D we krwi jest zwykle niskie i statystycznie istotne. Według badań, suplementacja cholekalcyferolu może mieć wpływ na zmniejszenie występowania oraz skrócenie czasu trwania depresji. Według metaanalizy przeprowadzonej w 2022 widoczne efekty zauważalne były już przy codziennej suplementacji witaminy D3 w dawce 2800 j.m.H2: Przedawkowanie witaminy DDo przedawkowania może dojść w przypadku stosowania nadmiernych dawek podczas suplementacji witaminy D. Najczęściej, zatrucie witaminą D miało miejsce wśród osób stosujące dawki uderzeniowe witaminy D (60 000 IU dziennie). Maksymalna dawka witaminy D zależna jest od wielu czynników – płci, wieku, diety, stanu zdrowia i karnacji. Pierwszymi zauważalnymi objawami przedawkowania suplementu jest hiperkalcemia oraz hiperkalciuria. W jej wyniku dochodzi do obniżenia absorpcji wapnia z kanalików nerkowych, a w konsekwencji wzrostu wydalania wapnia z moczem oraz zwiększenia poziomu wapnia w surowicy krwi. Nadmiar wapnia we krwi może objawiać się nudnościami, wymiotami, brakiem apetytu, wzmożonym pragnieniem, zmęczeniem, zwiększonym oddawaniem moczu, nadmiernym poceniem się, biegunką lub zaparciami, bólem głowy i oczu, nadpobudliwością oraz rozdrażnieniem. Warto zapamiętać;1. Witamina D pełni w organizmie człowieka wiele istotnych funkcji. Utrzymuje zdrowe kości, reguluje poziom parathormonu, wspiera funkcjonowanie układu hormonalnego, wspiera zdrowie psychiczne oraz reguluje ciśnienie krwi. 2. Źródłem pochodzenia witaminy D są głównie produkty zwierzęce, takie jak tłuste ryby, jaja i sery, natomiast można ją również znaleźć w drożdżach oraz grzybach.3. Optymalne stężenie witaminy D we krwi to > 30-50 ng/ml. Zapotrzebowanie zależy od wielu czynników, takich jak wiek, masa ciała, karnacja skóry, pora roku i styl życia.4. Niedobór witaminy D może prowadzić do krzywicy, osteomalacji, wtórnej nadczynności przytarczyc, chorób autoimmunologicznych, nowotworów, chorób serca, zaburzeń poznawczych oraz depresji.5. Suplementacja witaminy D: Dawkowanie witaminy D różnią się w zależności od grupy wiekowej, stanu zdrowia, masy ciała i stylu życia. x5-7 witamina D, suplementacja witaminy Dx3-5 dawkowanie witaminy D, suplement/suplement dietyX1 Suplementacja witaminy D3, suplementacja witaminy d u dorosłych, zimą, dawka, wapń, infekcje, kości, tłuste ryby morskie, grupa witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, synteza skórna, dzieci, niemowlęta, noworodek, karmiące piersią, dieta, seniorzy, ciąża, masa ciała, stężenie, spożycie, poziom witaminy D, produkty pochodzenia zwierzęcego, wchłanianie, produkty, dorosły, choroby, zaburzenia, osteoporoza, surowica krwi, dzienne zapotrzebowanie na witaminę D, zapotrzebowanie, suplementacja cholekalcyferolu, rozpoczęcie suplementacji, kalcyfediol, co daje suplementacja witaminy D, fosfor, jak suplementować witaminę d, rola w organizmie, leczenie niedoborów witaminy D, ile witaminy d dziennie, jaka dawka witaminy d3, maksymalna dawka witaminy D, ile jednostek witaminy d, odporność, przewlekłe stany zapalne, hipokalcemia, wypadanie włosów, wytyczne, latem, zmieniony metabolizm, dawka uderzeniowa1. Chie-Ming Ch., Ismaeel A., Griffis R., Weems S. Effect of Vitamin Supplementation on Muscle Strenght in Athletes: A Systematic Review. National of Strenght and Conditioning Research. 2016; 31(2): 566-574.2. Błachowicz A., Franek E. Hiperkalcemia- przyczyny i leczenie. Choroby Serca i Naczyń. 2005; 2(1): 51-56.3. Jakubas-Kwiatkowska W., Błachowicz A., Franek E. Hipokalcemia w praktyce klinicznej – przyczyny, objawy i leczenie. Choroby serca i naczyń. 2005; 2(4): 232-237.4. Kmieć P., Sworczak K. Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D. Forum Medycyny Rodzinnej. 2017; 11(1): 38-46.5. Marcinkowska M., Mickiewicz A., Fijałkowski M. Plejotropowe działanie witaminy D. Choroby serca i naczyń. 2005; 16(1): 45-52.6. Osińska M., Pazik A., Krasuska K. et al. Rola niedoboru witaminy D w patogenezie chorób nowotworowych. Farmacja Współczesna. 2017; 10: 100-106.7. Brzozowska M., Karowicz-Bilińska A. Rola niedoboru witaminy D w patofizjologii zaburzeń występujących w zespole policystycznych jajników. Ginekologia Polska. 2013; 84(6): 456-460.8. Napiórkowska L., Franek E. Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej. Choroby serca i naczyń. 2009; 6(4): 203-210.9. Grafka A., Łopucki M., Kuna J. et al. Rola witaminy D w organizmie. Diagn. Lab. 2019; 55(1): 55-60.10. Majorczyk M., Baran M., Jaworek J. Rola witaminy D w rozwoju i przebiegu otyłości. Pielęgniarstwo Polskie. 2016; 1(59).11. Zawadka M., Zalewski P., Klawe J. et al. Rola witaminy D w chorobach neurodegeneracyjnych. Alter Ego Seniora. 2013; 2(1).12. Bomba-Opoń D., Karowicz- Bilińska A., Laudański P., Spaczyński R. Suplementacja witaminy D w położnictwie i ginekologii. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna. 2016; 1(1): 20-29.13. Martineau AR, Jolliffe DA, Greenberg L, Aloia JF, Bergman P, Dubnov-Raz G, et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory infections: individual participant data meta-analysis. Health Technol Assess 2019;23(2).14. Dittfeld A., Gwizdek K., Koszowska A., Fizia K. Wielokierunkowe działanie witaminy D. Annales Academiae Medicae Silesiensis. 2014; 68(1): 47-52.15. Xie F., Huang T., Lou D. et al. Effect of vitamin D supplementation on the incidence and prognosis of depression: An updated meta-analysis based on randomized controlled trials. Front. Public Health 10:903547.16. Olędzka R. Witamina D w świetle badań ostatnich lat. Bromat. Chem. Toksykol. 2013; 2: 121-131.17. Abboud M. Witamin D Supplementation and Sleep: A Systematic Review and Meta-Analysis of Intervention Studies. 2022; 14: 1076.18. Buczkowski K., Chlabicz S., Dytfeld J. et al. Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D. Forum Medycyny Rodzinnej. 2013; 7(2): 55-58.19. Rusińska A., Płudowski P., Walczak M. et al. Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018r. Postępy Neonatologii. 2018; 24(1).20. Balwierz R., Niedźwiecka A., Biernat P. et al. Znaczenie i rola witaminy D w praktyce farmaceutycznej. Farm Pol. 2022; 78(2): 81-92.21. Krasińska A., Skowrońska B. Znaczenie witaminy D u pacjentów z nadmierną masą ciała – nowe zasady suplementacji. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2014; 5(2): 63-70.

Jaka jest różnica między liposomalną witaminą C a jej tradycyjną wersją?Witamina C jest związkiem egzogennym niezbędnym dla wielu procesów metabolicznych, dlatego też jej efektywne dostarczanie jest kluczowe dla utrzymania homeostazy i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Często można spotkać się z opinią, że każda witamina C jest taka sama. Są jednak pewne techniki dzięki którym, witamina C cechuje się większą trwałością i przyswajalnością.Liposomalna witamina C- co to znaczy?Liposomy to struktury znane już od lat 60. XX wieku jednak zakres ich medycznej przydatności dzięki rozwojowi technologii stale się poszerza. Liposomy mają charakter pęcherzyków, których wnętrze wypełnia woda lub rozwór wodny, natomiast na ich zewnętrzną warstwę składa się podwójna błona lipidowa, która strukturą imituje naturalne błony komórkowe. Liposomy stały się przełomowym odkryciem, ponieważ pomogły one zwiększyć biodostępność składników odżywczych. rozpuszczalnych w wodzie. Witamina liposomalna C to zatem kwas askorbinowy lub askorbinian sodu zamknięty w otoczce lipidowej.Witamina C liposomalna właściwości i działanieBadania z 2016 roku (bibliografia 5) dowodzą, że witamina C zamknięta w pęcherzykach liposomalnych cechuje się większą biodostępnością, niż w przypadku spożywania tradycyjnej formy witaminy C, co może skutkować efektywniejszym działaniem. Cząsteczki witaminy C zamkniętej w pęcherzyku liposomalnym również cechuje większa przyswajalność. Szacuje się, że wchłanialność witaminy C zamkniętej w osłonce liposomowej wynosi ok. 90%. Liposomalna witamina C tak jak jej zwykły odpowiednik, może pomóc w walce ze stresem oksydacyjnym, wspiera odporność, poprawia produkcję kolagenu, zwiększa wchłanianie żelaza i wpływa na ogólne zdrowie układu nerwowego. Kwas askorbinowy wpływa na szybsze gojenie się ran, a także odpowiada za wzmocnienie zębów i dziąseł. Witamina C jest silnym przeciwutleniaczem utleniaczem ?!!!!!!! BŁĄD MERYTORYCZNY, PROŚBA O POPRAWĘ, dzięki czemu jej regularne suplementowanie spowalnia procesy starzenia się organizmu, w tym naszej skóry. Liposomalna witamina C zastosowanieLiposomalna postać witaminy C może być lepiej tolerowana przez osoby, które przy tradycyjnych formach doświadczają problemów żołądkowo-jelitowych. Co więcej, dzięki otoczkom lipidowym i powolnemu uwalnianiu, dłużej utrzymywana jest w organizmie na wyższym poziomie, niż w przypadku czystego kwasu askorbinowego. Liposomy nie są odporne na środowisko układu pokarmowego, a więc trzeba liczyć się z degradacją pewnej części frakcji w żołądku w którym panuje niskie pH. Następnie liposomy przechodzą do jelita cienkiego gdzie działają na nie enzymy trawienne i to właśnie tutaj liposomy które przetrwały penetrują śluz i wchodzą w kontakt z nabłonkiem jelita oraz są wchłaniane przez komórki M. Szlak komórek M jest ważnym elementem wchłaniania liposomów, które są podawane doustnie. Komórki te nie wydzielają śluzu, a więc są łatwiej dostępne i mogą przekazać liposomy do niżej leżących tkanek chłonnych. Dwuwarstwa lipidowa zbudowana jest z fosfolipidów i cholesterolu, a to właśnie obecność fosfolipidów w błonach komórkowych może tłumaczyć dobre powinowactwo z liposomami. Dokładny mechanizm wchłaniania liposomów jednak nadal nie został w pełni wyjaśnionyProdukty bogate w witaminę C liposomalnąLiposomalnej witaminy C nie jesteśmy w stanie dostarczyć z pożywieniem, konieczna jest więc jej suplementacja. Standardową wWitaminę C można dostarczać organizmowi poprzez zastosowanie odpowiednio zbilansowanej i zróżnicowanej diety, cenne jest też prowadzenie zdrowego trybu życia. Najlepszym źródłem kwasu askorbinowego są warzywa i owoce. Największe ilości witaminy zawiera acerola, dzika róża, czarna porzeczka, kiwi, ananas, ale również cytrusy takie jak: cytryna, pomarańcza, mandarynka, grejpfrut, limonka. Warzywa bogate w witaminę C to natomiast: pomidory, brokuły, szparagi, papryka, szpinak, młode ziemniaki, ale również warzywa kapustne m.in. biała kapusta. Dobrym źródłem są także kiszonki. Warto wskazać, że najwięcej kwasu askorbinowego zawierają świeże warzywa i owoce. Niestety jednak ilość tej witaminy dostępna z pożywienia nie zawsze jest dla nas wystarczająca, liposomalna witamina C może być więc dodatkiem, który uzupełni naszą dietę lub dietę naszych pociech bowiem na rynku pojawia się coraz więcej preparatów zawierających witaminę C liposomalną dla dzieci. JAK ROZUMIEM AKAPIT DOTYCZY PRODUKTÓW Z LIPOSOMALNĄ POSTACIĄ. DODAŁABYM ZDANIE ŻE ABY PRZYJMOWAĆ TAKA POSTAĆ KONIECZNE JEST SKORZYSTANIE Z SUPLEMENTÓW DIETY. W WARZYWACH CZY OWOCACH LIPOSOMY NIE WYSTĘPUJĄ.Jak zrobić witaminę C liposomalną?Można pokusić się nawet o wytworzenie własnej liposomalnej witaminy C w domu. Niezbędne jest użycie do tego naczynia z ultradźwiękami, dodatkowo potrzebne będą: kwas askorbinowy w proszku, woda zdemineralizowana oraz lecytyna w proszku. W internecie można znaleźć przepisy jak na własną rękę przygotować witaminę C liposomalną, do której wytworzenia niezbędne jest naczynie z ultradźwiękami. Nie jest to bezpieczna praktyka, stosowane przez nas suplementy zawsze powinny być kupowane w sprawdzonych miejscach i od zaufanych producentów.PODAWANIE PRZEPISU NA LIPOSOMY DIY TO ZDECYDOWANIE SZALEŃSTWO. PROSZĘ OPISAĆ ŻE PROWADZENIE TAKICH DZIAŁAŃ TO KIEPSKI POMYSŁ I ZALECA SIĘ STOSOWANIE OD ZAUFANYCH PRODUCENTÓW. - > nie był to mój pomysł taka była rozpiska do artykułu i słowa kluczowe, które też musiałam zawrzeć, proszę o info czy tak może zostać czy konieczne jest usunięcie całości tego podtytułuDawkowanie witaminy C liposomalnejWitamina C jest związkiem, którego synteza nie jest możliwa w naszym organizmie, dlatego kwas askorbinowy musi być przyjmowany wraz z pożywieniem, wchłania się on głownie w jelicie cienkim w dwunastnicy. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C różnicuje się ze względu na wiek, płeć i stan fizjologiczny. Witamina C w ciąży i podczas karmienia jest bardzo ważna, w tym okresie znacząco wzrasta na nią zapotrzebowanie. Większych dawek wymagają też osoby chore na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, diabetycy, a także osoby narażone na długotrwały stres i palące tytoń. Kolejnymi grupami narażonymi na wystąpienie niedoborów witaminy C są osoby spożywające mało urozmaiconą dietę, nadużywające alkoholu, narkotyków, osoby z zespołem złego wchłaniania, z chorobami nowotworowymi, z niewydolnością nerek. Aktualne normy żywienie dla ludności Polski z 2020 roku przestawiają się następująco: Tab.1 Normy polskie na witaminę C, ustalone na poziomie średniego zapotrzebowania (EAR), zalecanego spożycia (RDA) i wystarczającego spożycia (AI); M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska, Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Warszawa 2020KONIECZNE BĘDZIE PODANIE PEŁNEGO ŹRÓDŁA SKĄD POCHODZI TABELA. Na ograniczenie wchłaniania witaminy C mają wpływ wymioty, zaburzenia czynności jelit, brak łaknienia, przejmowane leki (m.in. aspiryna), palenie tytoniu, mniejsze wchłanianie witaminy C występuje też u osób starszych. Indywidualne dawkowanie liposomalnej witaminy C można skonsultować z lekarzem. Jeśli jednak dawka nie przekracza 2000 mg na dzień, nie powinna być ona szkodliwa, z uwagi na usuwanie nadmiaru kwasu askorbinowego z moczem. Do symptomów świadczących o niedoborze witaminy C możemy zaliczyć:• przewlekłe zmęczenie lub zbyt szybkie męczenie się,• brak apetytu,• trudności w gojeniu się ran,• infekcje i zapalenie błon śluzowych,• bóle mięśni i stawów,• większą podatność na infekcje,• skłonności do występowania siniaków,• pogorszenie stanu skóry,• nerwowość,• krwawienia z dziąseł i ruchomość zębów.Przedawkowanie witaminy C liposomalnej- skutki uboczneNadmiar kwasu askorbinowego jest najczęściej samoistnie usuwany z organizmu z moczem. Przedawkowanie witaminy C nie powinno być szkodliwe, ale stosowanie na własną rękę zbyt wysokich dawek dawki powyżej 1000 mg (1g) 2000 mg (2 g) OBECNIE W SUPLEMENTACJI STOSUJE SIĘ MAKSYMALNIE 1000 mg DLATEGO NIE SUGERUJMY WYŻSZYCH DAWEK suplementu na dobę mogą powodować objawy niepożądane, takie jak:• Nudności;• Wymioty;• Biegunka;• Inne dolegliwości żołądkowe;• Wysypka skórna.• Powstanie kamieni nerkowychPrzeciwwskazania do stosowania wysokich dawek witaminy C dotyczą osób z anemią sierpowatą, hemochromatozą i talasemią, a także dla osób z kamicą nerkową lub tendencją do powstawania kamieni nerkowych.Najlepsza witamina C liposomalnaNa rynku dostępne są suplementy różnego rodzaju, dzięki czemu z łatwością dokonasz wyboru witaminy C liposomalnej, która jest dla Ciebie najwygodniejsza w suplementacji. • Witamina C liposomalna w tabletkach/kapsułkach tabletach• Witamina C liposomalna w żelu• Witamina C liposomalna w płynie/kroplachWażne jest aby pamiętać, że liposomomalna witamina C jest wrażliwa na kwaśne środowisko żołądka, warto więc stosować formy np. kapsułki HCMP o opóźnionym uwalnianiu, które ochronią liposomy przed szkodliwym wpływem niskiego pH, aż do 4 godzin.SD W TABLETKACH NIE BĘDĄ CHRONIĆ LIPOSOMÓW PRZED KWAŚNYM ŚRODOWIEKIEM (EWENTUALNIE ZAAWANSOWANE PRODUKTY LECZNICZE ALE TO SIĘ RZADKO SPOTYKA), PROŚBA ABY ZAPOZNAĆ SIĘ CO W LIPOCAPS CHRONI PRZED KWAŚNYM ŚRODOWISKIEM I DOPRECYZOWAĆ. Najważniejszym kryterium jest jednak jakości suplementów, czyli skład. Produkty powinny być wolne od barwników, zbędnej chemii i GMO, a także zgłoszone ZGŁOSZONEzarejestrowane w GIS. Nie powinny być także pasteryzowane, gdyż wysoka temperatura pozbawia je większości cennych prozdrowotnych składników. Warto zwróć uwagę czy preparaty są przebadane pod kątem zawartości metali ciężkich, pestycydów i herbicydów. Dodatkowym atutem będzie przebadanie suplementu pod kątem zawartości substancji w takiej ilości w jakiej jest deklarowana przez producenta. Dokonując wyboru suplementu, powinniśmy kupować go w sprawdzonych miejscach. POWYŻEJ PISZEMY O TYM ŻE SĄ WRAŻLIWE NA ŚRODOWISKO ŻOŁĄDKA. PROŚBA ABY UWZGLĘDNIĆ INFO JAK PREPARATY MOGĄ BYĆ CHRONIONE PRZED JEGO SZKODLIWYM DZIAŁANIEM, JAK NP. W LIPOCAPS.Warto zapamiętać!- witamina C jest związkiem, którego synteza nie jest możliwa w naszym organizmie, dlatego kwas askorbinowy musi być dostarczany wraz z pożywieniem- Liposomalna witamina C to witamina C, która zamknięta jest otoczce lipidowej, liposomy wykazują powinowactwo do błon komórkowych dlatego zwiększają dostępność substancji aktywnych- liposomalna witamina C cechuje się większą trwałością i przyswajalnością w stosunku do tradycyjnej formy- witamina C liposomalna to to najlepiej przyswajalna witamina C- jej wchłanianie szacuje się na poziomie 90%- liposomy w postaci płynnej mogą wykazywać się niestabilnością- wybieraj produkty o potwierdzonej stabilności lub w postaci stałej, np. zamknięte w kapsułkach- nadmiar witaminy C usuwany jest z naszego organizmu z moczem- warto brać witaminę C regularnie, ze względu na jej wielopłaszczyznowe działanie- Zalecana dzienna porcja witaminy C dla dorosłych to:• 90 mg dla mężczyzn;• 75 mg dla kobiet;• 80/85 mg w ciąży- zależne od wieku• 115/120 mg podczas karmienia piersią- zależne od wieku• dodatkowe 35 mg dla osób palących.Słowa KluczoweX7-10: liposomalna witamina c (11x), witamina c (29x)X3-5: kwas askorbinowy (5x)X1: liposomalną witaminę c dla dzieci (1x), leki (1x), najlepsza witamina c liposomalna (1x), najlepiej przyswajalna witamina c (1x), wybór witaminy c (1x), liposomalna witamina c w płynie (1x), witamina liposomalna (1x), biegunka (1x), działanie (4x), właściwości (3x), dawkowanie (7x), przeciwwskazania (1x), nadmiar witaminy c (3x), szkodliwa (1x), witamina c w ciąży (1x), przedawkowanie witaminy c (3x), przyswajalna (1x), rodzaju (1x), skutki uboczne (1x), efekty, przedawkowanie (3x), przyjmowanie witaminy c, suplement diety, cząsteczki witaminy c, układ odpornościowy, stosować, przyjmowany (1x), brać (1x), zróżnicowanej diety (1x), zalecana dzienna porcja (1x), błony komórkowe (1x), stresem oksydacyjnym (1x), prawidłowego funkcjonowania (1x), zdrowego trybu życia (1x), produkcję kolagenu (1x), askorbinian sodu (1x), pęcherzyki wypełnione wodą, jelicie cienkim (1x), liposomy (7x), organizm (9x), suplementowanie (1x), objawy (1x), wchłanialność (1x), powolnemu uwalnianiu (1x), odporność (1x), wzmocnienie zębów i dziąseł (1x), szybsze gojenie się ran (1x), warzywa (4x), owoce (2x), naczynia z ultradźwiękami (1x), dawka (1x)Literatura1. Nishiyama I, Yamashita Y, Yamanaka M, Shimohashi A, Fukuda T, Oota T. Varietal difference in vitamin C content in the fruit of kiwifruit and other actinidia species.2. Carr AC, Rowe S. Factors Affecting Vitamin C Status and Prevalence of Deficiency: A Global Health Perspective. Nutrients. 2020 Jul 1;12(7):1963. doi: 10.3390/nu12071963. PMID: 32630245; PMCID: PMC7400679 3. A. Akbarzadeh,R. Rezaei-Sadabady, S. Davaran, S. Woo Joo, N. Zarghami,Y. Hanifehpour, M. Samiei, M. Kouhi, K. Nejati-Koshki; Liposome: classification, preparation, and applications; Nanoscale Res Lett. 2013; 8(1): 102.4. Y. Barenholz; Liposome application: problems and prospects; Current Opinion in Colloid & Interface Science, Volume 6, Issue 1, February 2001, Pages 66-775. J. L. Davis, H. L. Paris, J. W. Beals, S. E. Binns, G. R. Giordano, R. L. Scalzo, M. M. Schweder, E. Blair, and C. Bell Liposomal-encapsulated Ascorbic Acid: Influence on Vitamin C Bioavailability and Capacity to Protect Against Ischemia–Reperfusion Injury; Nutr Metab Insights. 2016; 9: 25–30.6. Levy, T. , Hunninghake, R. Author(s): Nina Mikirova1; Tom Levy2; Ronald Hunninghake; The Levels of Ascorbic Acid in Blood and Mononuclear Blood Cells After Oral Liposome-Encapsulated and Oral Non-Encapsulated Vitamin C Supplementation, Taken Without and with IV Hydrocortisone, Journal of orthomolecular medicine, Volume 34, Number 1, 20197. A. Mazurek, K. Paradowska Liposomy – główne kierunki badań i zastosowań, Polskie Towarzystwo farmaceutyczne, 20178. P. Kozub, Otrzymywanie oraz charakterystyka liposomów - potencjalnych nośników leków w celu zwiększenia skuteczności terapii fotodynamicznej. Praca doktorska. Katowice : Uniwersytet Śląski, 20159. Uchwała 5/2019 zespołu ds. suplementów diety10. M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska, Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Warszawa 2020;11. K. Janda, M. Kasprzak, J. Wolska. Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie. „Pomeranian Journal of Life Sciences”2015, nr 61(4), s. 419–425;12. H. Hemilä, E. Chalker, Vitamin C for preventing and treating the common cold, „Cochrane Database of Systematic Reviews” 2013;13. Jiao, Z.; Wang, X.; Yin, Y.; Xia, J. Preparationand Evaluation of VitaminC and FolicAcid-ColoadedAntioxidantLiposomes. Part. Sci. Technol. 2019, 37, 449–455, doi:10.1080/02726351.2017.1391907.14. Liu, X.; Wang, P.; Zou, Y.X.; Luo, Z.G.; Tamer, T.M. Co-Encapsulationof VitaminC and β-Carotenein Liposomes: Storage Stability, AntioxidantActivity, and in Vitro GastrointestinalDigestion. Food Res. Int. 2020, 136, doi:10.1016/j.foodres.2020.109587.15. Łukawski, M.; Dałek, P.; Borowik, T.; Foryś, A.; Langner, M.; Witkiewicz, W.; Przybyło, M. New OralLiposomalVitaminC Formulation: Propertiesand Bioavailability. J. LiposomeRes. 2020, 30, 227–234, doi:10.1080/08982104.2019.1630642.

Adaptogeny w ostatnim czasie zyskują na popularności, w szczególności w kontekście stresu, który ma destrukcyjny wpływ na nasze zdrowie. Dlaczego warto sięgnąć właśnie po adaptogeny, aby go zredukować? Czy faktycznie ich właściwości pozytywnie wpłyną na nasz układ nerwowy?W dzisiejszych czasach stres stał się nieodłącznym elementem naszego życia, wpływając negatywnie na zdrowie i samopoczucie. W odpowiedzi na rosnące zainteresowanie metodami radzenia sobie ze stresem, adaptogeny, substancje pochodzenia naturalnego, zdobywają coraz większą popularność jako potencjalne wsparcie dla organizmu. W poniższym artykule przyjrzymy się ich właściwościom, mechanizmom działania oraz najskuteczniejszym roślinom adaptogennym, które mogą pomóc w przywracaniu równowagi i poprawie jakości życia.Co to są adaptogeny?Zyskujące w ostatnim czasie na popularności adaptogeny, w szczególności jako suplementy diety, to substancje pochodzenia naturalnego, które ułatwiają przystosowanie się organizmu do niekorzystnych warunków środowiskowych. Termin ten pierwszy raz został użyty w 1947 r., a w latach 50 ubiegłego wieku rosyjski farmakolog oraz doktor medycyny holistycznej Breckhman rozwinął jego definicje. Według niej adaptogen to przede wszystkim nieszkodliwa substancja pochodzenia naturalnego, wykazująca niespecyficzne działanie a także posiadająca właściwości normalizujące. Adaptogeny pomagają przywrócić równowagę i poprawiają odporność na stres bez wywoływania silnych skutków ubocznych. Wspierają organizm w zwiększaniu odporności na biologiczne, chemiczne a także fizyczne czynniki stresowe. Adaptogeny nie skupiają się na jednym konkretnym układzie organizmu, ale wspomagają ogólną zdolność adaptacyjną ciała do trudnych warunków. Rośliny wykazujące działanie adaptogenne to m.in. ashwagandha (witania ospała), różeniec górski, bakopa, gotu kola (wąkrotka azjatycka) czy też żeń-szeń koreański. Czy adaptogeny działają na stres? – W jaki sposób adaptogeny mogą pomóc redukować stres? Aby zrozumieć, w jaki sposób wpływają adaptogeny na stres należy najpierw wiedzieć jak działa mechanizm stresu a także jego regulowanie w organizmie. Zacznijmy jednak od definicji homeostazy – jest to zdolność organizmu do utrzymywania stabilnych warunków wewnętrznych, takich jak temperatura, pH czy stężenie glukozy – niezależnie od zmian zachodzących w otoczeniu. Jest to więc mechanizm, który pozwala organizmowi adaptować się do różnych warunków środowiskowych. Także współdziałanie układu nerwowego, hormonalnego oraz immunologicznego są podstawą prawidłowej homeostazy organizmu oraz dobrego stanu zdrowia. Stres natomiast, to nic innego, jak reakcja organizmu na wyżej wspomniane czynniki zewnętrzne lub wewnętrzne – z punktu widzenia fizjologicznego reakcją na stres jest wydzielanie przez nadnercza tzw. hormonów stresu, takich jak kortyzol czy adrenalina. W jaki sposób stres oddziałuje na nasz organizm i burzy naszą homeostazę? Przede wszystkim przewlekły stres wywołuje negatywne zmiany w naszym układzie neurohormonalnym i immunologicznym, a także niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego i pokarmowego. W następstwie tych zmian mogą rozwijać się zarówno ostre, jak i przewlekłe schorzenia, z których część zaliczana jest do tzw. „chorób cywilizacyjnych”, są to m.in. choroby układu krążenia, cukrzyca a nawet osteoporoza. W takim razie jaki jest wpływ adaptogenów na stres? Głównie dzieje się to poprzez ich właściwości wspierające funkcjonowanie nadnerczy. Adaptogeny mogą zwiększać skuteczność wydzielania przez nadnercza (?), eliminując nadmierną produkcję hormonów stresu. Ponadto badania sugerują, że adaptogeny zwiększają poziom energii komórkowej i zapobiegają uszkodzeniom wynikającym ze stresu oksydacyjnego. Oddziałują więc one na organizm na dwa różne sposoby – po pierwsze regulując ilość produkowanych hormonów stresu, a po drugie zmniejszając jego degradujące działanie na organizm. Najskuteczniejsze adaptogeny na stres Stale rosnąca popularność naturalnych adaptogenów na stres powoduje, że na rynku pojawia się co raz większa ilość produktów, które zaliczyć można do tej kategorii. Które z nich są najskuteczniejsze? Ashwagandha (witania ospała)W medycynie ajuwerdyjskiej korzenie ashwagandhy mają długoletnią historię wykorzystania, jako adaptogen. Przeprowadzone badania farmakologiczne wykazały, że ashwagandha to wszechstronne zioło o działaniu przeciwzapalnym, neuroprotekcyjnym, adaptogennym, hematopoetycznym, poprawiającym pamięć, a nawet nasennym i przeciwlękowym. Zmniejsza ona stężenie kortyzolu we krwi, czyli hormonu stresu. Wyniki badań sugerują również, że ośmiotygodniowa suplementacja znacząco zmniejsza poziom stresu i poprawia ogólną jakość życia – dlatego stosowanie ashwagandhy może być doskonałą alternatywą w radzeniu sobie ze stresem. Rhodiola (różeniec górski) Rhodiola, inaczej różeniec górski, to adaptogen o dobrze udokumentowanych właściwościach zwiększających odporność organizmu na stres. Przede wszystkim pomaga zmniejszyć stężenie hormonów stresu, wspomagając utrzymanie homeostazy. Badania wskazują też, że różeniec może zwiększać odporność na wyczerpanie psychiczne – ta właściwość może okazać się szczególnie przydatna w warunkach wystawienia organizmu na długotrwały stres. Dodatkową korzyścią są właściwości antyoksydacyjne różeńca – dzięki którym może on zmniejszać ryzyko wystąpienia m.in. zawału serca czy udaru.Gotu kola (wąkrotka azjatycka) Gotu kola, czyli inaczej wąkrotka azjatycka, w Azji Południowo-Wschodniej jest cenioną rośliną o odżywczym znaczeniu. Przede wszystkim jest ona znana z właściwości prozdrowotnych, takich jak działanie neuroprotekcyjne, wspomagające pamięć a także przeciwdrobnoustrojowe . Badania wykazały, że działanie gotu koli w kontekście stresu wynika z jej właściwości antyoksydacyjnych – nie wypływa ona bezpośrednio na poziom stresu, lecz niweluje jego niekorzystny wpływ na zdrowie. Wykazano, że suplementacja gotu kolą zmniejsza ilość wolnych rodników. Jak bezpiecznie stosować adaptogeny na stres? Aby bezpiecznie stosować adaptogeny na stres, należy przede wszystkim wybrać sprawdzone produkty, pozbawione zbędnych dodatków. Ważne jest również zwracanie uwagi na standaryzację ekstraktów roślinnych, czyli oznaczenie zawartości substancji czynnej na opakowaniu – suplementy diety dobrej jakości zawierają taką informację. Jeśli chodzi o dawkowanie na pewno warto stosować się do zaleceń podanych przez producenta. Niektóre zioła nie powinny być stosowane w okresie ciąży lub karmienia piersią, a także w połączeniu z niektórymi lekami o działaniu uspokajającym, nasennym oraz przeciwpadaczkowym - UWZGLĘDNIJMY KONKRETNIE Z JAKIMI GRUPAMI, MAMY TAKIE INFO NA ETYKIETACH WIĘC ŁATWO MOŻNA UZUPEŁNIĆ– w takich sytuacjach stosowanie adaptogenów warto skonsultować z lekarzem. Warto zapamiętać:• Adaptogeny to naturalne substancje, które pomagają organizmowi przystosować się do niekorzystnych warunków, przywracając równowagę i poprawiając odporność na stres.• W kontekście stresu działają one na dwa sposoby: regulują wydzielanie hormonów stresu (np. kortyzolu) oraz zmniejszają negatywny wpływ stresu oksydacyjnego na organizm, wspierając homeostazę.• Chroniczny stres prowadzi do szeregu problemów zdrowotnych, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca czy zaburzenia immunologiczne.• Najskuteczniejszymi adaptogenami na stres, na które warto zwrócić uwagę są: ashwagandha, rhodiola oraz gotu kola.• Należy wybierać sprawdzone produkty, zwracać uwagę na standaryzację ekstraktów roślinnych i stosować się do zaleceń dawkowania podanych przez producenta. W przypadku ciąży, karmienia piersią lub stosowania leków zaleca się konsultację z lekarzem.Bibliografia:• B. Dąbrowska-Berstein, M. Moskalik, D. Wydro; Adaptogeny korygujące reakcję organizmu na stres i zaburzenia homeostazy - pomocą w prewencji chorób cywilizacyjnych; 2015; Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki I Pielęgnacji Zdrowia• N. Kuligowska; Adaptogeny - znaczenie i wpływ na ludzki organizm; 2023, https://ruj.uj.edu.pl/entities/publication/432d480e-61fb-4b62-bd57-c9cfb76fc177• L. Liao, Y. He, L. Li, H. Meng, Y. Dong, F. Yi, P. Xiao; A preliminary review of studies on adaptogens: comparison of their bioactivity in TCM with that of ginseng-like herbs used worldwide; 2018, Liao et al. Chin Med. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6240259/• J. Salve, S. Pate, K. Debnath, D.Langade; Adaptogenic and Anxiolytic Effects of Ashwagandha Root Extract in Healthy Adults: A Double-blind, Randomized, Placebo-controlled Clinical Study; Cureus. 2019 Dec; 11(12): e6466. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6979308/pdf/cureus-0011-00000006466.pdf• Dr A. Tripathi; Ashwagandha’ an ‘adaptogenic herb; 2022, Current Trends in Medicinal Chemistry, https://www.researchgate.net/profile/Amit-Ranjan-Pandey-Pandey/publication/363916739_BOOK_CONTENT_FILE_-_FINAL_-2022_1/links/63347fcb9cb4fe44f3e691aa/BOOK-CONTENT-FILE-FINAL-2022-1.pdf#page=161• U. Chandrika, P. Kumara; Chapter Four - Gotu Kola (Centella asiatica): Nutritional Properties and Plausible Health Benefits; 2015, Pages 125-157 Advances in Food and Nutrition Research• I. Anghelescu, D. Edwards, E.Seifritz, S. Kasper; Stress management and the role of Rhodiola rosea: a review; 2018, Volume 2, International Journal of Psychiatry in Clinical Practice, pages 242-252

Szybkie tempo życia, duże napięcie i pełna wyzwań codzienność sprawiają, że Twój organizm poddawany jest obciążeniom, na które może nie być gotowy. Z pomocą przychodzą tu adaptogeny. To naturalne substancje pochodzenia roślinnego, które wspierają organizm w przystosowaniu się do stresu fizycznego, psychicznego i emocjonalnego. Ich wszechstronne działanie może pomóc Ci w przypadku: Nazwa adaptogenów pochodzi od łacińskiego czasownika “adaptare”, który oznacza “przystosowywać”. Po raz pierwszy termin ten został użyty przez uczonego N. Lazareva w 1947 roku.Mimo stosunkowo późnego zdefiniowania, grzyby i rośliny o właściwościach adaptogennych są znane od tysięcy lat. Z ich leczniczego działania korzysta tradycyjna medycyna ajurwedyjska oraz chińska, gdzie składniki te są wykorzystywane m.in. jako wsparcie układów trawiennego, nerwowego i krążenia, pomagając w redukcji stresu, poprawie odporności oraz zwiększeniu energii i witalności organizmu.Tym bardziej warto włączyć adaptogeny do świadomej suplementacji, gdyż są to unikatowe, trudno dostępne a przede wszystkim skuteczne rośliny i grzyby, których nie dostarczysz z codzienną dietą.   Adaptogeny od formeds wyróżniają: 100% czysty
skład Przebadane i bezpieczne formuły Standaryzowane ekstrakty Wszechstronne zastosowanie Poznaj nasze adaptogeny! Przygotowaliśmy dla Ciebie aż 9 wypełnionych adaptogenami suplementów, które pomogą Ci kompleksowo zadbać o ciało oraz umysł.Poznaj je wszystkie!   3 wskazania na aplach do każdego produktu:Ashwagandha: redukcja stresu, lepszy sen, optymalny poziom energiiRhodiola – sprawność umysłowa, lepsza koncentracja, wydajność treningowaLion’s mane – lepsza koncentracja, redukcja stresu, witalnośćReishi – odporność, regeneracja, długowiecznośćCordyceps – odporność, długowieczność, witalnośćChaga – długowieczność, odporność, redukcja stresuGotu kola – lepsza koncentracja, zdrowie psychiczne, prawidłowe krążenieKorean ginseng – energia, wytrzymałość organizmu, lepsza koncentracjaBiloba+ – lepsza pamięć, witalność, energia Opis ashwa Ashwagandha (Withania somnifera), znana również jako indyjski żeń-szeń, jest ziołem stosowanym w ajurwedzie - tradycyjnej medycynie Indii. Zawiera wysoką dawkę witanolidów, które uważa się za główne źródło cennych właściwości adaptogennych tej rośliny. To doskonały wybór dla osób, którym zależy na redukcji stresu, ukojeniu układu nerwowego, optymalnym poziomie energii i właściwej nocnej regeneracji. Skuteczność potwierdzona naukowoBadania pokazują, że ashwagandha może:- obniżać poziom kortyzolu o blisko 28%,- poprawiać jakość snu,- zwiększać wytrzymałość podczas wysiłku,- zmniejszać uczucie niepokoju,- wspierać koncentrację.Wskazówka: Przyjmuj ashwagandhę późnym popołudniem lub wieczorem, gdy poziom kortyzolu naturalnie spada. Rano kortyzol jest potrzebny, aby dodać energii do działania, więc wieczorna suplementacja wspiera relaks i regenerację, bez zakłócania rytmu dobowego.Opis rhodiola Rhodiola rosea (różeniec górski, który nazywany jest również złotym lub arktycznym korzeniem). Ten bogaty w salidrozydy oraz rozawiny adaptogen będzie cennym wsparciem dla osób, które chcą zadbać zarówno o sprawność fizyczną, jak i umysłową, zredukować stres oraz wesprzeć dobre samopoczucie na co dzień. Skuteczność potwierdzona naukowoBadania pokazują, że rhodiola może:- redukować zmęczenie,- polepszać samopoczucie,- zwiększać zdolności poznawcze,- poprawiać sprawność neuromotoryczną,- zwiększać poziom energii,- zwiększać wydajność treningową .Wskazówka: Przyjmuj 30-60 minut przed treningiem – rhodiola zwiększa wytrzymałość i zmniejsza odczucie zmęczenia w trakcie aktywności fizycznej, co pozwala trenować dłużej i bardziej efektywnie.Opis lion’s mane Lion’s mane (Hericium erinaceus, zwany także lwią grzywą) to adaptogenny grzyb, który jest ceniony przede wszystkim za swoje właściwości neuroprotekcyjne oraz antyoksydacyjne w mózgu. Zawdzięcza je m.in. wysokiej zawartości polisacharydów (w tym beta-glukanów). Jest powszechnie stosowany w medycynie chińskiej m.in jako wsparcie funkcjonowania układu trawiennego.Skuteczność potwierdzona naukowoBadania pokazują, że lion’s mane może:- poprawiać funkcje poznawcze,- zwiększać koncentrację,- redukować poziom niepokoju,- wspierać mikrobiotę jelitową,- redukować poziom cholesterolu.Opis reishi Reishi (Ganoderma lucidum) to grzyb bardzo ceniony w tradycyjnej medycynie chińskiej, gdzie wykorzystywany jest jako wsparcie układu odpornościowego i krążenia. Pomaga również w walce ze stresem i w problemach z zasypianiem. Jest źródłem około 400 bioaktywnych związków, w tym kwasu ganoderowego, polisacharydów, triterpenów i steroli. Skuteczność potwierdzona naukowoBadania pokazują, że reishi może:- redukować uczucie zmęczenia,- zwiększać odporność,- polepszać jakość snu,- działać przeciwzapalnie.Opis gotu kola Gotu kola (Centella asiatica) to kompleksowe adaptogenne wsparcie dla sprawności umysłowej, wpływające na poprawę funkcji poznawczych, takich jak pamięć, koncentracja czy zdolność uczenia się. Lecznicze właściwości tej rośliny od stuleci wykorzystywane są w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej oraz chińskiej. Dodatek cytykoliny, substancji znanej ze swoich neuroprotekcyjnych właściwości, czyni ten suplement idealnym wyborem dla osób żyjących w dużym napięciu i stresie.Skuteczność potwierdzona naukowoBadania pokazują, że gotu kola może:- poprawiać funkcje poznawcze,- zmniejszać uczucie niepokoju,- wspierać krążenie,- wspierać regenerację skóry.Opis biloba+Ginkgo biloba (miłorząb japoński) to jedno z najstarszych drzew na Ziemi, które przetrwało w niemal niezmienionej formie przez ponad 200 milionów lat. Jego liście zawierają różnorodne, potencjalnie bioaktywne związki - w tym kilka rodzajów flawonoidów i terpenoidów. W połączeniu z 5 witaminami z grupy B oraz ekstraktem z żeń-szenia pomaga kompleksowo zadbać o pamięć, układ nerwowy i optymalny poziom energii. Skuteczność potwierdzona naukowoBadania pokazują, że ginkgo biloba może:- wspierać pamięć,- polepszać funkcje poznawcze,- poprawiać przepływ krwi do mózgu,- działać antyoksydacyjnie.Opis chaga Chaga (Inonotus obliquus) przez mieszkańców Syberii zwany “grzybem nieśmiertelności” niezwykle cenny grzyb o szerokim zakresie korzyści zdrowotnych. Jego popularność wynika z bogatego składu, tym obecności polisacharydów, takich jak beta-glukan, które wykazują silne właściwości antyoksydacyjne. Jeśli więc chcesz wesprzeć układ odpornościowy oraz pracę mózgu, to ten adaptogenny grzyb zdecydowanie będzie dobrym wyborem.Skuteczność potwierdzona naukowoBadania pokazują, że chaga może:- działać przeciwutleniająco, neutralizując wolne rodniki.Opis cordyceps Cordycepsi (Cordyceps sinesis) to ceniony grzyb adaptogenny, znany ze swojej wysokiej zawartości polisacharydów i beta-glukanu, które wspierają organizm na wielu poziomach, w tym wzmacniają układ odpornościowy. W medycynie chińskiej cordyceps wykorzystywany jest od wieków, jako środek opóźniający procesy starzenia oraz przywracający siły witalne. Może stanowić także skuteczne treningowe wsparcie dla osób, które chcą wspomóc swoją regenerację potreningową. Skuteczność potwierdzona naukowoBadania pokazują, że cordyceps może:- wspierać regenerację mięśni,- działać przeciwzapalnie.Opis korean ginseng Żeń-szeń Panax (żeń-szeń koreański) to szlachetny korzeń, pochodzący z północnych obszarów leśnych Chin, Mandżurii i Korei, od dawna uznawany jest za naturalny adaptogen, który wspiera regenerację organizmu oraz pomaga w walce z procesami starzenia. Ginsenozydy obecne w żeń-szeniu działają antyoksydacyjnie, są cennym źródłem energii oraz wspierają witalność i funkcje poznawcze.Skuteczność potwierdzona naukowoBadania pokazują, że żeń-szeń koreański może:- obniżać poziom glukozy we krwi co sprzyja stabilizacji energii,,- poprawiać funkcje poznawcze,- wspierać dobre samopoczucie,- poprawiać sprawność psychomotoryczną.Odpowiedz na kilka krótkich pytań i dowiedz się, które adaptogeny będą najlepszym wsparciem dla Twojego organizmu. Dopasuj adaptogenydo swoich potrzeb Standaryzacja ekstraktów roślinnych w suplementacji to proces, który pozwala precyzyjnie określić ilość składników aktywnych w produkcie. Dzięki temu możemy podać Ci dokładną ilość kluczowego związku bioaktywnego, który jest odpowiedzialny za adaptogenne właściwości danej rośliny (np. w przypadku ashwagandhy są to witanolidy), co zwiększa skuteczność i bezpieczeństwo naszych suplementów! W procesie standaryzacji: Wybiera się kluczowy składnik aktywny (np. witanolidyw ashwagandzie, ginsenozydy w żeń-szeniu), który odpowiada za działanie adaptogenne lub terapeutyczne. Kontroluje się jego zawartość w każdej partii surowca, co gwarantuje, że produkt będzie miał przewidywalny, powtarzalny efekt biologiczny. Zapewnia się czystośći bezpieczeństwo ekstraktu, eliminując zbędne składniki rośliny, które nie mają działania aktywnego lub mogłyby wywołać niepożądane reakcje. Zamów adaptogenyidealne dla Ciebie

Co na odporność – jakie witaminy i suplementy zażywać? W artykule przyjrzymy się bliżej czym jest układ odpornościowy, co wpływa na jego funkcjonowanie, a także o roli diety i suplementacji dla odporności.Spis treści:1. Co to jest układ odpornościowy?2. Czynniki wpływające na układ immunologiczny3. Domowe sposoby na odporność i lecznicze właściwości popularnych składników• czosnek• miód• cebula• cytryna• imbir4. Naturalne preparaty na wzmocnienie odporności• jeżówka• aloes• acerola• żeń-szeń koreański• czystek• wiesiołek• czarny bez5. Omega-3 i ich rola we wzmacnianiu odporności• tran i olej z wątroby rekina6. Najważniejsze witaminy dla odporności7. Wspieranie odporności w ciąży8. Odbudowa odporności po COVID-199. Leki na odporność - jakie wybrać?10. Co na odporność dla dzieci11. Dieta na odporność12. Warto zapamiętaćUkład odpornościowy to złożony układ komórek, tkanek i narządów, który chroni organizm człowieka przed patogenami. Dla wsparcia odporności istotne jest holistyczne podejście, czyli połączenie odpowiednio zbilansowanej diety, suplementacji, aktywności fizycznej, a także dobrej jakości snu.Co to jest układ odpornościowy?Układ odpornościowy to układ narządów, który zapobiega wnikaniu do organizmu bakterii, wirusów, grzybów i pasożytów. Odporność to zdolność do obrony przed chorobami, o którą trzeba szczególnie zadbać w okresie jesienno-zimowym. W okresie zwiększonych zachorowań pojawiają się liczne pytania o kuracje na odporność:• Jak szybko wzmocnić osłabiony organizm?• Co na wzmocnienie organizmu? • Co kupić w aptece na wzmocnienie organizmu? • Co brać na odporność gdy pojawiają się pierwsze objawy przeziębienia? • Jakie są dobre witaminy na wzmocnienie organizmu? • Co na odporność dla dzieci?Na początek warto zastanowić się jak działa nasz układ odpornościowy.Co wpływa na działanie układu immunologicznego?Na prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego wpływa wiele czynników. Do podstawowych czynników należy dieta, styl życia, aktywność fizyczna oraz niedobory witamin i składników mineralnych. Często zapomina się, że na stan zdrowia wpływa również odpowiednia ilość i jakość snu, zmęczenie, stan jelit, czy stres.Domowe sposoby na odpornośćKażdy zna jakieś domowe sposoby na odporność, przeziębienie, czy grypę, a także domowe sposoby na wzmocnienie odporności po antybiotyku. Co pić na wzmocnienie organizmu z domowych składników? Pierwszy przychodzi mi do głowy mój ulubiony rozgrzewający zimowy napar z imbirem, cytryną i miodem lub herbata z cytryną i miodem, ale pomysłów na naturalne mikstury na wzmocnienie odporności jest wiele. Do naturalnych preparatów na odporność należą powszechnie używany czosnek, miód, cebula, cytryna, czy imbir. Jednak skąd biorą się ich lecznicze właściwości? Czosnek – dzięki swoim przeciwdrobnoustrojowym właściwościom używany jest do zapobiegania i leczenia infekcji, działa jak naturalny antybiotyk. Pobudza białe krwinki i komórki „NK”, zwane Natural Killers, które odgrywają kluczową rolę w ochronie i działaniu całego układu odpornościowego. Swoje zastosowanie zawdzięcza głównie aktywnej substancji – allicynie. W aptekach, zielarniach i sklepach ekologicznych można znaleźć ekstrakty zawierające czosnek w tabletkach lub kapsułkach, w których aktywną substancją jest właśnie allicyna.Miód – znany ze swoich właściwości leczniczych, w tym przeciwzapalnych i przeciwbakteryjnych. Miód korzystnie wpływa na jelita, dzięki zawartości prebiotyków, które są pokarmem dla dobroczynnych bakterii bytujących w jelitach. Korzystna mikrobiota w jelitach z kolei jest bardzo ważna dla zachowania wysokiej odporności. Miód stosowany jest najczęściej w trakcie infekcji, może łagodzić ból i zapalenie gardła, kaszel, wspierać leczenie chorób układu oddechowego, a także działać napotnie, gdy występuje gorączka. Żeby spotęgować działanie miodu można do niego dodać propolis, czyli kit pszczeli. Cebula – jej działanie wspierające odporność związane jest przede wszystkim z obecnością flawonoidów, czyli antyoksydantów, takich jak kwercetyna oraz związków zawierających siarkę. Cebula ma właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i wspiera układ oddechowy. Najbardziej popularnym domowym syropem jest właśnie syrop z cebuli, który wspomaga odkrztuszanie. Na rynku są też dostępne suplementy, które zawierają właśnie kwercetynę.Cytryna – jako jedno z najbardziej znanych źródeł witaminy C i domowych sposobów na wzmocnienie organizmu. Cytryna dzięki obecności witaminy C i flawonoidów wykazuje właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne, dzięki czemu może poprawiać działanie układu odpornościowego i wspomagać leczenie infekcji, Imbir – znany ze swoich właściwości rozgrzewających i aromatycznego smaku. Jego głównym składnikiem aktywnym jest gingerol, który jest silnym przeciwutleniaczem, działa przeciwzapalnie oraz hamuje wzrost drobnoustrojów, w tym bakterii i wirusów.Naturalne preparaty na wzmocnienie organizmuWyciągi z rośliny leczniczych i naturalne zioła były wykorzystywane, żeby zapobiegać i leczyć różne choroby oraz wspierać odporność już od czasów starożytnych, ale mechanizm ich działania nie był znany. Obecnie dzięki różnorodnym badaniom znane są substancje aktywne, które są odpowiedzialne za ich określone działanie.Jeżówka – inaczej Echinacea, dzięki zawartości aktywnych substancji, takich jak polifenole, w tym kwas kawowy; polisacharydy, witamina C, B2, beta-karoten, magnez, żelazo i wapń, znana jest ze swoich właściwości immunostymulujących, przeciwutleniających i przeciwdrobnoustrojowych. Roślina ta była również stosowana tradycyjnie w profilaktyce i leczeniu przeziębienia, w leczeniu infekcji dróg oddechowych i stanów zapalnych. Aloes – zawiera liczne składniki, które wpływają na jego właściwości prozdrowotne, w tym m.in. polisacharydy, glikoproteiny, wolne aminokwasy, składniki mineralne i kwasy organiczne. Działa przeciwutleniająco, przeciwzapalnie, immunomodulująco i sprzyja regeneracji. Sok z aloesu hamuje wydzielanie soku żołądkowego i pepsyny, dlatego łagodzi dolegliwości bólowe w chorobach układu pokarmowego. Acerola – to jedno z najbogatszych naturalnych źródeł witaminy C, zawiera także antocyjany i karotenoidy, w tym beta-karoten. To właśnie witamina C odgrywa główną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Stanowi około 3% składu owocu aceroli, w 100 g świeżej masy owoców znajduje się 1000-4500 mg witaminy C. Żeń-szeń koreański – wzmacnia siły witalne. Zaliczany do adaptogenów, czyli naturalnych substancji, które pomagają przywrócić organizmowi stan równowagi. Żeń- szeń jako adaptogen zwiększa zdolność organizmu do przystosowania się do niekorzystnych warunków środowiskowych, czynników stresowych fizycznych i psychicznych, w tym do walki organizmu z ciałami obcymi. Głównymi aktywnymi związkami, które odpowiedzialne za wsparcie odporności w żeń- szeniu to ginsenozydy.Czystek – bogaty w polifenole, które mają właściwości antyoksydacyjne redukujące stan zapalny, a tym samym wykazuje właściwości wspomagające odporność.Wiesiołek – olej z wiesiołka zawiera kwasy tłuszczowe omega – 6, takie jak kwas linolowy i gamma-linolenowy, które wykazują działanie przeciwzapalne, co odgrywa istotną rolę we wzmacnianiu odporności.Czarny bez – dzięki zawartości antyoksydantów i polisacharydów wykazuje działanie przeciwzapalne, immunomodulujące, antybakteryjne i przeciwwirusowe. Czarny bez pomaga w walce z przeziębieniem i wspomaga leczenie infekcji górnych dróg oddechowych. Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych? Wybierz tran, olej z wątroby rekina bądź kwasy omega-3Częstą odpowiedzią na pytanie jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych są kwasy tłuszczowe omega-3. Przeciwzapalne kwasy tłuszczowe omega-3 należą do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), do których zaliczamy kwas alfa-linolenowy (ALA), kwas dokozaheksaenowy (DHA) i eikozapentaenowy (EPA). Kwas tłuszczowy ALA można znaleźć w roślinnych źródłach pokarmów, a z kolei kwasy EPA i DHA pochodzą z alg i tłustych ryb morskich. EPA i DHA mogą być częściowo przekształcane z ALA, ale proces jest za mało wydajny, dodatkowo trudno jest dostarczyć wraz z dietą ich wystarczającą ilość. Suplementację warto szczególnie rozważyć, jeśli tłuste ryby morskie nie są przez nas spożywane minimum 2-3 razy w tygodniu. Źródłem kwasów tłuszczowych omega-3, EPA i DHA, są właśnie m.in. tran, olej z wątroby rekina i suplementy, które zawierają same kwasy omega-3. Zarówno tran, jak i olej z wątroby rekina oprócz omega- 3 są także źródłem witamin A i D. Olej z wątroby rekina bogaty jest dodatkowo w skwalen oraz alkiloglicerole, które naturalnie występują w szpiku kostnym i mleku matki. Decydując się na suplementację najlepiej jednak wybrać produkt zawierający omega-3 z alg lub małych ryb, takich jak np. anchovis, które są na początku łańcucha pokarmowego i zawierają mniej zanieczyszczeń niż większe drapieżne ryby, takie jak np. rekin. Jakie są najlepsze witaminy na odporność?Najważniejszymi witaminami na odporność są witamina C i D. Witamina C, silny antyoksydant, który neutralizuje wolne rodniki niszczące inne komórki, w tym komórki układu immunologicznego. Witamina C stymuluje migrację neutrofilów (rodzaj białych krwinek) do miejsc infekcji. Uczestniczy również w produkcji i odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie niezbędnych w walce z patogenami limfocytów (rodzaj białych krwinek) i fagocytów. Zapotrzebowanie organizmu na witaminę C jest większe w czasie jego walki z infekcjami, a także czynników zewnętrznych, takich jak zanieczyszczenie, czy palenie papierosów. Aby odporność działała prawidłowo bardzo ważne jest jej utrzymanie na prawidłowym poziomie, dostarczając jej wraz z dietą lub w formie suplementów, zwłaszcza, gdy zapotrzebowanie na nią jest zwiększone. Witamina D odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowych kości i zębów, ale także we wzmocnieniu organizmu. Niedobór witaminy D wiąże się ze zwiększoną podatnością na infekcję. Witamina D działa przeciwzapalne, ponieważ zmniejsza wydzielanie cytokin (białek) prozapalnych. Badania wykazały także, że odpowiedni poziom witaminy D może zmniejszyć ryzyko infekcji dróg oddechowych. Dlatego warto dbać o odpowiedni poziom tej witaminy i skonsultować dawkę z lekarzem.Co najlepiej wzmacnia organizm kobiety w ciąży?Ciąża to czas, kiedy kobieta szczególnie dba o swój organizm. Co najlepiej wzmacnia organizm kobiety w ciąży, co na odporność w ciąży? Kobiety w ciąży powinny zadbać o zbilansowaną dietę, odpowiednie nawodnienie, dobrą jakość snu i aktywność fizyczną. Mogą też dodatkowo wzmocnić swój organizm przez właściwie dobrane suplementy i probiotyki przez lekarza i dietetyka. Składniki, które są wtedy najważniejsze we wsparciu odporności to witamina D, C, E, kwasy omega-3, kwas foliowy, selen, cynk i żelazo. Należy zadbać o ich odpowiedni poziom. Na rynku dostępne są także suplementy, które zawierają naturalne składniki, takie jak czosnek czy acerola.Leki na wzmocnienie organizmu po COVID-19Istnieją badania dotyczące skuteczności niektórych terapii używanych w leczeniu i leków na wzmocnienie organizmu po COVID-19, ale wymagają dalszego monitorowania i badań. Lekarz może zadecydować o leczeniu według najnowszych skutecznych terapii, aby zwalczyć infekcję, tak żeby skrócić jej przebieg i zminimalizować powikłania. Co ciekawe osobom zakażonym wirusem COVID-19 często towarzyszył niedobór witaminy D. Obecnie badana jest ta korelacja i potrzebnych jest więcej badań naukowych. Jednak w przykładowym z nich wykazano, że u osób z ciężkim stanem przebiegu choroby COVID-19 stężenie 25(OH)D we krwi było najniższe w stosunku do pacjentów o łagodnym przebiegu. Chociaż wciąż brakuje jednoznacznych badań potwierdzających skuteczność witaminy D w zapobieganiu i leczeniu COVID-19 przy powszechnym niedoborze witaminy D, jej suplementacja może wesprzeć odporność i wspomóc walkę z koronawirusem. Co więcej po przebytej chorobie należy skupić się szczególnie na tym, jak odbudować odporność.Leki na odporność – jakie wybrać?Zażywanie leków na odporność, leków przeciwwirusowych, zastrzyków na wzmocnienie organizmu lub szczepionek w przypadku częstych i nawracających infekcji powinno być zawsze poprzedzone konsultacją z lekarzem, który doradzi indywidualnie jak zwiększyć odporność i zminimalizować nawroty choroby. Czy istnieje najlepszy lek na odporność? Na rynku jest dostępnych wiele leków stymulujących układ immunologiczny na receptę oraz leków uodparniających dla dorosłych bez recepty, a także witamin na wzmocnienie organizmu dla dorosłych, więc jeśli już decydujemy się na lek lub suplement wzmacniający odporność należy zwrócić uwagę na jego skład oraz na zawartość aktywnej substancji. Apteki oferują także wiele popularnych naturalnych produktów na odporność takich jak colostrum, czosnek w kapsułkach echinacea w tabletkach i inne. Wszystkie te preparaty, zarówno w formie proszku, płynu, żelek lub tabletek na wzmocnienie organizmu dla dorosłych powinny mieć jak najmniej zbędnych, sztucznych dodatków, takich jak np. cukier, barwniki, stearynian magnezu. To samo odnosi się do przyjmowania leków na wzmocnienie organizmu po chorobie. Co na odporność dla dzieci?Wzmocnienie odporności u dzieci jest bardzo ważne, ponieważ ich układ odpornościowy jest niedojrzały, dopiero rozwija się, a także uczy rozpoznawać i zwalczać patogeny. Dodatkowo podatność na infekcje jest większa szczególnie u małych dzieci i noworodków niż u dorosłych. Pojawia się, więc pytanie jak zbudować odporność u dzieci? Oprócz aktywności i diety, która powinna być jak najbardziej urozmaicona tak, aby dostarczać witamin i minerałów niezbędnych do reakcji immunologicznych, najlepiej jest stosować jak najbardziej naturalne sposoby na odporność i przyjmować naturalne preparaty, takie jak np. czosnek, acerola, beta glukany, colostrum dla dzieci. W suplementach i lekach na odporność dla dzieci należy szczególnie zwrócić uwagę na jak najprostszy skład. W tabletkach na odporność lub innych preparatach na wzmocnienie organizmu dla dzieci trzeba zwłaszcza uważać na cukier i syrop glukozowo-fruktozowy.Dieta na odporność – co jeść na wzmocnienie organizmuWłaściwie zbilansowana dieta na odporność to podstawa w zachowaniu dobrego stanu zdrowia, dlatego zadajemy sobie pytanie - co najlepsze na odporność i co jeść na wzmocnienie organizmu? Niedobory niektórych składników szczególnie osłabiają odporność, a należą do nich witaminy C i D oraz składniki mineralne takie jak: cynk, żelazo i selen. Innym ważnym składnikiem w diecie wzmacniającej odporność, którego suplementację szczególnie warto rozważyć są kwasy tłuszczowe omega-3, które trudno dostarczyć w odpowiedniej ilości wraz z dietą. Niedobory zdarzają się zwłaszcza u osób na diecie wegetariańskiej lub wegańskiej wykluczającej z jadłospisu ryby i owoce morza. Wzbogacenie diety w polifenole, które naturalnie występują w roślinach, owocach, warzywach i ziołach może mieć także korzystny wpływ na układ odpornościowy, dzięki zwalczaniu wolnych rodników. Taki przewlekły stan ich nadmiaru, czyli stresu oksydacyjnego w organizmie może prowadzić do stanu zapalnego i wpływa na obniżenie odporności. Bezpośredni wpływ na układ odpornościowy ma również mikrobiota i stan naszych jelit, dlatego także właściwie dobrana probiotykoterapia jest bardzo ważna. Dieta wzmacniająca układ immunologiczny powinna być jak najbardziej urozmaicona, szczególnie bogata w surowe owoce i warzywa, błonnik pokarmowy, ryby i owoce morza, orzechy i oleje roślinne, a w okresie obniżonej odporności jadłospis może być wzbogacony o domowe, naturalne składniki wzmacniające odporność oraz suplementy na odporność.Warto zapamiętać• Holistyczne podejście do zdrowia: kluczowe dla zwiększenia odporności jest połączenie zdrowej diety, suplementacji, regularnej aktywności fizycznej, dobrego snu i kontroli stresu, zwłaszcza w okresie częstszych zachorowań, w sezonie jesienno-zimowym.• Rola naturalnych składników - domowe sposoby: produkty takie jak czosnek, miód, cebula, cytryna i imbir są cenne ze względu na ich właściwości przeciwdrobnoustrojowe i przeciwzapalne.• Rośliny lecznicze: jeżówka, aloes, acerola, żeń-szeń koreański, czystek i wiesiołek dostarczają składników aktywnych poprawiających odporność.• Znaczenie diety: zbilansowana dieta bogata w polifenole, błonnik, świeże owoce, warzywa, ryby, orzechy i oleje roślinne jest fundamentem silnego układu odpornościowego.• Odporność u dzieci: budowanie odporności od wczesnych lat życia, z naciskiem na naturalne metody i składniki oraz suplementy o prostym składzie.• Suplementacja: ważnym wsparciem dla odporności jest witamina C, witamina D, witamina E, kwasy tłuszczowe omega-3, a także składniki mineralne, takie jak żelazo, cynk i selen.• Indywidualny dobór suplementacji: wybór i dawkowanie suplementów oraz leków na odporność powinno być konsultowane ze specjalistami, takimi jak dietetyk i lekarz, można także poradzić się dodatkowo farmaceuty.Bibliografia:1. Carr, A. C., & Maggini, S. (2017). Vitamin C and immune function. Nutrients, 9(11), 1211.2. Aranow, C. (2011). Vitamin D and the immune system. Journal of investigative medicine, 59(6), 881-886.3. Shankar, A. H., & Prasad, A. S. (1998). Zinc and immune function: the biological basis of altered resistance to infection. The American journal of clinical nutrition, 68(2), 447S-463S.4. Barrett, B., Brown, R., Rakel, D., Mundt, M., Bone, K., Barlow, S., & Ewers, T. (2010). Echinacea for treating the common cold: a randomized trial. Annals of internal medicine, 153(12), 769-777.5. Segerstrom, S. C., & Miller, G. E. (2004). Psychological stress and the human immune system: a meta-analytic study of 30 years of inquiry. Psychological bulletin, 130(4), 601.6. Besedovsky, L., Lange, T., & Born, J. (2012). Sleep and immune function. Pflügers Archiv-European Journal of Physiology, 463(1), 121-137.7. Nieman, D. C., & Wentz, L. M. (2019). The compelling link between physical activity and the body's defense system. Journal of Sport and Health Science, 8(3), 201-217.8. Belkaid, Y., & Hand, T. W. (2014). Role of the microbiota in immunity and inflammation. Cell, 157(1), 121-141.9. Calder, P. C., Ahluwalia, N., Brouns, F., Buetler, T., Clement, K., Cunningham, K., ... & Margetts, B. M. (2011). Dietary factors and low-grade inflammation in relation to overweight and obesity. The British journal of nutrition, 106(S3), S5-S78.10. Reuter, S., Gupta, S. C., Chaturvedi, M. M., & Aggarwal, B. B. (2010). Stres oksydacyjny, zapalenie i rak: Jak są ze sobą powiązane?. Darmowa Biologia i Medycyna Redoksu, 49(11), 1603-1616.11. Black, C. N., Bot, M., Scheffer, P. G., Cuijpers, P., & Penninx, B. W. (2015). Czy depresja wiąże się ze wzmożonym stresem oksydacyjnym? Systematyczny przegląd i metaanaliza. Psychoneuroendokrynologia, 51, 164-175.12. Pham-Huy, L. A., He, H., & Pham-Huy, C. (2008). Wolne rodniki, przeciwutleniacze w chorobie i zdrowiu. Międzynarodowy Dziennik Nauk Biomedycznych: IJBS, 4(2), 89.13. Myburgh, K. H. (2014). Polyphenol supplementation: benefits for exercise performance or oxidative stress? Sports Medicine, 44(S1), 57-70. The paper explores the potential effects of polyphenols, found in many plant-based foods, on the immune system and exercise performance.14. Labu Z., Rahman M., Proven Health Benefits of Garlic-A Review, February 201915. Eteraf-Oskouei, T., & Najafi, M. (2013). "Traditional and modern uses of natural honey in human diseases: a review." Iranian Journal of Basic Medical Sciences, 16(6), 731.16. Al-Waili, N., Salom, K., Al-Ghamdi, A. A., & Ansari, M. J. (2012). "Honey and microbial infections: a review supporting the use of honey for microbial control." Journal of Medicinal Food, 15(10), 857-870.17. Townsend, E. A., Siviski, M. E., Zhang, Y., Xu, C., Hoonjan, B., & Emala, C. W. (2013). Effects of ginger and its constituents on airway smooth muscle relaxation and calcium regulation. American Journal of Respiratory Cell and Molecular Biology, 48(2), 157-163.18. Mashhadi, N. S., et al. (2013). Anti-oxidative and anti-inflammatory effects of ginger in health and physical activity: a review of current evidence.19. Gajalakshmi, S., Vijayalakshmi, S., Devirajeswari, V., Echinacea Purpurea – a potent immunostimulant, Int. J. Pharm. Sci. Rev. Res., 14(2), 2012; nᵒ 08, 47‐52.20. Liczner, G., Wiciński, M., Malinowski, B., Objawowe leczenie infekcji górnych dróg oddechowych, Lek w Polsce, 2023, | Vol. 33 (382).21. Majewski, J., Orylski, M., Całkosiński, A., Majewski, M., Acerola – tropikalny owoc z ogromną dawką witaminy C, Borgis - Medycyna Rodzinna 2a/2018, s. 32-35 | DOI: 10.25121/MR.2018.21.2A.32.22. Ratan, Z. A., Youn, S. H., Kwak, Y.-S., Han, C.-K., Haidere, M. F., Kim, J. K., Min, H., Jung, Y.-J., Hosseinzadeh, H., Hyun, S. H., & Cho, J. Y., Adaptogenic effects of Panax ginseng on modulation of immune functions. Journal of Ginseng Research, Volume 45, Issue 1, January 2021, Pages 32-40.23. Starzec, A., Włodarczyk, M., Kunachowicz, D., Dryś, A., Kepinska, M., & Fecka, I., Polyphenol Profile of Cistus × incanus L. and Its Relevance to Antioxidant Effect and α-Glucosidase Inhibition, Antioxidants 2023, 12(3), 553; https://doi.org/10.3390/antiox12030553.24. Wieland, L. S., Piechotta, V., Feinberg, T., Ludeman, E., Hutton, B., Kanji, S., Seely, D., & Garritty, C. (2021). Elderberry for prevention and treatment of viral respiratory illnesses: a systematic review. BMC Complementary Medicine and Therapies, 21(1), 112.25. Pascariu, O.-E., & Israel-Roming, F. (2022). Bioactive Compounds from Elderberry: Extraction, Health Benefits, and Food Applications. Processes, 10(11), 2288.26. Lentjes, M. A. H., Welch, A. A., Mulligan, A. A., Luben, R. N., Wareham, N. J., & Khaw, K.-T. (2014). Cod Liver Oil Supplement Consumption and Health: Cross-sectional Results from the EPIC-Norfolk Cohort Study. Nutrients, 6(10), 4320-4337.27. Januszko O., Kałuża J.: Znaczenie ryb i przetworów rybnych w żywieniu człowieka - analiza korzyści i zagrożeń. Kosmos Problemy Nauk Biologicznych 2019, 2 (323), 269-28128. Bishop, E. L., Ismailova, A., Dimeloe, S., Hewison, M., & White, J. H. (2021). Vitamin D and Immune Regulation: Antibacterial, Antiviral, Anti-Inflammatory. JBMR Plus (WOA).29. Awsherwan, Khan S, Zeb F, Shoaib M, Nabi G, Ul Haq I, Xu K, Li H. Selected Micronutrients: An Option to Boost Immunity against COVID-19 and Prevent Adverse Pregnancy Outcomes in Pregnant Women: A Narrative Review. Iran J Public Health. 2020 Nov;49(11):2032-2043. doi: 10.18502/ijph.v49i11.4717. PMID: 33708724; PMCID: PMC7917498.30. Martineau, A. R., & Forouhi, N. G. (2020). Vitamin D for COVID-19: a case to answer? The Lancet Diabetes & Endocrinology, 8(9), 735-736.31. Singh DN, Bohra JS, Dubey TP, Shivahre PR, Singh RK, Singh T, Jaiswal DK. Common foods for boosting human immunity: A review. Food Sci Nutr. 2023 Aug 18;11(11):6761-6774. doi: 10.1002/fsn3.3628. PMID: 37970422; PMCID: PMC10630845.32. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/witamina-d-a-covid-19-aktualny-stan-wiedzy/; dostęp: 09.09.2024