Odpowiedni poziom elektrolitów w organizmie człowieka stanowi ważny element w zachowaniu zdrowia. Podczas znaczącej utraty wody może dochodzić do zaburzeń elektrolitowych i negatywnych następstw. Przeczytaj artykuł, aby dowiedzieć na co pomagają elektrolity, jakie są objawy zaburzeń elektrolitowych oraz czy warto pić elektrolity. Wstęp:Regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania człowieka. Zbilansowana dieta powinna pokrywać dzienne zapotrzebowanie na elektrolity. Zdarza się jednak, że ich utrata nie może być uzupełniana jedynie poprzez picie wody oraz pożywienie. Przykładowo, w czasie upałów dochodzi do nadmiernej utraty wody z organizmu oraz strat niezbędnych elektrolitów takich jak np. magnez, potas, sód czy wapń. W takiej sytuacji pomocne mogą okazać się preparaty, które szybko uzupełniają straty elektrolitów. Wiedza o tym, jakie mogą być przyczyny niedoboru elektrolitów oraz jak uzupełnić elektrolity może być wysoce przydatna w codziennym życiu.H2: Czym są elektrolity?Elektrolity to substancje, które przewodzą prąd elektryczny po rozpuszczeniu w rozpuszczalniku, takim jak woda. Są niezbędnymi jonami soli, które wchodzą w skład płynów ustrojowych ludzkiego ciała (występują np. w pocie, krwi, osoczu i płynach tkankowych). Do najważniejszych elektrolitów w organizmie człowieka zalicza się: sód, magnez, potas, chlorek i wapń. Dzięki swoim właściwościom, elektrolity biorą udział w wielu procesach biochemicznych w organizmie człowieka. H2: Jak działają elektrolity? Jaką pełnią rolę w organizmie?Warto wiedzieć jak działają elektrolity żeby dbać o ich prawidłowy poziom na co dzień. Dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego są niezbędne, ponieważ biorą udział w generowaniu i przewodzeniu impulsów nerwowych. Ich odpowiedni poziom jest również kluczowy dla utrzymania prawidłowego nawodnienia, ciśnienia krwi, pracy mięśni oraz regulacji poziomu pH. Podstawowe funkcje konkretnych elektrolitów zostały podsumowane poniżej.• SÓD – reguluje gospodarkę wodną oraz wpływa na równowagę kwasowo-zasadową. Jest niezbędny w przewodnictwie nerwowym oraz dla kurczliwości mięśni. Bierze udział w transporcie aminokwasów i cukrów. • MAGNEZ – stanowi kluczowy element w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego oraz mięśniowego. Jest aktywatorem ponad 300 enzymów i jest niezbędny do przebiegu podstawowych procesów, takich jak np. produkcja energii czy synteza kwasów nukleinowych.• POTAS – reguluje gospodarkę wodną, wpływa na równowagę kwasowo-zasadową oraz zwiększa przepuszczalność błon komórkowych. Do jego ważnych funkcji należą także regulacja ciśnienia krwi, aktywacja licznych enzymów oraz udział w metabolizmie składników odżywczych. Ponadto reguluje czynność nerwów oraz mięśni, w tym najważniejszego z nich – mięśnia sercowego. • WAPŃ - jest podstawowym materiałem budulcowym kości i zębów. Do funkcji tego składnika należy udział w kurczliwości mięśni oraz przewodnictwie bodźców nerwowych. Odpowiada za aktywację niektórych enzymów oraz bierze udział w procesie krzepnięcia krwi. • CHLOREK – jest po sodzie najobficiej występującym elektrolitem w surowicy krwi. Jony chlorkowe odgrywają kluczową rolę w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej. Odpowiadają za utrzymywanie ciśnienia osmotycznego oraz aktywności mięśni. Jony chlorkowe występują również w soku żołądkowym jako kwas solny (HCl). Głównym źródłem jonów chlorkowych w pożywieniu jest sól kuchenna. H2: Przyczyny zaburzeń elektrolitowychZaburzenia elektrolitowe mogą być spowodowane wieloma różnymi czynnikami, w tym: utratą płynów, nieprawidłową dietą, chorobami, zaburzeniami odżywiania bądź na skutek przyjmowanych leków. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej najczęściej powodowane są na skutek odwodnienia organizmu. Do takiej sytuacji szczególnie może dojść podczas wymiotów, biegunki, upałów czy intensywnego wysiłku fizycznego. W okresie jesienno-zimowym odczucie pragnienia zmniejsza się i w konsekwencji rzadziej sięgamy po płyny. To także może zwiększać ryzyko zaburzeń wodno-elektrolitowych i przyczyniać się do obniżonej odporności. Co ciekawe, przyczyną zaburzeń elektrolitowych może być także niedożywienie organizmu człowieka czy nadmierne spożywanie płynów o małej bądź zbyt dużej zawartości elektrolitów przez dłuższy czas. Spożywanie napojów alkoholowych może zwiększać straty wody oraz doprowadzać do zaburzeń elektrolitowych. Podczas tzw. „kaca” mogą występować wymioty i biegunka stąd podawanie doustnych elektrolitów może być jak najbardziej uzasadnione. H2: Objawy niedoboru elektrolitówObjawy niedoboru elektrolitów mogą obejmować pogorszone samopoczucie, ból głowy, osłabienie mięśni, zawroty głowy, nudności, a nawet zaburzenia świadomości. Bez odpowiedniej równowagi elektrolitowej, przekazywanie impulsów elektrycznych może zostać zakłócone i prowadzić do drżenia mięśni, a następnie nieprzyjemnych skurczów mięśni. W poważniejszych przypadkach objawy brakujących elektrolitów będą manifestowały się nawet w postaci omdleń czy zaburzeń rytmu serca. Co ważne, objawy mogą być różne w zależności od tego, jakich konkretnie elektrolitów dotyczy niedobór.H2: Nadmiar elektrolitów – jak się objawia? Czy może być szkodliwy?Przedawkowanie elektrolitów może prowadzić do wystąpienia różnych objawów i skutków ubocznych, w zależności od tego, którego elektrolitu jest za dużo. Mogą wystąpić takie symptomy jak np. nudności, wymioty, zaparcia, biegunka, spadek siły mięśniowej, drżenie rąk, nerwowość, apatia czy zaburzenia pracy serca. Wiele osób zastanawia czy elektrolity podnoszą ciśnienie. Faktycznie, długotrwałe spożywanie przesadnych ilości sodu, szczególnie w postaci soli kuchennej może prowadzić do podniesienia ciśnienia krwi. Z drugiej strony zwiększone spożycie potasu, magnezu i wapnia pozytywnie oddziałuje na prawidłowy poziom ciśnienia krwi. Kluczowe jest, więc utrzymywanie gospodarki wodno-elektrolitowej w równowadze. H2: Jak sprawdzić stężenie elektrolitów w organizmie?W celu określenia poziomu elektrolitów w organizmie człowieka wykonuje się jonogram. Jest to badanie laboratoryjne polegające na oznaczeniu stężenia elektrolitów w surowicy krwi takich jak m.in. potas, magnez, sód czy wapń. Procedura jest prosta – polega na pobraniu próbki krwi z żyły, a następnie analizie w laboratorium. Takie badanie może zostać zlecone przez lekarza np. w przypadku objawów odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych, problemów z sercem, nerkami czy ciśnieniem krwi. Osoby, które chcą skontrolować poziom elektrolitów w swoim organizmie mogą również wykonać badanie za opłatą, bez skierowania od lekarza. W przypadku niepokojących objawów najlepiej skonsultować się z lekarzem, ponieważ prawidłowa diagnoza i leczenie jest kluczowe w utrzymaniu zdrowia i prewencji poważniejszym problemom zdrowotnym. H2: Jak uzupełnić elektrolity?W celu przywrócenia równowagi elektrolitowej można sięgnąć po elektrolity do pica. Co zawierają elektrolity w formie takich preparatów? Często w składzie znajdują się takie elektrolity jak sód, magnez, oraz potas. W zależności od potrzeb czy preferencji smakowych możemy znaleźć produkty wzbogacone o różne składniki np. węglowodany, aminokwasy, witaminy, soki czy aromaty. Warto wybierać preparaty bez zbędnych substancji dodatkowych takich jak np. barwniki, przeciwzbrylacze czy konserwanty. Na rynku dostępne są produkty przeznaczone dla różnych grup wiekowych np. elektrolity dla niemowląt, elektrolity dla dzieci, elektrolity dla dorosłych czy elektrolity dla seniora. Odpowiedni poziom elektrolitów jest również kluczowy dla zdrowia matki i prawidłowego rozwoju płodu podczas trwania ciąży. W przypadku chęci stosowania elektrolitów w ciąży należy skonsultować się z lekarzem. Popularne są elektrolity dla sportowców, ze względu na znaczną utratę wody i elektrolitów wraz z potem podczas treningów. Niektórzy piją także elektrolity na wzmocnienie przy wzmożonej aktywności psychofizycznej np. w trakcie długotrwałego wysiłku umysłowego.H2: Jak dbać na co dzień o poziom elektrolitów?Podstawą dla zachowania zdrowia, w tym równowagi wodno-elektrolitowej powinno być uzupełnianie elektrolitów poprzez spożywanie wody mineralnej oraz produktów spożywczych, będących ich źródłem. W celu szybkiego uzupełnienia utraconych elektrolitów np. podczas wysokich temperatur czy intensywnego wysiłku fizycznego warto stosować roztwory elektrolitowe. Jeżeli w porze wieczornej organizm utracił duże ilości wody i elektrolitów to jak najbardziej można spożyć elektrolity na noc. Warto zapamiętać: 1. Utrzymywanie gospodarki wodno-elektrolitowej w równowadze jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. 2. Szczególnie ważne w organizmie człowieka są takie elektrolity jak sód, magnez, potas, chlorek i wapń.3. Dla zachowania równowagi wodno-elektrolitowej organizmu wydalanie wody i elektrolitów powinno być zrównoważone poprzez odpowiednią ich podaż.4. Zarówno nadmiar elektrolitów, jak i ich niedobór będzie niekorzystnie wpływać na zdrowie.5. W celu szybkiego uzupełnienia elektrolitów pomocne może być picie elektrolitów. 6. I najważniejsze – kiedy pić elektrolity? Woda w organizmie występuje razem z elektrolitami, więc warto sięgnąć po napoje z elektrolitami podczas nadmiernej utraty wody wraz z potem np. podczas upałów czy intensywnych treningów. Podawanie elektrolitów przy biegunce czy wymiotach powinno nastąpić możliwie jak najszybciej żeby zapobiec odwodnieniu. ŹródłaAmerican College of Sports Medicine, Sawka, M. N., Burke, L. M., Eichner, E. R., Maughan, R. J., Montain, S. J., & Stachenfeld, N. S. (2007). American College of Sports Medicine position stand. Exercise and fluid replacement. Medicine and science in sports and exercise, 39(2), 377–390Berend, K., van Hulsteijn, L. H., & Gans, R. O. (2012). Chloride: the queen of electrolytes?. European journal of internal medicine, 23(3), 203–211Brzozowska, A. (2012) Energia i składniki odżywcze – składniki mineralne. W: Żywienie człowieka. Podstawy Nauki o Żywieniu. Red. J. Gawęcki, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 224-239El-Sharkawy, A. M., Sahota, O., & Lobo, D. N. (2015). Acute and chronic effects of hydration status on health. Nutrition reviews, 73 Suppl 2, 97–109Filippini, T., Naska, A., Kasdagli, M. I., Torres, D., Lopes, C., Carvalho, C., Moreira, P., Malavolti, M., Orsini, N., Whelton, P. K., & Vinceti, M. (2020). Potassium Intake and Blood Pressure: A Dose-Response Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Journal of the American Heart Association, 9(12), e015719Grillo, A., Salvi, L., Coruzzi, P., Salvi, P., & Parati, G. (2019). Sodium Intake and Hypertension. Nutrients, 11(9), 1970Lanham-New, S. A., Lambert, H., & Frassetto, L. (2012). Potassium. Advances in nutrition (Bethesda, Md.), 3(6), 820–821Mahendra. A. (2023). An overview on electrolytes: Its importance, function, and imbalances, Clin Nutr Hosp Diet., 43(1), 1-2Millard-Stafford, M., Snow, T. K., Jones, M. L., & Suh, H. (2021). The Beverage Hydration Index: Influence of Electrolytes, Carbohydrate and Protein. Nutrients, 13(9), 2933Palmer, B. F., & Clegg, D. J. (2016). Physiology and pathophysiology of potassium homeostasis. Advances in physiology education, 40(4), 480–490Rebelo-Marques, A., Coelho-Ribeiro, B., De Sousa Lages, A., Andrade, R., Afonso, J., Pereira, R., Batista, A.S., Teixeira, V.H. & Jácome, C. (2024). Trends and Missing Links in (De) Hydration Research: A Narrative Review. Nutrients, 16(11), 1709Rychlik. E., Woźniak. A. & Jarosz. M. (2017). Woda i elektrolity. W: Normy żywienia dla populacji Polski. Red. M. Jarosz, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 316-346Shrimanker I, Bhattarai S. (2023) Electrolytes. [Updated 2023 Jul 24]. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls PublishingSuliburska, J. (2010). Rola składników mineralnych w rozwoju i prewencji nadciśnienia tętniczego. W: Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 1, No. 4, pp. 230-235)Weiss-Guillet, E. M., Takala, J., & Jakob, S. M. (2003). Diagnosis and management of electrolyte emergencies. Best practice & research. Clinical endocrinology & metabolism, 17(4), 623–651

Kolagen jest najbardziej powszechnym białkiem występującym w organizmie człowieka, odpowiadającym za strukturę i wytrzymałość wielu tkanek. Po około 25. roku życia produkcja tego związku zaczyna stopniowo zmniejszać się. Dodatkowo istnieje szereg czynników związanych ze stylem życia, które mogą niszczyć włókna kolagenowe. Z artykułu dowiesz się także jak wspomóc produkcję kolagenu w organizmie. Wstęp:Jednym ze związków mogących wspierać zdrowie i wygląd skóry jest kolagen, nazywany „białkiem młodości”. Białko kolagenowe występuje w wielu miejscach w naszym ciele np. w skórze, kościach, ścięgnach, mięśniach czy naczyniach krwionośnych. Struktura białka kolagenowego może być zróżnicowana w zależności od funkcji i miejsca występowania. W związku z tym wyróżnia się różne typy kolagenu o odmiennych właściwościach. W naszym organizmie najpopularniejszy jest typ I, II i III. Dla przykładu w skórze dominuje kolagen typu I, z kolei kolagen typu II jest tym dominującym w chrząstce stawowej.Utrata kolagenu – czynniki, które ją powodująNa utratę kolagenu mogą wpływać czynniki wewnętrzne (genetyka, zmiany hormonalne) lub czynniki zewnętrzne, czyli te związane z naszym stylem życia. Nadmierne narażenie na promieniowanie UV, zanieczyszczone powietrze oraz palenie tytoniu generują wolne rodniki, których nadmiar prowadzi do stresu oksydacyjnego i aktywacji enzymów niszczących kolagen. Jakość i ilość kolagenu w organizmie w dużym stopniu uzależniona jest także od prawidłowego odżywiania. Dieta uboga w antyoksydanty i białko, a obfitująca w żywność bogatą w cukry proste będzie sprzyjała degradacji „białka młodości”. Kolagen a alkohol? To fatalne połączenie. Nadużywanie alkoholu również może prowadzić do destrukcji kolagenu. Niekorzystny wpływ będą miały także stany zapalne, niedostateczna ilość snu oraz przewlekły stres. Zarówno unikanie aktywności fizycznej, jak i nadmierny wysiłek fizyczny mogą wiązać się z utratą kolagenu. Synteza kolagenu a procesy starzeniaDo około 25. roku życia proces wytwarzania kolagenu przeważa nad procesami jego degradacji. Wraz z wiekiem zdolność do syntezy kolagenu maleje, a procesy degradacji nasilają się. Doprowadza to do spadku poziomu kolagenu w naszym ciele o około 1-1,5% rocznie. Proces ten ulega znacznemu przyspieszeniu w okresie menopauzy na skutek zmian hormonalnych.Jak ograniczyć niszczenie kolagenu w organizmie?Chociaż fizjologiczne starzenie się jest uwarunkowane genetycznie, starzeniu zewnętrznemu można zapobiegać. Kluczowa jest wiedza na temat tego co niszczy kolagen w organizmie, a następnie zadbanie o wiele elementów związanych ze stylem życia. Podstawą powinno być unikanie używek takich jak papierosy oraz alkohol. W związku z negatywnym wpływem promieniowania UV na degradację kolagenu należy ograniczyć ekspozycję na słońce oraz stosować filtry przeciwsłoneczne. W diecie powinno unikać się spożywania dużych ilości produktów zawierających cukry proste. Jadłospis powinien z kolei obfitować w produkty będące źródłem antyoksydantów, które neutralizacją wolne rodniki niszczące kolagen jak np. warzywa czy owoce. Istotne jest również zadbanie o odpowiedni czas snu, redukcję stresu oraz regularną aktywność fizyczną.Jakie są objawy niedoboru kolagenu?Potocznie nazywany „niedobór kolagenu” może wynikać ze starzenia organizmu lub/i narażenia na czynniki wpływające na jego destrukcję. Kolagen w skórze stanowi główny komponent strukturalny. Utrata kolagenu wraz z wiekiem jest wyraźnie powiązana z pogorszoną kondycją skóry. Pierwsze skutki tzw. niedoboru kolagenu będą widoczne w postaci spadku elastyczności i jędrności skóry, a z czasem pojawiających się drobnych linii i zmarszczek. Osłabione i rozdwajające się włosy oraz paznokcie należą do charakterystycznych objawów „niedoboru kolagenu”. Oprócz zmian w wyglądzie skóry, włosów i paznokci dochodzić może do poważniejszych następstw np. do pogorszenia funkcjonowania stawów czy kości. Jak pobudzić skórę do produkcji kolagenu?Fibroblasty są komórkami tkanki łącznej występującymi w skórze właściwej, które są odpowiedzialne za produkcję kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego. Suplementacja peptydów kolagenowych oprócz dostarczania aminokwasów do budowy włókien kolagenowych, może również stymulować fibroblasty do produkcji kolagenu wewnątrz organizmu. Aktywność fizyczna poprzez polepszanie krążenia może poprawiać pracę różnych komórek, w tym fibroblastów. Warto również skonsultować się z kosmetologiem lub dermatologiem w celu dobrania odpowiednich zabiegów i produktów do pielęgnacji, mogących przyczyniać się do pobudzenia skóry do produkcji kolagenu. Jak wspomóc produkcję kolagenu w organizmie? – źródła kolagenu w pożywieniuPrzede wszystkim, aby zachodziła synteza kolagenu niezbędne jest dostarczanie białka, które będzie źródłem aminokwasów do syntezy włókien kolagenowych. Dodatkowo podczas procesu produkcji tego związku wykorzystywane są różne witaminy i składniki mineralne. Dlatego tak ważne jest dbanie o różnorodną i odżywczą dietę. W żywności kolagen znajduje się wyłącznie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Do produktów zawierających kolagen należą m.in. kurze łapki, kości, żelatyna i produkty powstałe na jej bazie, podroby, ryby i jaja. W związku z popularnością „białka młodości” w ostatnim czasie do łask powróciły długo gotowane wywary na kościach i chrząstkach jak np. rosół.Istnieją również składniki, które są istotne dla syntezy kolagenu i/lub chronią przed jego degradacją. Oprócz właściwości przeciwutleniających witamina C odgrywa szczególnie ważną rolę w produkcji kolagenu. Duże ilości tego związku znajdują się w natce pietruszki, czarnej porzeczce, czerwonej papryce czy owocach cytrusowych. Warto, aby w diecie znajdowały się również produkty zawierające witaminę E, która bierze udział w biosyntezie kolagenu oraz znacząco hamuje jego rozkład. Do ważnych składników dla tego białka należą również cynk, miedź, żelazo, krzem oraz witamina A. Jak uzupełnić kolagen? – Suplementacja kolagenuNa rynku istnieją różne rodzaje kolagenu, który można stosować doustnie. Suplementy z kolagenem mogą różnić się między sobą formą podania, dawką, pochodzeniem surowca oraz dodatkami. W ostatnim czasie dużą popularnością cieszy się kolagen rybi (zwany również kolagenem morskim). Interesujące efekty są także obserwowane po suplementacji kolagenem wołowym i wieprzowym. Bardzo dobrą przyswajalnością charakteryzuje się hydrolizowany kolagen w formie peptydów. Preparaty z kolagenem często wzbogacane są różnymi składnikami, które dodatkowo stymulują biosyntezę kolagenu (np. wit. C, cynk). Dawkowanie powinno być indywidualnie dobrane na podstawie potrzeb i celów. Warto zwracać uwagę na skład i jakość suplementów kolagenowych.Suplementacja kolagenu może przynieść różne korzyści dla zdrowia i urody. Chcąc opóźnić procesy starzenia skóry można uzupełnić kolagen w skórze poprzez suplementację peptydów kolagenowych, które dzięki niskiej masie cząsteczkową są łatwo wchłaniane. Badania sugerują, że suplementy kolagenowe po podaniu doustnym poprawiają jędrność, elastyczność i nawilżenie skóry. Dodatkowo mogą zmniejszać widoczność zmarszczek i szorstkość skóry. Kolagen w stawach stanowi istotny element ich struktury. Peptydy kolagenowe mogą być, więc pomocne w uzupełnianiu kolagenu w stawach i dzięki temu poprawiać ich ruchomość, zmniejszać sztywność oraz ból.Warto zapamiętać: 1. Kolagen w organizmie człowieka jest najbardziej powszechnym białkiem. 2. Starzenie organizmu wpływa na zmniejszenie produkcji kolagenu i nasilenie procesów degradacyjnych. 3. Wiele działań związanych ze stylem życia może doprowadzać do niszczenia kolagenu jak np. nadmierne opalanie się, palenie papierosów, stres czy spożywanie alkoholu i dużych ilości żywności bogatej w cukry proste.4. Istnieje kilka składników, które są istotne dla syntezy kolagenu (np. wit. C, cynk). W związku z tym szczególnie istotne jest zadbanie o codzienną dietę, bogatą w różne witaminy i składniki mineralne.5. W odbudowie kolagenu w organizmie pomocna może okazać się suplementacja. Warto wybierać peptydy kolagenowe, które są wysoko przyswajalne. Źródła1. Al-Atif, H. (2022). Collagen Supplements for Aging and Wrinkles: A Paradigm Shift in the Fields of Dermatology and Cosmetics. Dermatology practical & conceptual, 12(1), e2022018. Arct, J., Wrońska, L. & Pytkowska, K. (2018). Wpływ dymu tytoniowego na skórę. Polish Journal of Cosmetology, 21(1), 20-24. Barati, M., Jabbari, M., Navekar, R., Farahmand, F., Zeinalian, R., Salehi-Sahlabadi, A., Abbaszadeh, N., Mokari-Yamchi, A. & Davoodi, S. H. (2020). Collagen supplementation for skin health: A mechanistic systematic review. Journal of cosmetic dermatology, 19(11), 2820–2829. Bolke, L., Schlippe, G., Gerß, J. & Voss, W. (2019). A Collagen Supplement Improves Skin Hydration, Elasticity, Roughness, and Density: Results of a Randomized, Placebo-Controlled, Blind Study. Nutrients, 11(10), 2494. Borumand, M. & Sibilla, S. (2015). Effects of a nutritional supplement containing collagen peptides on skin elasticity, hydration and wrinkles. J Med Nutr Nutraceut, 4(1), 47-53. Ganceviciene, R., Liakou, A. I., Theodoridis, A., Makrantonaki, E. & Zouboulis, C. C. (2012). Skin anti-aging strategies. Dermato-endocrinology, 4(3), 308–319. García-Coronado, J. M., Martínez-Olvera, L., Elizondo-Omaña, R. E., Acosta-Olivo, C. A., Vilchez-Cavazos, F., Simental-Mendía, L. E. & Simental-Mendía, M. (2019). Effect of collagen supplementation on osteoarthritis symptoms: a meta-analysis of randomized placebo-controlled trials. International orthopaedics, 43(3), 531–538. Goodman, G. D., Kaufman, J., Day, D., Weiss, R., Kawata, A. K., Garcia, J. K., Santangelo, S. & Gallagher, C. J. (2019). Impact of Smoking and Alcohol Use on Facial Aging in Women: Results of a Large Multinational, Multiracial, Cross-sectional Survey. The Journal of clinical and aesthetic dermatology, 12(8), 28–39. Kaziród, K., Hunek, A., Zapała, M., Wiśniewska-Skomra, J., Chmielarz, K., Tylutka, K. & Hapon, A. (2023). Collagen supplementation-does it bring real benefits?. Quality in Sport, 13(1), 88-107. Khatri, M., Naughton, R. J., Clifford, T., Harper, L. D. & Corr, L. (2021). The effects of collagen peptide supplementation on body composition, collagen synthesis, and recovery from joint injury and exercise: a systematic review. Amino acids, 53(10), 1493–1506. León-López, A., Morales-Peñaloza, A., Martínez-Juárez, V. M., Vargas-Torres, A., Zeugolis, D. I. & Aguirre-Álvarez, G. (2019). Hydrolyzed collagen—sources and applications. Molecules, 24(22), 4031. Liu, D., Nikoo, M., Boran, G., Zhou, P. & Regenstein, J. M. (2015). Collagen and gelatin. Annual review of food science and technology, 6, 527–557. Campos, L. D., Santos Junior, V. A., Pimentel, J. D., Carregã, G. L. F. & Cazarin, C. B. B. (2023). Collagen supplementation in skin and orthopedic diseases: A review of the literature. Heliyon, 9(4), e14961. Lupu, M. A., Gradisteanu Pircalabioru, G., Chifiriuc, M. C., Albulescu, R. & Tanase, C. (2020). Beneficial effects of food supplements based on hydrolyzed collagen for skin care (Review). Experimental and therapeutic medicine, 20(1), 12–17. Park, K. (2015). Role of micronutrients in skin health and function. Biomolecules & therapeutics, 23(3), 207–217. Paul, C., Leser, S. & Oesser, S. (2019). Significant Amounts of Functional Collagen Peptides Can Be Incorporated in the Diet While Maintaining Indispensable Amino Acid Balance. Nutrients, 11(5), 1079. Pu, S. Y., Huang, Y. L., Pu, C. M., Kang, Y. N., Hoang, K. D., Chen, K. H. & Chen, C. (2023). Effects of Oral Collagen for Skin Anti-Aging: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients, 15(9), 2080. Reilly, D.M. & Lozano, J. (2021). Skin collagen through the lifestages: importance for skin health and beauty. Plastic and Aesthetic Research, 8:2. Tu, Y. & Quan, T. (2016). Oxidative stress and human skin connective tissue aging. Cosmetics, 3(3), 28. Żelaszczyk, D., Waszkielewicz, A. & Marona, H. (2012). Kolagen–struktura oraz zastosowanie w kosmetologii i medycynie estetycznej. Estetol. Med. Kosmetol, 2(1), 14-20.

Podtytuł: Żelazo to kluczowy pierwiastek dla utrzymania zdrowia naszego organizmu. W niniejszym artykule dowiemy się nieco więcej na temat przyczyn nieprzyswajania żelaza przez organizm oraz konsekwencji jakie się z tym wiążą.Niedobór żelaza, a w konsekwencji niedokrwistość, to powszechny problem zdrowotny. Warto zastanowić się zatem jakie są jego przyczyny. Co wypłukuje żelazo z organizmu? Na niedobór żelaza wpływają różnego rodzaju stany chorobowe. Jednak w głównej mierze, wpływ na poziom żelaza w organizmie ma nasza dieta, która może zwiększać lub zmniejszać wchłanianie tego cennego pierwiastka. Za co odpowiada żelazo w organizmie?Żelazo to pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Odpowiada za powstawanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym, a także jako składnik mioglobiny umożliwia pobieranie tlenu przez komórki mięśniowe. Bierze również udział w syntezie DNA, a także zwalcza bakterie i wirusy wspierając odporność ludzkiego organizmu. Dzienne zapotrzebowanie na żelazoZapotrzebowanie na ten pierwiastek rożni się w zależności od płci, wieku oraz stanu fizjologicznego danej osoby. Ze wysokim zapotrzebowania na żelazo, mamy do czynienia wśród dzieci, a także młodzieży, ze względu na pojawiającą się wśród dziewcząt miesiączkę. Norma żelaza u dzieci wynosi od 10 do 12 mg w zależności od wieku, natomiast wśród nastolatek dzienne zapotrzebowanie na żelazo to 15 mg. Wysokie zapotrzebowanie na ten pierwiastek maja również kobiety w ciąży, kobiety karmiące, a także osoby starsze. Do grupy ryzyka niedoboru żelaza zaliczamy również wegetarian, wegan, a także osoby uprawiające sport. Jakie produkty wypłukują żelazo z organizmu?Dlaczego żelazo się nie wchłania? Istnieje wiele czynników, które wpływają na przyswajalność żelaza. Co wypłukuje żelazo? Warto zaznaczyć, że na proces ten wpływa już sam rodzaj żelaza, który dostarczamy wraz z dietą. Wyróżniamy żelazo hemowe oraz niehemowe. Żelazo hemowe, obecne w produktach odzwierzęcych, odznacza się o wiele wyższą przyswajalnością niż żelazo niehemowe, którego źródłem są głównie produkty roślinne. Dlatego tak ważne jest, aby osoby stosujące dietę wegatariańską oraz wegańską zadbały o odpowiednie wsparcie we wchłanianiu tego pierwiastka. W głównej mierze, za przyswajalność żelaza niehemowego odpowiada nasza dieta. Możemy znaleźć w niej zarówno produkty, które zwiększają, jak i zakłócają proces wchłaniania tego pierwiastka. Co utrudnia wchłanianie żelaza? Do czynników upośledzających przyswajalność żelaza można zaliczyć:• Fityniany – to sole kwasu fitynowego, które znajdziemy w zbożach, nasionach, orzechach, warzywach (głównie w nasionach roślin strączkowych) oraz owocach. • Polifenole – grupa związków znana powszechnie ze swoich prozdrowotnych właściwości. Głównym ich źródłem są warzywa, owoce, orzechy, a także napoje, takie jak wino, kawa czy herbata. Udowodniono, ze spożywanie kawy oraz herbaty do posiłku może prowadzić do wiązania jonów żelaza, przez co utrudniać jego wchłanianie. • Wapń – ten pierwiastek zaburza wchłanianie żelaza zarówno niehemowego jak i hemowego. Badania wykazały, że negatywnie działającą dawką jest 75-300 mg w przypadku produktów zbożowych oraz 165 mg w przypadku produktów mlecznych. • Białka zwierzęce – pomimo tego, że białko tkanek zwierząt zwiększa przyswajanie żelaza niehemowego, wykazano, że białka zwierzęce, takie jak białka mleka krowiego czy białka jaja wpływają hamująco na wchłanianie tego pierwiastka. Odpowiadają za to frakcje białek mleka bydlęcego – kazeina, serwatka – oraz białka jaja kurzego. • Białka sojowe – za ograniczenie w przyswajaniu żelaza przez białka sojowe odpowiadają zawarte w nich fityniany. Jak przebiega proces wypłukiwania żelaza?Dlaczego organizm nie przyswaja żelaza? Wymienione wcześniej składniki pokarmowe zawierają związki takie jak np. sole kwasu fitynowego czy taniny. Związki te maja zdolność do tworzenia z żelazem nierozpuszczalnych kompleksów, których organizm nie jest w stanie wchłonąć. W przypadku wapnia sytuacja jest nieco inna – oba pierwiastki konkurują ze sobą o wchłoniecie do krwi. W przypadku posiłku z wysoka zawartością obu tych pierwiastków biodostępność żelaza zmniejsza się o 50 % na korzyść wapnia.Co oprócz diety wpływa na wypłukiwanie i utrudnione wchłanianie żelaza?Istnieją również czynniki poza żywieniowe, które mogą powodować utrudnienia w przebiegu wchłaniania żelaza, a w konsekwencji jego niedobór. Co wypłukuje żelazo? Wiele osób zmaga się z chorobami zmniejszającymi wchłanianie żelaza. Przykładem są dolegliwości związane z przewodem pokarmowym, np. choroba Leśniowskiego-Crohna lub nieswoiste zapalenie jelit. Według badań u około 75% chorych zmagających się z tymi chorobami występuje niedobór żelaza. Problemy z wchłanianiem żelaza dotyczą również osób chorujących na celiakie, o obniżonej kwasowości żołądka, a także osób po jego resekcji oraz z zapaleniem wywołanym H. pylori.Niedobór żelaza – jakie daje objawy i czym grozi?W wyniku spadku stężenia żelaza dochodzi do zmniejszenia jego zapasów w organizmie, co najczęściej prowadzi zaburzeń procesu erytropoezy. Powstawanie mniejszych erytrocytów, o zmniejszonej ilości hemobloginy, a co za tym idzie o mniejszej zdolności do transportowania tlenu, prowadzi do rozwoju niedokrwistości inaczej zwaną anemią. W wynikach badań możemy zaobserwować niski poziom hemoglobiny (Hb), hematokrytu (Ht) i/lub krwinek czerwonych (RBC). Najczęstszymi objawami niedokrwistości jest: bladość powłok skórnych, osłabienie, bóle i zawroty głowy, zaburzenia pamięci i koncentracji, gorsza tolerancja wysiłku fizycznego oraz senność. Dłuższy niedobór tego pierwiastka może powodować apetyt na niejadalne produkty (np. wapno), wypadanie włosów oraz prążkowanie i łamliwość paznokci. Jak zapobiegać wypłukiwaniu się żelaza z organizmu?Aby nie dopuścić do wypłukiwania żelaza z organizmu należy unikać spożywania kawy oraz herbaty wraz z posiłkiem. Wiele osób nie potrafi wyobrazić sobie śniadania lub kolacji bez herbaty. Okazuje się, jednak, że popijanie posiłku herbatą lub kawą wpływa niekorzystnie na poziom żelaza we krwi. Aby uniknąć wypłukiwania tego cennego pierwiastka, warto zachować około godzinny odstęp między posiłkiem a spożyciem wcześniej wymienionych napojów. W przypadku upośledzenia wchłaniania żelaza przez fityniany istnieje kilka praktyk, które mogą zmniejszyć ich działanie. Ograniczenia we wchłanianiu żelaza zmniejsza gotowanie, zakwaszanie oraz fermentacja produktów bogatych w te związki. Również namaczanie produktów w ciepłej wodzie (nasion roślin strączkowych, orzechów, nasion) może neutralizować hamujące działanie fitynianów. Jak zwiększyć wchłanianie żelaza?Poza czynnikami zmniejszającymi wchłanianie żelaza istnieją również takie, które poprawiają jego wchłanianie. Należy do nich kwas askorbinowy. Wzmacniające działanie w przypadku kwasu askorbinowego wynika głównie z jego zdolności do chelatowania żelaza oraz jego redukcji do bardziej przyswajalnej formy. Ponadto witamina C niweluje hamujące działanie fitynianów, polifenoli, wapnia oraz białka z produktów mlecznych. Warto zatem wzbogacać nasze posiłki o dodatek witaminy C zawartej głownie w warzywach i owocach, aby zwiększyć przyswajalność żelaza w posiłkach. Podobne działanie wykazują białka mięsa. Dowody naukowe wskazują, ze wchodzące w skład tkanki mięśniowej peptydy, bogate w cysteinę, również maja zdolność do redukcji oraz chelatowania żelaza. Jak uzupełnić żelazo w organizmie?W przypadku głębokiego niedoboru leczenie należy skonsultować z lekarzem. Ustali on odpowiedni do stopnia niedoboru plan leczenia oraz suplementacji. Żelazo przyjmowanie w postaci suplementów diety, w formie tabletek, kapsułek lub proszku to najczęściej stosowana metoda uzupełnienia niedoboru. Istotnym aspektem prawidłowego poziomu żelaza w organizmie jest odpowiednio zbilansowana dieta. Dlatego warto wprowadzić do naszej diety produkty bogate w ten pierwiastek. Produkty bogate w żelazo to:Źródła żelaza w produktach zwierzęcych:• Podroby, np. wątróbka• Mięso – głównie mięso czerwone• Jaja kurzeŹródła żelaza w produktach roślinnych:• Nasiona roślin strączkowych – np. soczewica, ciecierzyca,• Kakao i orzechy• Zielone warzywa liściasteCo wypłukuje żelazo z organizmu? – FAQCzy kawa wypłukuje żelazo? Kawa spożywana wraz z posiłkiem może wypłukiwać żelazo z organizmu. Wpływ na to mają zawarte w niej polifenole, które mają zdolność do wiązania jonów żelaza, co utrudnia ich wchłanianie.Czy alkohol wypłukuje żelazo?Wręcz przeciwnie, alkohol przyczynia się do kumulacji żelaza w organizmie. Nawet ograniczone spożywanie alkoholu (10-30g dziennie), np. piwa przyczynia się do zwiększenia stężenia ferrytyny w surowicy krwi, zwiększenia wysycenia transferryny jonami żelaza oraz zwiększenia zawartości żelaza w wątrobie. Czy cola wypłukuje żelazo?Cola również może wpływać na wypłukiwanie żelaza. Wynika to z wysokiej zawartości kofeiny, która może wpływać ograniczająco na wchłanianie żelaza. Czy herbata wypłukuje żelazo?Herbata spożywana do posiłku może zmniejszać wchłanianie żelaza. Wynika to z wysokiej zawartości polifenoli, które mają zdolność do wiązania jonów żelaza. Co najbardziej wypłukuje żelazo z organizmu? Biorąc pod uwagę napoje, do wypłukiwania żelaza najczęściej dochodzi przy spożywaniu do posiłku kawy oraz herbaty. WARTO WIEDZIEĆ1. Żelazo jest kluczowym pierwiastkiem do utrzymania zdrowia organizmu, który bierze udział w wielu istotnych procesach biochemicznych, uczestnicząc m.in. w produkcji czerwonych krwinek i wspierając odporność.2. Istnieje różnica między żelazem hemowym (z produktów zwierzęcych), a niehemowym (z produktów roślinnych), co wpływa na jego przyswajalność.3. Dieta bogata w fityniany, polifernole, wapń i białka może utrudniać wchłanianie żelaza, podczas gdy kwas askorbinowy (witamina C) i peptydy mięsne mogą je poprawiać.4. Unikanie kawy i herbaty podczas posiłków oraz dbanie o zrównoważoną dietę to kluczowe kroki w utrzymywaniu odpowiedniego poziomu żelaza i zapobieganiu jego niedoborom.5. Doskonałym źródłem żelaza są: podroby, mięso czerwone, jaja kurze, a także nasiona roślin strączkowych, kakao oraz zielone warzywa liściaste. Bibliografia:1. Borkowska A., Antosiewicz J. Żelazo – przyjaciel, który bywa toksyczny. Kosmos. 2020; 69(329): 757-764.2. Kuthan R., Bonek Z. Zapobieganie i leczenie niedokrwistości związanej z niedoborem żelaza. Lek w Polsce. 2014; 24(05): 31-34.3. Korzeniowska K., Wietlicka I., Jabłecka A. Zaburzenia gospodarki żelaza. Część 2. Niedobory żelaza. Farmacja Współczesna. 2012; 5: 146-150.4. Dróżdż-Afelt J., Koim-Puchowska B., Menka A. Wybrane pierwiastki śladowe w organizm człowieka. Kosmos. 2019; 3(324): 503-512.5. Husmann F., Zimmermann M. The Effect od Prebiotics on Human Iron Absorption: A Review. Adv Nutr. 2022; 13: 2296-2304.6. Stoffel N., Siebenthal H., Moretti D., Zimmermann M. Oral iron supplementation in iron-deficient women: How much and how often? Molecular Aspect of Medicine. 2020; 100865.7. Lipiński P., Starzyński R., Styś A. et al. Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie. Kosmos. 2014; 63(304): 373-379.8. Hurrell R., Egli I. Iron bioavailability and dietary reference values. Am J Clin Nutr. 2010; 91: 1461S-7S.9. Pena-Rosas J., De-Regil L., Dowswell T. et al. Intermittent oral iron supplementation during pregnancy. Cochrane Database Syst Rev. 2014; 7.10. Bumrungpert A., Pavadhgul P., Piromsawasdi T. et al. Efficacy and Safety of Ferrous Bisglycinate and Folinic Acid in the Control of Iron Deficiency in Pregnant Women: A Randomized, Controlled Trial. Nutrients. 2022; 14: 452.11. Hunt J., Zito C., Johnson L. Body iron excretion by healthy men and women. Am J Clin Nutr. 2009; 89: 1792-8.12. Rutkowska J., Myszkowska-Ryciak J. Spozycie wybranych składników pokarmowych wśród osób uzależnionych od alkoholu biorących udział w terapii uzależnień. Probl Hig Epidemiol. 2015; 96(4): 773 - 775.

Czym kierować się przy wyborze kolagenu? Poradnik dotyczący źródła, rodzaju i formy suplementacji. Wielu z nas marzy o doskonałym wyglądzie, błyszczących włosach, zdrowych stawach, lecz upływ czasu negatywnie wpływa na gładkość i jędrność skóry czy sprężysty chód. Odpowiedzią na ten problem może być kolagen, który w ostatnich latach bardzo zyskał na popularności, stając się jednym z najczęściej suplementowanych składników. Chcielibyśmy wiedzieć jaki jest najlepszy kolagen na rynku. Wertujemy internet z nadzieją znalezienia rzetelnego rankingu kolagenu w suplementach diety oferowanych przez różnych producentów. Osoby, które dostrzegają negatywne zmiany w wyglądzie skóry, zastanawiają się, jaki kolagen wybrać na zmarszczki, podczas gdy ci, którym doskwiera ból kolan, sprawdzają, jaki jest najlepiej przyswajalny kolagen na stawy. Wybór jest ogromny i oferta bardzo różnorodna. Jaki kolagen wybrać? Odpowiedź nie jest jednoznaczna i zależy od wielu czynników. Spis treści: Z tego artykułu dowiesz się: 1. Jaką rolę w organizmie pełni kolagen? 2. Jaki kolagen wybrać – rybi czy wołowy? Czy źródło ma znaczenie? 3. Czy istnieje kolagen roślinny? 4. Kolagen do picia czy w tabletkach? – Jaką postać wybrać? 5. Jaki typ kolagenu wybrać? 6. Jaki kolagen jest najlepiej przyswajalny? 7. Kolagen hydrolizowany czy liofilizowany? 8. Jaki kolagen wybrać? – Czysty kolagen czy wzbogacony o dodatkowe składniki aktywne? 1. Jaką rolę w organizmie pełni kolagen? Kolagen jest ważnym białkiem strukturalnym. Stanowi on ok 1/3 wszystkich białek w naszym organizmie i główny składnik białkowy w tkance łącznej. Włókna kolagenowe nadają jej wytrzymałość, elastyczność i są niejako rusztowaniem dla wszystkich tkanek. To dzięki kolagenowi skóra, narządy wewnętrzne, naczynia krwionośne, a nawet kości zachowują swój kształt. Odpowiednia ilość tego białka w organizmie sprawia, że nasze mięśnie są elastyczne, a stawy przygotowane na ciągły ruch i ścieranie mechaniczne. 2. Jaki kolagen wybrać – rybi czy wołowy? Czy źródło ma znaczenie? Na rynku jest obecnie wiele suplementów z kolagenem. W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na źródło jego pochodzenia. Naturalny kolagen pozyskuje się ze zwierzęcej tkanki łącznej, tak więc do wyboru mamy: • Kolagen morski - pozyskiwany głównie ze skór, łusek i kości ryb (kolagen rybi), rzadziej z bezkręgowych organizmów morskich. • Kolagen wołowy - zwykle pozyskiwany z kości, skóry i ścięgien bydła (kolagen bydlęcy). • Kolagen kurzy - zazwyczaj pozyskiwany z kości i chrząstek kurczaka, mniej powszechnie wykorzystywane są też membrany jaj (błony między skorupką a białkiem jaja kurzego) • Kolagen wieprzowy - pozyskiwany ze skóry, kości i ścięgien świń. Kolagen rybi jest zazwyczaj promowany jako najmocniejszy kolagen dla skóry, włosów i paznokci, ze względu na wysoką zawartość kolagenu typu I. Będzie to idealny wybór dla osób unikających produktów wołowych z powodów dietetycznych lub religijnych. Pamiętajmy, że najlepszy kolagen rybi powinien mieć badania na wszelkie zanieczyszczenia, którymi obciążone są często organizmy morskie, tj. jak metale ciężkie czy dioksyny.Popularnym wyborem oraz dobrą alternatywą dla wszystkich uczulonych na ryby jest z kolei kolagen wołowy. Zawiera on przede wszystkim kolagen typu I i III. Ma on dość neutralny smak, co ma znaczenie, gdy decydujemy się na suplementację kolagenu w proszku i przeszkadza nam dość specyficzny intensywny posmak czy zapach kolagenu morskiego. Kolagen wołowy jest też zazwyczaj bardziej dostępny i tańszy niż kolagen morski, co może przekładać się na możliwość stosowania wyższych dawek czy odpowiednio długiej, regularnej suplementacji, która jest istotna dla skuteczności działania kolagenu. Kolagen wieprzowy jest propozycją również bardzo popularną i dość uniwersalną, ze względu na zawartość I, II i II typu kolagenu. Jeśli chodzi o kolagen kurzy, to ten pozyskiwany z chrząstek kurczaka, jest najbardziej kojarzony ze wsparciem stawów. Zawiera on głównie kolagen typu II mający wpływ przede wszystkim na elastyczność i wytrzymałość chrząstki stawowej. Dodatkowo kolagen natywny (o którym będzie szerzej w dalszej części artykułu) otrzymywany właśnie z mostków kurczaka jest uznawany za najmocniejszy kolagen na stawy dotknięte schorzeniami reumatycznymi. Mniej powszechny kolagen pochodzący z błon jaj kurzych będzie częściej wybierany pod kątem urody. Membrany jaj oprócz kolagenu typu I zawierają również inne ważne składniki istotne dla utrzymania odpowiedniego nawilżenia skóry i jej jędrności, takie jak kwas hialuronowy czy elastynę. Kolagen z błon jaj może być interesującą alternatywą dla osób unikających produktów pochodzenia mięsnego czy rybnego, np. wegetarian. Jednak jest to w dalszym ciągu kolagen zwierzęcy, a więc nie wegański. Wybór między kolagenami pochodzącymi z różnych źródeł powinien zależeć przede wszystkim od reakcji organizmu na określone źródła białka, co ma znaczenie przy alergiach i nietolerancjach. Na szczęście działania niepożądane w postaci dolegliwości ze strony układu są bardzo rzadkie. Warto szukać takiego kolagenu, po którym po prostu dobrze się czujemy. Nie ma tu żadnej reguły, a większość z nas będzie dobrze tolerowała zarówno kolagen rybi czy wołowy, lub też kolagen wieprzowy czy też inny. 3. Czy istnieje kolagen roślinny? Kolagen jest białkiem pochodzenia zwierzęcego i nie występuje naturalnie w roślinach. Istnieje możliwość wyprodukowania wegańskiego surowca kolagenowego za pomocą genetycznie modyfikowanych mikroorganizmów takich jak drożdże, np. Saccharomyces cerevisiae, czy bakterie, np. Escherichia coli. Rezultatem jest kolagen rekombinowany, który strukturalnie i funkcjonalnie jest podobny do kolagenu zwierzęcego, nawet ludzkiego, ale nie pochodzi bezpośrednio ze źródeł zwierzęcych. Aktualnie taki kolagen jest trudno dostępny na rynku, jednak jego produkcja jest stale udoskonalana. Podyktowane jest to licznymi zaletami wegańskiego kolagenu, a mianowicie: mniejszym ryzykiem alergii, lepszym profilem bezpieczeństwa, potencjalnie tańszą i mniej szkodliwą dla środowiska produkcją w porównaniu z pozyskiwaniem kolagenu ze źródeł zwierzęcych. Pośrednio za roślinną alternatywę kolagenu uznać można produkty wspierające jego syntezę poprzez zawartość poszczególnych aminokwasów i innych składników odżywczych, które stymulują organizm do wytwarzania białka kolagenowego. Obejmują one suplementy diety bądź żywność bogatą w białko, zawierające przede wszystkim aminokwasy takie jak prolina, hydroksyprolina i glicyna, jak również kwas askorbinowy, cynk, siarkę czy krzem. 4. Kolagen do picia czy w tabletkach? – Jaką postać wybrać? Wybór między kolagenem do picia, który występuje w postaci proszku lub gotowego płynu, a tabletkami czy kapsułkami zależy od kilku czynników, w tym od wygody stosowania, przyswajania i skuteczności. Kolagen do picia w gotowych fiolkach jest często promowany jako lepiej przyswajalny od tego w kapsułkach, ale nie jest to prawda. Hydrolizat kolagenu w postaci łatwo wchłaniających się małych cząsteczek, czyli peptydów, może występować zarówno w płynie, proszku, tabletkach i kapsułkach. Ważne w tym przypadku jest sprawdzenie składu danego produktu, żeby określić jaki kolagen zawiera. Efekty picia kolagenu z małych buteleczek wcale nie muszą być szybsze czy lepsze niż tego łykanego z innej formie. Ponadto gotowa forma płynna nawet najlepszego kolagenu do picia wymaga zazwyczaj dodania substancji konserwujących (syntetycznych bądź naturalnych) dla zachowania stabilności i czystości mikrobiologicznej. Kolagen w proszku jest natomiast stabilny chemicznie, nawet przy dłuższym przechowywaniu i nie wymaga dodatkowych substancji zapewniających trwałość. Oferuje także znaczną elastyczność w sposobie spożywania, ponieważ można go rozpuszczać w różnych płynach, takich jak woda, sok, smoothie, a nawet kawa. Taka forma powoduje, że kuracja kolagenem jest łatwiejsza i bardziej urozmaicona umożliwiając np. jednoczesne nawadnianie organizmu lub włączanie dodatkowych porcji świeżych owoców i warzyw (w koktajlach). Dowolny wybór płynu, w którym rozpuszczamy kolagen jest też przydatny w maskowaniu specyficznych smaków, na przykład kolagenu rybiego, co może być szczególnie korzystne dla osób wrażliwych na smaki. Postać proszkowa umożliwia dostosowanie dawki do indywidualnych potrzeb i podzielenie jej na mniejsze porcje, co nie jest możliwe w przypadku tabletek. Kolagen w tabletkach czy kapsułkach jest za to formą bardzo wygodną w użyciu, łatwą do przenoszenia i nie wymagającą przygotowania. Dawka takiego kolagenu jest precyzyjnie określona, a więc powtarzalna, co ułatwia regularną suplementację. Ogromnym plusem jest na pewno brak smaku, zwłaszcza dla osób wrażliwych na jakikolwiek nieprzyjemny posmak. Przewagą kapsułek nad tabletkami jest ich skład. Kapsułki zwykle nie wymagają dodatkowych substancji, takich jak wypełniacze czy spoiwa, które są niezbędne w produkcji nawet najlepszego kolagenu w tabletkach. Pamiętajmy, że dobry kolagen nie powinien zawierać składników, które mogły obciążać organizm. Czytajmy zatem etykiety i oceniajmy skład wybieranych produktów zwłaszcza pod tym kątem. 5. Jaki typ kolagenu wybrać? Do tej pory zidentyfikowane 28 typów kolagenu. Różnią się one między sobą budową przestrzenną, zawartością poszczególnych aminokwasów, funkcją i miejscem występowania w organizmie. Oto przegląd najczęściej występujących w suplementach typów kolagenu i ich charakterystycznych właściwości: • Kolagen Typu I: Jest najpowszechniej występującym typem kolagenu w ludzkim ciele. Głównie występuje w skórze, kościach, ścięgnach, zębach i więzadłach oraz rogówce. Zapewnia strukturę i wytrzymałość tkanek. Uznawany na najlepszy kolagen na skórę. Popularne źródła pochodzenia: kolagen rybi i kolagen wołowy (pozyskiwane ze skór). • Kolagen Typu II: Głównie znajduje się w chrząstkach, zapewniając ich elastyczność i wytrzymałość. Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie stawów. Popularne źródła pochodzenia: kolagen kurzy (z chrząstek). • Kolagen Typu III: Często występuje razem z kolagenem typu I, szczególnie w skórze i tkankach łącznych. Ważny dla utrzymania dobrej kondycji skóry oraz dla funkcji naczyń krwionośnych i układu krążenia. Popularne źródła pochodzenia: kolagen wołowy i kolagen wieprzowy. Jeżeli kolagen jest hydrolizowany, czyli rozłożony na mniejsze elementy (głównie peptydy) to sam typ kolagenu nie będzie miał aż takiego znaczenia, gdyż suplementacja nim będzie dostarczała niezbędnych składników do produkcji różnych typów kolagenu w naszym ciele. 6. Jaki kolagen jest najlepiej przyswajalny? Przyswajalność kolagenu zależy od wielkości jego cząsteczek wyrażanej najczęściej w kilodaltonach (kDa). Białko kolagenowe ma masę ok.300 kDa, czyli jest dość dużym związkiem, trudnym do strawienia i wchłonięcia. Jego biodostępność zwiększa proces hydrolizy, przeprowadzanej przy użyciu enzymów, które powodują pocięcie dużej cząsteczki na mniejsze elementy – od łańcuchów polipeptydowych o wielkości 20-90 kDa, które tworzą żelatynę, po peptydy kolagenowe o wielkości 0,3-9 kDa. Te najmniejsze zbudowane są zaledwie z kilku aminokwasów. Za najlepiej przyswajalny kolagen uznaje się ten w postaci peptydów kolagenowych o wielkości cząsteczki max. 2-5 kDa. Zatem jeśli szukamy suplementu dostarczającego składników do budowy naszego własnego kolagenu wybierzmy ten z hydrolizowanym kolagenem o cząsteczkach właśnie tej wielkości. Wchłanianie kolagenu będzie tym lepsze im mniejsze jego cząsteczki. Pamiętajmy jednak, że przyswajalność kolagenu nie jest jedyną determinantą funkcjonalności kolagenowych suplementów. 7. Kolagen hydrolizowany czy liofilizowany? W suplementach diety poza hydrolizowanym kolagenem, tym najpopularniejszym i najlepiej przyswajalnym, bo rozdrobnionym na mniejsze cząsteczki, występuje także liofilizowany kolagen natywny (niezdenaturowany). Liofilizacja to proces suszenia przez zamrażanie, który pozwala na zachowanie struktury całego białka. W tym procesie woda jest usuwana z kolagenu, zachowując jego pierwotną budowę i właściwości, a tym samym aktywność biologiczną. Badania pokazują, że taki rodzaj kolagenu - głownie kolagen natywny typu II - może wykazywać korzystne efekty wśród osób dotkniętych chorobą zwyrodnieniową stawów czy reumatoidalnym zapaleniem stawów. Jego wpływ jest zupełnie inny niż anaboliczne działanie kolagenu hydrolizowanego. Kolagen natywny nie będzie się wchłaniał w układzie pokarmowym, dostarczając budulca do regeneracji własnego kolagenu tylko będzie modulował odpowiedź układu odpornościowego, jaką jest stan zapalny w obrębie stawu wywołujący ból czy obrzęk. Tak więc wybór pomiędzy kolagenem hydrolizowanym czy liofilizowanym powinien zależeć przede wszystkim od potrzeb zdrowotnych. Hydrolizat będzie lepszy, gdy potrzebny nam kolagen na skórę lub przeciążone kolana, natomiast liofilizat kolagenu natywnego będzie bardziej skuteczny na ostre dolegliwości stawów. 8. Jaki kolagen wybrać? – Czysty kolagen czy wzbogacony o dodatkowe składniki aktywne? Rynek suplementów oferuje bardzo szeroki asortyment produktów kolagenowych. Można wybierać spośród preparatów zawierających tylko np. czysty kolagen rybi czy wołowy (np. kolagen w proszku) i takich wzbogaconych o dodatkowe składniki aktywne (np. kolagen do picia czy w tabletkach). Przyjmując suplement diety, którego składem jest sam kolagen, skupiamy się na podstawowych korzyściach wynikających w uzupełniania konkretnego białka. Ograniczony skład może być lepszy dla alergików, ze względu na mniejszą ilość możliwych substancji wywołujących reakcję. Ułatwia to też łączenie takich produktów z innymi suplementami, bez ryzyka nadmiaru określonych witamin czy składników mineralnych. Z kolei wzbogacenie preparatów kolagenowych o inne składniki odżywcze umożliwi rozszerzenie korzyści zdrowotnych wynikających z suplementacji jednym produktem. Dołączenie witamin (np. witaminy C, A czy E) i składników mineralnych (takich jak miedź, cynk, żelazo i krzem) będzie wzmagać syntezę kolagenu w organizmie, gdyż związki te są niezbędne do jego produkcji. Wśród nich najważniejsza jest witamina C i na rynku jest sporo produktów łączących oba składniki. Ponadto suplement z dodatkiem np. kwasu hialuronowego zwiększy nawilżenie skóry, a taki zawierający również siarczan glukozaminy czy siarczan chondroityny będzie kompleksowo wpływać na prawidłowe funkcjonowanie stawów. Bogatsze składowo produkty kolagenowe mogą być uzupełniane też o określone ekstrakty roślinne, które wnoszą np. działanie antyoksydacyjne, przekładające się na ochronę przed wolnymi rodnikami, działającymi destrukcyjnie nie tylko na stawy czy skórę, ale generalnie na organizm. Warto zapamiętać: - Kolagen to istotne białko strukturalne wpływające na zdrowie skóry, stawów i innych tkanek, zyskujące coraz większą popularność jako składnik różnorodnych suplementów o różnych kierunkach działania.- Wybór źródła kolagenu (rybi, wołowy, kurzy czy wieprzowy) powinien zależeć od naszych preferencji i reakcji organizmu na konkretne białko (ewentualnych alergii czy nietolerancji).- Nie istnieje kolagen roślinny (kolagen jest białkiem zwierzęcym), ale weganie alternatywnie mogą wybierać produkty zawierające składniki wspierające naturalną produkcję kolagenu (witamina C, miedź, cynk, żelazo, krzem, poszczególne aminokwasy), a wegetarianie mogą korzystać z kolagenu pozyskiwanego z membran jaj.- Forma suplementu (proszek, płyn, kapsułka czy tabletka) powinna być dla nas wygodna i ułatwiać regularną suplementację.- Kolagen hydrolizowany różni się działaniem od kolagenu natywnego. - Hydrolizaty działają odbudowująco i są korzystne dla osób z ubytkiem kolagenu objawiającym się np. pogorszeniem elastyczności skóry, czy obciążeniem chrząstki stawowej intensywnymi ćwiczeniami.- Przyswajalność kolagenu hydrolizowanego jest tym większa, im mniejsze są jego cząsteczki.- Przy kolagenie hydrolizowanym typ kolagenu nie ma nadrzędnego znaczenia.- Kolagen natywny jest białkiem aktywnym biologicznie, wpływającym hamująco na reakcje organizmu. Ten rodzaj jest lepszym wyborem przy ostrych schorzeniach reumatycznych, objawiających się bólem czy obrzękiem.- Przy wyborze suplementu zawsze warto czytać skład, niezależnie czy kupujemy kolagen, magnez czy kwas foliowy.Bibliografia:1. Martínez-Puig, D., Costa-Larrión, E., Rubio-Rodríguez, N., Gálvez-Martín, P. (2023). Collagen Supplementation for Joint Health: The Link between Composition and Scientific Knowledge. Nutrients, 15(6), 1332. 2. León-López, A., Morales-Peñaloza, A., Martínez-Juárez, V.M., Vargas-Torres, A., Zeugolis, D.I., Aguirre-Álvarez, G. (2019). Hydrolyzed Collagen-Sources and Applications. Molecules, 24(22), 4031. 3. Báez, J., Olsen, D., Polarek, J.W. (2005). Recombinant microbial systems for the production of human collagen and gelatin. Applied Microbiology and Biotechnology, 69, 245–252. 4. Kaziród, K., Hunek, A., Zapała, M., Wiśniewska-Skomra, J., Chmielarz, K., Tylutka, K., Hapon, A. (2023). Collagen supplementation - does it bring real benefits? Quality in Sport, 13(1), 88-107. 5. Tomaszewski, W., Paradowska, A. (2017). Analiza skuteczności terapeutycznej wybranych typów kolagenu w profilaktyce i leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, 1(6), 9-22. 6. Campos, L.D., Santos Junior, V.A., Pimentel, J.D., Carregã, G.L.F., Cazarin, C.B.B. (2023). Collagen supplementation in skin and orthopedic diseases: A review of the literature. Heliyon, 9(4), e14961. 7. Honvo, G., Lengelé, L., Charles, A., Reginster, J.Y., Bruyère, O. (2020). Role of Collagen Derivatives in Osteoarthritis and Cartilage Repair: A Systematic Scoping Review With Evidence Mapping. Rheumatology Therapeutics, 7(4), 703-740. 8. Zdzieblik, D., Oesser, S., Gollhofer, A., König, D. (2017). Improvement of activity-related knee joint discomfort following supplementation of specific collagen peptides. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, 42(6), 588-595. 9. Zdzieblik, D., Brame, J., Oesser, S., Gollhofer, A., König, D. (2021). The Influence of Specific Bioactive Collagen Peptides on Knee Joint Discomfort in Young Physically Active Adults: A Randomized Controlled Trial. Nutrients, 13(2), 523. 10. Lin, C.R., Tsai, S.H.L., Huang, K.Y., Tsai, P.A., Chou, H., Chang, S.H. (2023). Analgesic efficacy of collagen peptide in knee osteoarthritis: a meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of Orthopaedic Surgery and Research, 18(1), 694. 11. Wei, W., Zhang, L.L., Xu, J.H., Xiao, F., Bao, C.D., Ni, L.Q., Li, X.F., Wu, Y.Q., Sun, L.Y., Zhang, R.H., Sun, B.L., Xu, S.Q., Liu, S., Zhang, W. (2009). A multicenter, double-blind, randomized, controlled phase III clinical trial of chicken type II collagen in rheumatoid arthritis. Arthritis Research & Therapy. 12. Feng, M., Betti, M. (2017). Transepithelial transport efficiency of bovine collagen hydrolysates in a human Caco-2 cell line model. Food Chemistry, 224, 242-250.

Przewlekły nadmiar żelaza w organizmie może stanowić realne zagrożenie dla naszego zdrowia. Z tego artykułu dowiesz się na czym dokładnie polega hemochromatoza oraz jak rozpoznać i leczyć tę chorobę.Bardzo często mówi się o niedoborach żelaza, jednak jego nadmiar może okazać się tak samo szkodliwy dla naszego organizmu. Warto wiedzieć czym objawia się hemochromatoza, jakie są jej konsekwencje a także jakie kroki podjąć w celu leczenia. Czas naszej reakcji na zaburzenia wynikające z gromadzenia się tego pierwiastka może być kluczowym czynnikiem zapobiegającym nieodwracalnym zmianom zdrowotnym. Objawy nadmiaru żelaza mogą obejmować wiele organów. Spis treści:Hemochromatoza – co to jest i jakie są jej przyczyny?Rodzaje hemochromatozy – hemochromatoza pierwotna i wtórnaHemochromatoza – jak często występuje postać dziedziczna?Hemochromatoza – objawyHemochromatoza – diagnostyka i rozpoznanieHemochromatoza – leczenieHemochromatoza – dieta. Co jeść przy nadmiarze żelaza?Hemochromatoza – rokowania. Jak hamować postęp choroby?Hemochromatoza – co to jest i jakie są jej przyczyny? Hemochromatoza to choroba związania z nadmiernym gromadzeniem żelaza w organizmie, głównie tkankach miąższowych, wynikająca z zaburzeń mechanizmów odpowiedzialnych za gospodarkę tego pierwiastka, charakteryzujące się podwyższonym żelazem. W wyniku tej choroby następuje nadmierne wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. U zdrowego człowieka wchłanianie żelaza jest ściśle kontrolowane przez odpowiednie białka, gdyż organizm nie radzi sobie z wydalaniem jego nadmiaru. Jest to najczęściej występująca choroba o podłożu genetycznym u ludzi rasy białej. Choroba ta nazywana jest mianem „brązowej cukrzycy” co ma związek z jej wpływem na przebarwienia skóry oraz powodowanymi dysfunkcjami trzustki. Rodzaje hemochromatozy – hemochromatoza pierwotna i wtórna W literaturze naukowej wyróżnia się dwa rodzaje choroby, hemochromatozę pierwotną, która jest uwarunkowana genetycznie oraz hemochromatozę wtórną, nazywaną inaczej syderozą wtórną. We wszystkich formach hemochromatozy występuje wspólny mechanizm patologiczny, polegający na zaburzonej syntezie hepcydyny przez wątrobę lub zaburzonej czynności tego hormonu. Odgrywa on kluczową rolę w regulacji równowagi żelaza w organizmach ludzkich, określa ona ilość żelaza wchłanianego z pożywienia, a także kontroluje jego uwalnianie z miejsc, w którym jest ono magazynowane. Hemochromatoza pierwotna Hemochromatoza wrodzona określana jest mianem choroby genetycznej. Można podzielić ją na kilka różnych typów, z czego typ 1 występuje najczęściej. Hemochromatoza dziedziczna typu 1 wiąże się z mutacją genu hemochromatozy (HFE), jest on odpowiedzialny za regulację wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego a także za syntezę hepcydyny, pełniącej kluczową rolę w kontrolowaniu absorpcji żelaza z diety. Wiąże się ona z ferroportyną, białkiem transportującym żelazo w komórkach nabłonkowych jelita cienkiego, uniemożliwiając uwalnianie wchłoniętego żelaza do krwiobiegu. Dodatkowo, hamuje ogólnoustrojowe uwalnianie żelaza z krwinek czerwonych, które powracają do krążenia. W obrębie genu HFE występują dwie główne mutacje, C282Y i H63D, które mogą prowadzić do nadmiernego gromadzenia żelaza w organizmie. W wyniku mutacji w genie HFE następuje zwiększone wchłanianie żelaza z układu pokarmowego, pomimo jego odpowiedniego spożycia. Hemochromatoza dziedziczna określana mianem non-HFE obejmuje typ 2,3 i 4. Pojawia się ona w związku z mutacjami wielu innych genów, których mutacje mogą prowadzić do hemochromatozy, przykłady obejmują mutacje w genach HJV (typ 2), HAMP (typ 3), TFR2 (typ 4) i HFE2 (typ 3C). Hemochromatoza wtórna Hemochromatoza wtórna to stan, w którym nadmierna ilość gromadzonego w organizmie żelaza jest spowodowana czynnikiem zewnętrznym a nie mutacjami genetycznymi, które są charakterystyczne dla hemochromatozy pierwotnej. Do przyczyn hemochromatozy wtórnej należą czynniki zewnętrzne takie jak częste przetoczenia krwi, stosowane w przypadku chorób układu krążenia takich jak talasemia, anemia sierpowata, szpiczak mnogi oraz hemolityczna anemia sierpowata. Nadmierne ilości żelaza mogą wynikać też z przewlekłych chorób wątroby, między innymi przewlekłego zapalenia wątroby typu C, marskości wątroby czy też choroby alkoholowej wątroby. Przyczyną podwyższonego żelaza może być nadmiar żelaza przyjmowany z pożywienia, lub w postaci suplementów diety, jest to istotny czynnik mogący powodować hemochromatozę wtórną. Zawsze warto więc skonsultować z lekarzem lub dietetykiem zasadność suplementacji tego składnika mineralnego, ponieważ konsekwencje nadmiaru mogą stanowić zagrożenie dla naszego zdrowia. Hemochromatoza – jak często występuje postać dziedziczna? Dziedziczna postać hemochromatozy jest najczęstszą u rasy białej chorobą dziedziczną w sposób autosomalny recesywny, występującą z częstotliwością 1 przypadku na 300 do 500 osób. Występuje ona na całym świecie, jednak typ I dominuje wśród osób pochodzenia północnoeuropejskiego. Co ciekawe, ryzyko wystąpienia tej choroby jest sześciokrotnie wyższe u osób należących do rasy białej niż u osób należących do rasy czarnej. Częstotliwość występowania tej choroby można rozróżnić również na płeć, według statystyk kobiety chorują 2-3 razy rzadziej niż mężczyźni. U kobiet dotkniętych hemochromatozą objawy zazwyczaj pojawiają się później niż u mężczyzn z powodu regularnej utraty krwi i w efekcie wydalania żelaza podczas miesiączkowania. Hemochromatoza – objawy Kliniczne objawy hemochromatozy są zależne od narządów objętych chorobą. Zazwyczaj pacjenci nie wykazują żadnych objawów do momentu osiągnięcia wieku dorosłego, a często diagnoza nie zostaje postawiona, dopóki choroba nie zaatakuje wielu układów. Objawy zazwyczaj korelują z narządem, który został zaatakowany, jednak niemal wszyscy pacjenci zgłaszają znaczne zmęczenie i brak energii. Objawy choroby zwykle utrzymują się przez okres do dziesięciu lat przed postawieniem diagnozy. Ma to związek z postępującym charakterem rozwoju choroby i stopniowym odkładaniem się żelaza w tkankach. Przed osiągnięciem 20. roku życia, zazwyczaj występuje tylko minimalne zwiększenie ilości żelaza zgromadzonego w tkankach, w wieku 20–40 lat dochodzi już do przeciążenia organizmu żelazem, jednak jeszcze bez widocznych objawów chorobowych. Po przekroczeniu 40. roku życia u osób nieleczonych dochodzi do uszkodzenia narządów i pojawienia się objawów klinicznych, gdy ilość żelaza w tkankach przekracza 20 g, podczas gdy norma wynosi 4–5 g. Hemochromatoza – najczęstsze objawy W następstwie hemochromatozy dochodzi do gromadzenia żelaza w rożnych tkankach, w początkowych fazach choroby często obserwuje się gromadzenie się tego pierwiastka w wątrobie i tkance łącznej stawów. W przypadku długotrwałego przeciążenia żelazem mogą wystąpić uszkodzenia narządów, takich jak trzustka, skóra, przedni płat przysadki mózgowej oraz serce. Najczęściej zgłaszanymi przez pacjentów objawami hemochromatozy są: przewlekłe zmęczenie, senność a także bóle stawów. W późniejszych etapach choroby występują też objawy związane z konkretnymi narządami, w których dochodzi do nadmiernego gromadzenia żelaza. Kliniczne objawy uszkodzenia tkanek mogą obejmować również marskość wątroby (w jej następstwie istnieje zwiększone ryzyko raka wątrobowokomórkowego), niedoczynność zarówno wewnątrzwydzielniczą, jak i zewnątrzwydzielniczą trzustki czy też zapalenie wielostawowe. Jednym z objawów może być również hipogonadyzm, charakteryzujący się niedoborem funkcji gonad, czyli jąder u mężczyzn i jajników u kobiet – w konsekwencji może on prowadzić do zmniejszonego libido oraz impotencji, a także znacznie wpływać na owłosienie. Niektóre objawy wynikające z hemochromatozy, takie jak zmęczenie czy problemy z układem kostnym, mogą być zauważalne i być bardziej uciążliwe u kobiet w okresie menopauzy. Objawy hemochromatozy obejmują również niewydolność nadnerczy, niedoczynność tarczycy, niewydolność serca a także zaburzenia rytmu serca. W wyniku nagromadzenia się żelaza w mózgu, mogą pojawić się objawy neurologiczne takie jak dysfunkcje ruchowe, zaburzenia psychiczne (w tym depresja, drażliwość, problemy z koncentracją) a także nawracające bóle głowy. Hemochromatoza może objawiać się również dolegliwościami ze strony układu pokarmowego (problemy żołądkowo-jelitowe, bóle brzucha). Objawy u dziecka mogą być zróżnicowane i nie zawsze są tak widoczne jak u dorosłych, dlatego wczesna diagnoza hemochromatozy u dzieci i wdrożenie leczenia są kluczowe. Niektóre objawy, które mogą pojawić się u dzieci, to zmęczenie, osłabienie, bóle stawów, problemy z wątrobą oraz zaburzenia w procesie wzrostu i dojrzewania płciowego. Hemochromatoza – objawy skórne Objawy skórne nadmiaru żelaza dotyczą ponad 90% pacjentów chorujących na hemochromatozę. Jest to jeden z najwcześniejszych objawów choroby, uwidoczniony jako brązowe przebarwienia skórne zwłaszcza w miejscach bardziej narażonych na działanie słońca, między innymi w obrębie stóp i dłoni. Wynika to z nagromadzenia się melaniny w warstwie podstawowej naskórka oraz depozytów żelaznych głównie w skórze właściwej. Uwidocznić mogą się również niektóre objawy skórne takie jak rumień dłoniowy czy pajączki naczyniowe, które powstają w następstwie wynikającej z hemochromatozy marskości wątroby. Hemochromatoza – diagnostyka i rozpoznanie Wiedząc już jakie są przyczyny powstawania hemochromatozy, a także jak niebezpieczny jest nadmiar żelaza w organizmie, nasuwa się pytanie - jaki poziom żelaza świadczy o hemochromatozie? Badania laboratoryjne odgrywają kluczową rolę w diagnozowaniu choroby, jednak prócz zwiększonego poziomu żelaza w surowicy, bardziej istotne znaczenie ma badanie krwi określające stężenia ferrytyny oraz ocenę nasycenia transferyny. Ferrytyna to białko, które łączy jony żelaza Fe3+ i przechowuje je głównie w wątrobie, jej stężenie w osoczu powyżej 300 µg/dl jest uznawane za nieprawidłowe i może wskazywać na hemochromatozę. Transferyna to również białko regulujące stężenie żelaza w osoczu, bierze też udział w jego transporcie do tkanek. Do dalszej diagnostyki powinny skłonić wyniki wysycenia transferyny > 60% u mężczyzn i > 50% u kobiet. Biorąc pod uwagę, że u większości przypadków chorych na hemochromatozę występuje postać dziedziczona, warto rozważyć badania genetyczne ukierunkowane na rozpoznanie mutacji genu HFE. Jedną z bardziej wiarygodnych metod jest ocena żelaza zgromadzonego w wątrobie poprzez biopsję tego narządu. Dodatkowo przeprowadza się test wydalania żelaza po zastosowaniu deferoksaminy, która jest środkiem chelatującym żelazo. W celu dobrania odpowiedniej diagnostyki warto skonsultować się odpowiednim lekarzem, jednym z nich jest hematolog, który specjalizuje się w chorobach związanych z krwią i układem krwiotwórczym. Hemochromatoza – leczenie W takim razie jak leczyć hemochromatozę? Najpopularniejszą i uznawaną za najskuteczniejszą metodę leczenia pierwotnej hemochromatozy jest krwioupust, czyli po prostu pobieranie krwi. W standardowym leczeniu flebotomia odbywa się 1-2 razy w tygodniu, a każdy upust krwi wiąże się z pobraniem 500ml krwi od pacjenta, podczas którego traci on średnio około 250mg żelaza. Proces usuwania nadmiaru żelaza z organizmu trwa zazwyczaj od 1 do 2 lat. Jedną z metod leczenia jest też podawanie środków chelatujących żelazo (dożylnie stosowana jest deferoksamina, a doustnie deferipron i deferazyroks). Są to substancje, które wiążą jony żelaza w organizmie, tworząc stabilne kompleksy chelatowe, co ułatwia ich wydalanie z organizmu. Mają one zdolność łączenia się z żelazem, zapobiegając jego nadmiernemu gromadzeniu się w tkankach i narządach. W leczeniu hemochromatozy istotną rolę odgrywa również dieta uboga w żelazo. Hemochromatoza – dieta. Co jeść przy nadmiarze żelaza? Dieta przy nadmiarze żelaza powinna skupiać się na unikaniu produktów bogatych w ten pierwiastek. Bardziej istotnym będzie zatem pytanie czego nie jeść przy nadmiarze żelaza? Żywność zawiera dwa rodzaje żelaza: hemowe, którego źródłem są głównie produkty pochodzenia zwierzęcego, oraz niehemowe, które występuje głównie w produktach roślinnych. Dieta eliminacyjna powinna zatem wykluczać produkty bogate w żelazo takie jak: podroby, czerwone mięso, czy nabiał. Jeśli wybieramy produkty, które są źródłem tego składnika mineralnego, należy unikać ich łączenia z produktami bogatymi w witaminę C, takich jak owoce, czy natka pietruszki. Wspomaga ona wchłanianie żelaza, co w tej jednostce chorobowej nie jest korzystne. W celu zmniejszania przyswajania żelaza można też łączyć jego źródła z żywnością zawierającą substancje hamujące jego wchłanianie, np. kwasem fitynowym zawartym w produktach zbożowych. W przypadku chorych na hemochromatozę powinno się całkowicie wyeliminować spożywanie alkoholu, ponieważ może nasilać on uszkodzenia wątroby. Jest to szczególnie ryzykowne, ponieważ choroba ta sama w sobie może prowadzić do uszkodzeń tego organu. Dodatkowo, alkohol może zwiększać wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. Hemochromatoza – rokowania. Jak hamować postęp choroby? Nieleczona hemochromatoza może postępować, uszkadzając stopniowo wątrobę, co prowadzi do rozwoju marskości wątroby, nowotworu komórek wątrobowych oraz innych powikłań związanych z nadmiarem żelaza w tkankach i narządach. W ciągu ostatnich kilku dekad zauważono spory postęp w diagnostyce i leczeniu tej choroby, w związku z czym rokowanie znacząco się poprawiło. Kluczowym wskaźnikiem prognostycznym w momencie diagnozy jest obecność zwłóknienia lub marskości wątroby. Wczesne rozpoznanie i systematyczne leczenie poprzez krwioupusty mogą zmniejszyć ryzyko większości powikłań związanych z hemochromatozą.Warto zapamiętać:• Hemochromatoza to choroba powodująca nadmierne gromadzenie się żelaza w organizmie, głównie w tkankach, wynikająca z zaburzeń mechanizmów kontrolujących jego poziom. Wchłanianie żelaza jest zwiększone, a organizm nie jest w stanie wydalić jego nadmiaru. Choroba w większości przypadków ma podłoże genetyczne, najczęściej dotyczy ludzi rasy białej.• Wyróżniamy dwa rodzaje hemochromatozy, jako przyczyny podwyższonego żelaza: pierwotną (związaną z mutacjami genetycznymi, w większości przypadków za chorobę odpowiedzialny jest zmutowany gen HFE) i wtórną (spowodowaną czynnikami zewnętrznymi, jak przetoczenia krwi, choroby wątroby czy nadmiar żelaza w diecie).• Hemochromatoza może być długo bezobjawowa. Kliniczne objawy zależą od narządów, które są dotknięte chorobą. Mogą obejmować zmęczenie, osłabienie, bóle stawów, uszkodzenia narządów wewnętrznych (wątroby, trzustki, serca), a nawet objawy neurologiczne.• Badania krwi są kluczowe w diagnostyce, ocenia się stężenie żelaza, ferrytyny i stężenie transferyny. Testy genetyczne mogą potwierdzić czy choroba jest uwarunkowana genetycznie. W diagnostyce istotne znaczenie ma biopsja wątroby (w celu sprawdzenia magazynowania żelaza w jej tkankach) a także testy wydalania żelaza po zastosowaniu substancji chelatujących. Wyniki badań zawsze warto skonsultować z lekarzem, który leczy hemochromatozę. • Warto wiedzieć jak leczyć hemochromatozę, najskuteczniejszą metodą leczenia pierwotnej hemochromatozy jest regularny krwioupust, czyli pobieranie krwi. Wspomagająco można stosować środki chelatujące żelazo a także dietę ubogą w żelazo jako uzupełnienie leczenia.• Dieta powinna eliminować produkty bogate w żelazo, najlepiej unikać też łączenia źródeł żelaza z produktami bogatymi w witaminę C, która wspomaga jego wchłanianie. Należy bezwzględnie unikać alkoholu, który może nasilać uszkodzenia wątroby. Wczesne rozpoznanie i leczenie mogą ograniczyć powikłania choroby związane z wysokim poziomem żelaza.• Wczesna diagnoza i regularne leczenie mogą poprawić rokowania, zmniejszając ryzyko powikłań, szczególnie wątrobowych. Kluczowe jest monitorowanie postępu choroby i odpowiednie leczenie.Źródła: • J. L. Porter; P. Rawla; Hemochromatosis ; National Library of Medicine, March 31, 2023; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430862/• C.R. Murphree, N. N. Nguyen, V. Raghunathan, S. R. Olson, T. DeLoughery, J. J. Shatzel, Diagnosis and management of hereditary haemochromatosis; The International Journal of Transfusion Medicine, Vox Sanguini(2020)115,255–262; https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/vox.12896• A. Rosiek; Hemochromatoza pierwotna — wykorzystanie krwi pochodzącej z leczniczych krwioupustów do celów klinicznych, Journal of Transfusion Medicine 2019, tom 12, nr 2, 65–71• C. Olchowy, J. Frączkiewicz, M. Pawłowski, D. Smoląg, A. Olchowy, A. Maślak, U. Zaleska-Dorobisz, K. Kałwak; Iron overload related diseases and methods of liver iron quantification; Acta Haematologica Polonica Volume 48, Issue 4, October–December 2017,308-315• K. Korzeniowska, A. Cieślewicz, A. Jabłecka; Zaburzenia gospodarki żelaza Część 1. Hemochromatoza; FA R M AC J A W S P Ó Ł C Z E S N A 2012; 5: 83-87• K. Kościńska-Ilczyszyn, P. Żuchowski, R. Wojciechowski, S. Jeka; Hemochromatoza pierwotna z zajęciem stawów; Reumatologia 2013; 51, 4: 308-312

Kolagen typu II na stawy to popularne hasło i stanowi potencjalną odpowiedź na kłopoty związane z układem ruchu, zwłaszcza problemami dotyczącymi stawów. Odpowiednio dobrana dawka i forma suplementacji mogą przynieść pozytywne rezultaty w kontekście wsparcia redukcji stanów zapalnych. Warto zgłębić wiedzę na temat funkcji tego kluczowego białka a także gdzie występuje kolagen typu II.Spis treści:1. Kolagen typu II – co to jest?2. Gdzie występuje kolagen typu 2?3. Czym jest niezdenaturowany kolagen typu II?4. Czym jest natywny kolagen typu II?5. Czym jest hydrolizowany kolagen typu II?6. Kolagen typu 2 – właściwości7. Czym różni się kolagen typu I i kolagen typu II?8. Kolagen typu II a choroby stawów9. Suplementacja kolagenem typu II. Jak stosować?Kolagen typu II – co to jest? Kolagen należy do rodziny białek i stanowi on 1/3 całkowitej masy białka w ludzkim organizmie. Główne aminokwasy wchodzące w skład kolagenów to prolina, glicyna oraz hydroksyprolina. W naszym organizmie kolagen umożliwia spójność tkanek i narządów, ma istotne znaczenie w nawilżeniu, odporności i elastyczności skóry, a także zmniejsza ryzyko rozwoju chorób zwyrodnieniowych stawów. Wpływa też na kondycję naszych włosów oraz paznokci. Do tej pory udało się wyodrębnić oraz opisać aż 29 różnych typów kolagenów, które różnią się strukturą, funkcją a także miejscem ich występowania. Kolagen typu II jest jednym z wyodrębnionych rodzajów, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu struktury i elastyczności chrząstki stawowej, pomagając w absorpcji sił działających na stawy podczas ruchu. Jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania stawów i zachowania ich zdrowia. Spadek produkcji kolagenu w organizmie jest nieuchronnym zjawiskiem związanym z wiekiem. Wraz z upływem lat, proces ten nabiera tempa, a skutki niedoboru stają się coraz bardziej widoczne.Gdzie występuje kolagen typu 2? Kolagen typu II w organizmie występuje głównie w tkance szklistej (ok. 80%). Umiejscowiony jest również w chrząstce, odpowiadając za jej elastyczność oraz wytrzymałość, a także w nabłonku rogówki. Kolagenu typu II w pożywieniu zawarty jest głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. W kontekście suplementów diety pozyskiwany jest on ze skóry, kości lub ścięgien wieprzowych, natomiast kolagen typu II rybi, czyli tzw. morski jest natomiast otrzymywany ze skór, łusek oraz kości ryb. Najbogatszym źródłem kolagenu typu 2 jest chrząstka kurczaka.Czym jest niezdenaturowany kolagen typu II? Jest to forma kolagenu, która nie została poddana procesowi denaturacji. Niezdenaturowany kolagen typu II charakteryzuje się nienaruszoną strukturą potrójnej helisy, która w dodatku jest odporna na enzymy dokonujące hydrolizy wiązań peptydowych. Najistotniejszą cechą jest wykazywanie miejsc antygenowych zwanych epitopami. Zaangażowane są one w działania o podłożu immunologicznym, wpływając na zmniejszenie stanu zapalnego w obrębie stawów. Ten typ kolagenu będzie miał więc istotne znaczenie w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów czy reumatoidalnego zapalenia stawów. Czym jest natywny kolagen typu II? Natywny kolagen typu II to tak naprawdę alternatywna nazwa niezdenaturowanego kolagenu typu II. Mogą być one stosowane zamiennie i określają kolagen, który nie został poddany procesowi denaturacji. W kontekście suplementów diety terminy te mogą być używane, aby podkreślić, że kolagen został pozyskany i przetworzony w taki sposób, aby zachować swoją naturalną strukturę. Jest to szczególnie istotne, jeśli chodzi o korzyści związane ze zdrowiem stawów. Czym jest hydrolizowany kolagen typu II? Hydrolizowany kolagen typu II to forma kolagenu, która została poddana procesowi hydrolizy przy użyciu enzymów. Oznacza to, że jego cząsteczka została rozłożona na mniejsze fragmenty, zwane peptydami kolagenowymi. Dzięki temu procesowi staje się on lepiej przyswajalny przez organizm, im mniejsze cząsteczki tym jego wchłanianie będzie lepsze. Jest to jedna z najbardziej popularnych form, jeśli chodzi o suplementy diety. Hydrolizat kolagenu może występować zarówno w formie proszku, kapsułek, tabletek jak i w płynie. Co ciekawe, popularna żelatyna jest produktem ubocznym procesu hydrolizy kolagenu, która powstaje poprzez dalsze obróbki termiczne i enzymatyczne.Kolagen typu 2 – właściwości Kolagen typu II odgrywa istotną rolę w utrzymaniu struktury i elastyczności chrząstki stawowej, która pokrywa powierzchnie stawowe kości i jest odpowiedzialna za amortyzację a także płynność ruchów stawowych. Ten rodzaj kolagenu jest więc odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie stawów. Ze względu na rolę kolagenu typu II w utrzymaniu dobrej kondycji stawów, jest on stosowany jako składnik suplementów diety, zwłaszcza skierowanych do osób z problemami związanymi z narządem ruchu czy np. wykazujących problemy ze sztywnością stawów. Dodatkowo badania wykazują, że kolagen typu II może wpływać na regulację procesów zapalnych w stawach, co jest istotne w kontekście chorób stawów, np. w profilaktyce reumatoidalnego zapalenia stawów. Czym różni się kolagen typu I i kolagen typu II? Kolagen typu I i kolagen typu II to dwa rożne rodzaje białek kolagenowych o odmiennych właściwościach i funkcjach w organizmie. Prócz różnicy w strukturze przede wszystkich różnią się one miejscem występowania. Kolagen typu I jest głównym składnikiem tkanki łącznej, takiej jak skóra, kości, ścięgna oraz więzadła, natomiast kolagen typu II jest głównym budulcem chrząstki stawowej. Kolagen typu II a choroby stawów Kolagen typu 2 jest istotnym elementem macierzy chrząstki, dominującym przede wszystkim w chrząstce stawowej, w związku z czym jest on ściśle związany z chorobami stawów. Nieprawidłowości w kolagenie typu II mogą istotnie przyczynić się do różnych chorób, m.in. choroby zwyrodnieniowej stawów czy też reumatoidalnego zapalenia stawów. Jest on też kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania krążków międzykręgowych, jego uszkodzenie lub degradacja mogą prowadzić do różnych schorzeń kręgosłupa, m.in. dyskopatii. Badania przeprowadzone nad niezdenaturowanym kolagenem typu 2 sugerują, że obecność tego składnika w diecie może prowadzić do rozwinięcia tolerancji immunologicznej oraz hamować występowanie lub łagodzić objawy zapalenia stawów, w tym m.in. zmniejszać ból. Suplementacja kolagenem typu II. Jak stosować? Rynek suplementów diety oferuje wiele różnych form kolagenów, są to między innymi kapsułki oraz proszki. Istnieją produkty zawierające czysty kolagen, ale zawsze warto zwrócić uwagę na składniki, które dodatkowo są zawarte w preparacie. Substancje, które będą dobrym dodatkiem w tego typu suplementach to witamina C, wspierająca produkcję kolagenu, oraz kwas hialuronowy, siarczan glukozaminy i siarczan chondroityny, które będą wspierały działanie narządu ruchu. Zalecaną porcję dzienną preparatu w formie kapsułek wystarczy spożyć wraz z posiłkiem, natomiast te w formie proszku można dodać do ulubionego koktajlu, soku czy też jogurtu. Warto zapamiętać:• Kolagen typu II odgrywa istotną rolę w utrzymaniu elastyczności i struktury chrząstki stawowej, co wpływa na płynność ruchów stawowych i redukcję problemów związanych z układem ruchu.• Występuje on głównie w tkance szklistej, chrząstce stawowej oraz nabłonku rogówki. Jest kluczowy dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania stawów.• Istnieją różne formy kolagenu typu II, takie jak niezdenaturowany (inaczej natywny) i hydrolizowany (podzielony na mniejsze cząsteczki), z różnymi właściwościami i zastosowaniami.• Kolagen typu II pomaga w redukcji stanów zapalnych stawów i jest istotny w profilaktyce chorób związanych z układem ruchu, może on też istotnie poprawić ruchomość stawów.• Zdrowy tryb życia oraz zrównoważony sposób żywienia stanowią fundament dobrego samopoczucia, warto też rozważyć odpowiednią suplementację kolagenem typu II. Może być ona korzystna dla zdrowia stawów, zwłaszcza w przypadku osób starszych lub z problemami związanymi z narządem ruchu. Ważne jest także, aby zwrócić uwagę na dodatkowe składniki wspomagające, takie jak witamina C, kwas hialuronowy, siarczan glukozaminy czy siarczan chondroityny.Źródła:• K. Kaziród, A. Hunek, M. Zapała, J. Wiśniewska-Skomra, K. Chmielarz, K. Tylutka, A. Hapon; Collagen supplementation-does it bring real benefits? QualityinSport.2023;13(1):88-107.eISSN2450-3118• Martínez-Puig, D., Costa-Larrión, E., Rubio-Rodríguez, N., Gálvez-Martín, P. (2023). Collagen Supplementation for Joint Health: The Link between Composition and Scientific Knowledge. Nutrients, 15(6), 1332• Rong Xu a b, Jianping Wu c, Lin Zheng a b, Mouming Zhao a; Undenatured type II collagen and its role in improving osteoarthritis; Ageing Research Reviews Volume 91, 2023• Nowicka-Zuchowska A., Zuchowski A.; Kolagen – rola w organizmie i skutki niedoboru; Lek w Polscie; 2019 • K. A. Czubak, H.M. Żbikowska; Struktura, funkcja i znaczenie biomedyczne kolagenów; Annales Academiae Medicae Silesiensis; 2014, 68,245–254

Z badań wynika, że Polacy nie nawadniają się wystarczająco. Ponad 80% Polaków spożywa zbyt mało wody, a co 10 w ogóle jej nie pije!

Myślisz, że do biegania potrzebujesz sprzętu za miliony, masy wolnego czasu i wydolności sprintera? Błąd! Tak naprawdę wystarczy Ci dobrze dopasowane obuwie, determinacja, kilka cennych wskazówek od doświadczonych biegaczy i... zaledwie 20-30 minut dziennie.

Badania wykazały, że ponad 80% Polaków spożywa zbyt mało wody, a co 10 w ogóle jej nie pije!To alarmujące dane, ponieważ woda jest dla nas niezwykle istotna - stanowi jeden z sześciu podstawowych składników pokarmowych. Jej odpowiednia podaż wpływa na prawidłowe działanie całego organizmu (w tym na utrzymanie poprawnych funkcji fizycznych i poznawczych i oraz właściwą regulację temperatury organizmu). Nie jest to również obojętne dla pracy układu moczowego, a w szczególności funkcjonowania nerek oraz wsparcia sprawnej pracy układu pokarmowego. Z badań wynika, że po wodę sięgamy dopiero wtedy, gdy odczujemy pragnienie. To zdecydowanie za późno! Pragnienie świadczy już o odwodnieniu organizmu. Według ekspertów, na takim etapie jednorazowe wpicie znacznej ilości wody niewiele zmieni - wodę powinniśmy spożywać regularnie, w mniejszych ilościach, przez cały dzień. Zbudowanie takiego nawyku pozwoli utrzymać nawodnienie organizmu na odpowiednim poziomie. Czy wiesz że…Ciało człowieka składa się z 55% do 65% wody?Dwie trzecie tej wody znajduje się wewnątrzkomórkowo, a jedna trzecia pozakomórkowo.Czy czysta woda to najskuteczniejszy sposób na nawodnienie?Wiele osób przekonanych jest, że wypicie rekomendowanej ilości czystej wody to optymalny sposób nawodnienia organizmu.Niestety, większość wody dostępnej w marketach zawiera śladowe ilości minerałów kluczowych do utrzymania równowagi wodno-elektrolitowej. Również filtry domowe zubożają wodę w te istotne składniki. Minerały takie jak magnez czy potas odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu równowagi płynów zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz naszych komórek. sód Sód reguluje ilość wody napływającej i opuszczającej komórki. Wypicie w krótkim czasie dużej ilości czystej wody może znacząco obniżyć stężenie sodu. W jaki więc Więc w jaki sposób najlepiej się nawadniać? Warto wprowadzić rozwiązanie, które ułatwi nam to zadanie. A jest nim spożywanie roztworów elektrolitów - hipotoników.Czym są elektrolity i jakie korzyści zapewniają? Elektrolity to substancje, które po rozpuszczeniu w wodzie mają ujemny lub dodatni ładunek elektryczny. Nasze komórki wykorzystują je do skurczu mięśni. Dzięki swoim właściwościom elektrolity pomagają organizmowi regulować reakcje chemiczne, utrzymywać równowagę między płynami wewnątrz i na zewnątrz komórek.Najpopularniejsze elektrolity to sód, chlor, potas, wapń, magnez, wodorowęglan a także cytrynian czy fosfor. Roztwory elektrolitowe możemy podzielić na 3 główne grupy: izotoniki, hipertoniki i hipotoniki. Czym się charakteryzują i co je różni?Hipotonik, hipertonik czy izotonik ?Aby wyjaśnić te zagadnienia, nie sposób pominąć pojęcia osmolalności. Termin ten określa stężenie substancji rozpuszczonych w 1 kg roztworu (wody). Warto zwrócić uwagę, że płyny ustrojowe organizmu w stanie fizjologicznym wykazują osmolalność w przedziale 280–295 mOsm/kg H2O. W zależności od wartości osmolalności spożywanego roztworu czy wody, możemy osiągnąć różny efekt nawodnienia . Izotoniki utrzymują równowagę w nawodnieniu. W uproszczeniu: tyle samo wody zyskujemy, co tracimy. Parametr osmolalności zbliżony jest wówczas do fizjologicznego (ok. 295 mOsm/kg H2O).Hipertoniki charakteryzują się z kolei wyższą osmolalnością niż płyny ustrojowe (ponad 300 mOsm/kg H2O). Ich główną funkcją jest uzupełnianie strat elektrolitów i energii w przypadku bardzo intensywnego wysiłku fizycznego. Nie mają jednak silnych właściwości nawadniających. Jeśli zależy nam na maksymalnym nawodnieniu organizmu - warto wybrać hipotoniki. Są to roztwory o niższym stężeniu elektrolitów (poniżej 280 mOsm/kg H2O) niż te występujące wewnątrz komórek, co powoduje, że woda zaciągana jest do ich wnętrza i prowadzi do skuteczniejszego nawodnienia.Hipotoniki bardzo dobrze sprawdzą się w trakcie upałów, gdy przebywamy długo w suchych – klimatyzowanych lub ogrzewanych pomieszczeniach oraz w czasie umiarkowanych aktywności fizycznych (np. bieganie, jazda na rowerze, fitness) nieprzekraczających godziny. Czy cukier w roztworach elektrolitowych jest konieczny?Obecność cukru w roztworach elektrolitowych niesie ze sobą wymierne korzyści. Dlatego zanim zanegujemy jego obecność w produkcie, warto uświadomić sobie, że jest składnikiem funkcyjnym, który w jelicie cienkim ułatwia wchłanianie sodu, a tym samym wody.Ludzkie jelito cienkie wyposażone jest w tzw. kotransportery sodowo-glukozowe SGLT1, które są krytyczne dla równowagi sodu, cukrów i wody w komórkach. Ich aktywność regulowana jest m.in. przez stężenie glukozy, dlatego dostarczenie cukru w roztworze elektrolitowym przyczyni się do efektywniejszego i szybszego nawodnienia organizmu.Dlaczego nawodnienie jest tak ważne i czym może skutkować odwodnienie?Woda stanowi ponad połowę składu naszego organizmu, więc jej utrata nie jest obojętna dla fizjologii. Utrata zaledwie 2% wody z całkowitej masy ciała, niesie za sobą negatywne konsekwencje dla sprawności fizycznej, wzrokowo-ruchowej, psychomotorycznej i poznawczej. Kiedy utrata płynów przekroczy 4% możemy spodziewać się mniejszej wydolności fizycznej, zaburzeń koncentracji, bólów głowy, drażliwości, senności, wzrostu temperatury ciała i częstości oddechu. Jeśli deficyt przekroczy 8% - może dojść nawet do śmierci. Uważnie obserwując swój organizm, możemy szybko zauważyć spadek efektywności naszych treningów czy koncentracji i w porę zareagować sięgając po elektrolity.Czy wiesz że…Na odwodnienie szczególnie wrażliwe są niemowlęta? Ich dzienna utrata wody może stanowić nawet 15% całkowitej masy ciała. Drugą grupą, narażoną na to nie w mniejszym stopniu, są seniorzy (ze względu na upośledzone uczucia pragnienia). O odwodnieniu organizmu mówimy gdy nastąpi nadmierna utrata całkowitej wody w organizmie. Stan ten często powiązany jest z zaburzeniami gospodarki elektrolitowej.Jesteśmy narażeni na 3 typy odwodnienia:I. Hipertoniczne: występuje, gdy z płynów pozakomórkowych traci się więcej wody niż sodu. Narażone są na nie m.in osoby, które mają osłabione lub zaburzone pragnienie, np. osoby starsze.II. Hipotoniczne występuje, gdy proporcja utraconego sodu jest większa niż proporcja utraconej wody. Jest to odwodnienie charakterystyczne przy poparzeniach lub osób przyjmujących leki moczopędne. III. Izotoniczne wynika z proporcjonalnej utraty wody i sodu. Jest charakterystyczne w trakcie biegunki, podczas której następuje utrata soli i wody w równych proporcjach.Do odwodnienia prowadzi m.in.:• zbyt mała ilość spożywanej wody,• duża ilość wydzielanego potu,• spożywanie alkoholu ,• dializy,• biegunki,• częste wymioty,• leki moczopędne .Jakie są objawy odwodnienia?• bóle i zawroty głowy,• suchość skóry,• suchość śluzówek,• senność,• zaparcia,• mniejsze ilości oddawanego moczu.Konsekwencje odwodnieniaIstnieją dowody naukowe, które wskazują nawyk regularnego picia wody jest powiązane z poprawną pracą układu moczowego i nerek. Kamica moczowa występuje nawet u 10% populacji, a ryzyko jej nawrotów w ciągu całego życia sięga aż do 80%. Rozwiązaniem może być zwiększenie podaży wody. Badanie zdrowych ochotników wykazało, że spożycie dodatkowego 1,3 l. płynu wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem krystalizacji, a tym samym redukuje przykre doświadczenia nerkowe. Kolejną bardzo popularną, a nieoczywistą, konsekwencją odwodnienia są zaparcia. Wiele danych literaturowych wskazuje, że równowaga płynów jest konieczna do utrzymania regularnej czynności jelit. Również praktyka dietetyków pokazuje, że jest to niezwykle istotny element. Liczne doniesienia naukowe sugerują, że przewlekłe odwodnienie może być powiązane z zaparciami, zwłaszcza u osób starszych. W wyniku odwodnienia organizm pobiera więcej płynów ze stolca, co sprawia, że staje się on trudniejszy do wydalenia. Dlatego warto pamiętać, że odpowiednie nawodnienie jest ważne również dla zdrowej motoryki jelit.Nie możemy zapominać również o układzie nerwowym i naszym centrum dowodzenia - mózgu. Nawodnienie jest kluczowe dla jego poprawnego i wydajnego funkcjonowania. Odwodnienie powiązane jest z bólami głowy i zaburzeniami funkcji poznawczych. Mimo że dowody naukowe nie zawsze są w tej kwestii jednoznaczne, to wiele osób obserwuje , że odczuwaodczucie dyskomfortu gdy zapomni o odpowiedniej ilości wody w ciągu dnia lub, wieczorem. lub kolejnego dnia rano. Jeżeli więc zdarzają Ci się bóle głowy których przyczyna nie jest uchwytna - spróbuj zadbać o lepszą jakość nawodnienia. Ile wody powinniśmy wypić w ciągu dnia?Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna - utrata wody w trakcie dnia jest kwestią indywidualną i wpływa na nią wiele czynników, m.in. ilość oraz intensywność aktywności fizycznej, klimat w którym funkcjonujemy czy nasz stan fizjologiczny. Uśredniając wszelkie dane, Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności zaleca dzienne spożycie płynów na poziomie:• 2,5 L dla mężczyzn • 2,0 L dla kobietW 2017 roku określono również normy spożycia wody dla populacji Polski na poziomie wystarczającego spożycia: * woda pochodząca z napojów i produktów spożywczych.Źródło: Normy żywienia dla populacji Polski. Mirosław Jarosz. 2017.Jednak powyższe wytyczne opierają się na ograniczonych dowodach dlatego polecamy obserwowanie organizmu i nie dopuszczanie do uczucia wzmożonego pragnienia, nawet gdy przekroczymy wskazane ilości wody.Czy nadmiar wody może mi zaszkodzić?Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto przywołać znany cytat Paracelsusa: „Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja nie jest trucizną”. Jak się okazuje, nawet nadmiar wody może być dla nas niekorzystny. Na przykład wśród osób intensywnie uprawiających sport, duża ilość wypitej wody może prowadzić do obniżenia stężenia sodu we krwi i zaburzyć tym samym równowagę elektrolitową. Dlatego bardzo dobrym rozwiązaniem będzie nawadnianie się roztworem elektrolitowym, zamiast czystej wody. Warto jednak podkreślić, że u zdrowych osób skutki nadmiernego spożycia płynów występują bardzo rzadko. Nasz organizm ma zdolność usuwania nadmiaru wody i utrzymania bilansu wodnego. Ryzyko może pojawić się przy jednorazowym spożyciu dużych ilości płynów, które przekracza maksymalną możliwość wydalania wody przez nerki (tj. 0,7–1,0 l/ godz.).Ile wody znajduje się w jedzeniu?Warto wiedzieć, że nie tylko płyny są źródłem nawodnienia. Zdrowa dieta dostarcza wody również z warzyw i owoców. Warzywa zawierają do 95%, a owoce do 87% wody.Jej istotnym źródłem jest także mleko i napoje mleczne- nawet do 89%.Wydawałoby się, że równowaga wodno-elektrolitowa jest sprawą prozaiczną, a jednak wielu z nas nie nawadnia się wystarczająco. Niestety picie czystej wody, często przefiltrowanej, może okazać się niewystarczające. Zwracaj uwagę nie tylko na ilość ale również jakość płynów. Jeżeli obserwujesz pierwsze objawy odwodnienia, masz obniżone uczucie pragnienia lub po prostu nie masz nawyku regularnego picia wody, polecam sięgnąć po hipotoniki PURE HYDRATION, które dostarczą nawet 3x szybszego nawodnienia niż czysta woda. Źródła:https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK555956/https://academic.oup.com/nutritionreviews/article/73/suppl_2/97/1930742?login=falsehttps://www.wodadlazdrowia.pl/pl/1017/0/odwodnieni-polacy.htmlhttps://www.healthline.com/health/dehydrationhttps://academic.oup.com/nutritionreviews/article/73/suppl_2/97/1930742?login=falseGanio MS, Armstrong LE, Casa DJ, McDermott BP, Lee EC, Yamamoto LM, Marzano S, Lopez RM, Jimenez L, Le Bellego L, Chevillotte E, Lieberman HR.Br J. Nutr. 2011 listopad;106(10):1535-43. doi: 10.1017/S0007114511002005. Epub 2011, 7 czerwca. PMID: 21736786https://www.nationalacademies.org/news/2004/02/report-sets-dietary-intake-levels-for-water-salt-and-potassium-to-maintain-health-and-reduce-chronic-disease-riskhttps://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/21790-electrolyteshttps://www.who.int/publications/i/item/WHO-FCH-CAH-06.1Davy BM, Dennis EA, Dengo AL, Wilson KL, Davy KP. Spożycie wody zmniejsza spożycie energii podczas posiłku śniadaniowego u otyłych osób starszych. J Am Diet Assoc. lipiec 2008;108(7):1236-9. doi: 10.1016/j.jada.2008.04.013. PMID: 18589036; PMCID: PMC2743119https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17228036/https://www.who.int/publications/i/item/WHO-FCH-CAH-06.1https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5445139/https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24416202/https://academic.oup.com/nutritionreviews/article/73/suppl_2/97/1930742https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6315424/Normy żywienia dla populacji Polski. Mirosław Jarosz. 2017Normy żywienia dla populacji Polski. Mirosław Jarosz. 2020https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10342062/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10385929/Czy istnieje wada elektrolitów gdy się nie ćwiczy?Warto pamiętać, że w skład elektrolitów często wchodzi sód oraz minerały takie jak magnez i potas, które tracimy wraz z potem np. w trakcie aktywności fizycznych. Zarówno ich niedobór, jak i nadmiar może być niekorzystny dla organizmu. Nadmierne spożywanie soli może prowadzić do zatrzymania wody w organizmie i obrzęków oraz nadciśnienia tętniczego. Nadwyżka potasu u osób zdrowych usuwana jest przez nerki, natomiast u osób z chorobami nerek jego nadmiar również może prowadzić do komplikacji z sercem. Podobna sytuacja ma miejsce w kontekście magnezu, gdy jego nadmiar może negatywnie wpłynąć na mięśnie. Nadwyżka tego minerału jest jedna bardzo sporadyczna.[źródło Jarosz]

Chcesz skutecznie wzmocnić odżywcze działanie ulubionego napoju lub koktajlu? Dodaj do niego dopasowany do Twoich potrzeb suplement w wygodnej formie proszku. Sprawdź, jak zrobić to szybko i wygodnie z pysznymi przepisami od formeds!

Dlaczego myśląc o ciąży od razu nasuwa się suplementacja kwasu foliowego? Jak ważna jest rola kwasu foliowego w ciąży dla jej prawidłowego przebiegu? Jak długo brać kwas foliowy w ciąży? Kiedy zacząć zażywać kwas foliowy? Na te i inne pytania odpowiemy w artykule.Spis treści:Kwas foliowy- właściwości i działaniePo co kobiecie kwas foliowy w ciąży?Jaka jest rekomendowana dawka kwasu foliowego w ciąży?Kwas foliowy a planowanie ciążyJaki kwas foliowy stosować?W czym jest kwas foliowy?- Źródła kwasu foliowego w pożywieniu?Nadmiar i niedobór kwasu foliowego w ciążyKwas foliowy, znany także pod nazwami: folacyna, kwas listny, witamina B9, witamina B11, czy witamina M. Jest to organicznym związek chemicznym, należący do grupy witamin B rozpuszczalnych we wodzie. Czysty kwas foliowy występuje jedynie w formie syntetycznej. W pożywieniu natomiast występuje w postaci folianów, dlatego nazwa ta właściwa jest dla całej grupy związków. Poza śladowymi ilościami powstającymi przy udziale mikroflory jelitowej, nasz organizm nie jest zdolny do wytwarzania kwasu foliowego, w związku z czym musi on być dostarczony wraz z pożywieniem. Kwas foliowy- właściwości i działanie:• Bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, które są podstawowym składnikiem DNA człowieka. • Wraz z witaminą B12 pełni podstawową funkcję w procesach wzrostu, rozwoju i rozmnażania komórek. • Uczestniczy w regulacji, tworzeniu i dojrzewaniu erytrocytów (czerwone krwinki) • Bierze udział w procesie przekształcania homocysteiny do metioniny. • Uważany jest za czynnik, który może zmniejszać ryzyko rozwoju nowotworów. • W trakcie ciąży zapobiega uszkodzeniu cewy nerwowej, z której kształtuje się rdzeń kręgowy i mózg płodu,• Niedobór kwasu foliowego pojawia się bardzo często w okresie ciąży, gdyż zapotrzebowanie na tą witaminę mimo zbilansowanej diety wzrasta wówczas dwukrotnie. Kwas foliowy niezbędny jest do powstawania i wzrostu komórek rozwijającego się płodu. Po co potrzebny jest kwas foliowy kobiecie w ciąży?W trakcie ciąży bardzo ważny jest moment kształtowania cewy nerwowej, z której rozwija się później mózg i rdzeń kręgowy dziecka. Niezamknięcie się cewy nerwowej prowadzi do powstawania wad rozwojowych. Obliczono, że suplementacja kwasem foliowym w trakcie ciąży zmniejsza ryzyko występowania wad cewy nerwowej o 70%. Do wad cewy nerwowej zalicza się deformacje czaszki (bezmózgowie, bezczaszkowie, przepuklina mózgowa) oraz deformacje kręgosłupa (rozszczep kręgosłupa, przepuklina oponowa lub oponowo-rdzeniowa). Niedobór może grozić też wadami serca, rozszczepem warg i podniebienia. Częstość WCN w Polsce wynosi 2-3 na 1000 urodzeń. Wady wrodzone OUN są drugą, co do częstości przyczyną zgonów noworodków z powodu wad wrodzonych. Polska jest w czołówce krajów o największym w Europie współczynniku zgonów z powodu wrodzonych wad cewy nerwowej.Ile kwasu foliowego w ciąży należy stosować?Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników: • kwas foliowy w okresie przedkoncepcyjnym dawka: 0,4 mg kwasu foliowego + 0,4 mg 5-MTHF/dzień• kwas foliowy w ciąży dawka do 12 tc.: 0,8 mg 5-MTHF/dzień • kwas foliowy w ciąży dawka po 12 tc.: 0,8 mg 5-MTHF/dzień • kwas foliowy w czasie połogu i podczas karmienia piersią dawka: 0,8 mg 5-MTHF/dzieńIstnieją przypadki, gdy dawka kwasu foliowego musi być wyższa. Ustala ją wtedy indywidualnie lekarz ginekolog.• Grupa pośredniego ryzyka: ciąża bliźniacza, wskaźnik BMI rodzącej powyżej 30, anemia megaloblastycznością, hiperhomocysteinemia• Grupa wysokiego ryzyka: kobiety z padaczką, kobiety u których w poprzednich ciążach stwierdzono wady cewy nerwowejDo którego tygodnia ciąży trzeba brać kwas foliowy, czy może kwas foliowy trzeba brać do końca ciąży?Wcześniejsze zalecenia dotyczące suplementacji kwasem foliowym skupiały się na okresie krytycznym dla prawidłowego zamykania cewy nerwowej dziecka, mającego miejsce w I trymestrze ciąży. Najnowsze rekomendacje z 2024 r. zalecają kontynuowanie suplementacji przez cały okres ciąży i rozciągnięcie go, aż do momentu zakończenia karmienia piersią. Badania wskazują szereg korzyści z kontynuowania podaży folianów przez cały okres ciąży, połogu i karmienia piersią zarówno dla matki i dziecka. Kwas foliowy dla płodu jest istotny w procesach takich jak podziały komórkowe, wzrost tkanek, produkcja białek, kwasów nukleinowych, ale także kształtowania się całego układu nerwowego dziecka oraz produkcji neurotransmiterów. Odpowiednia podaż obniża też ryzyko przedwczesnego porodu, zaś przyjmowanie witaminy B9 przez noworodka z mlekiem matki zapobiega anemii. Kwas foliowy- kiedy brać?Rano czy wieczorem? Na czczo czy po jedzeniu? Nie ma to znaczenia, bowiem na wchłanianie kwasu foliowego nie wpływa pora przyjmowania. Warto pamiętać jednak o regularnej suplementacji i dodatkowych witaminach, które są niezbędne dla prawidłowego przebiegu szlaku folianów tj.: witamina B12, witamina B6 i cholina.Kwas foliowy- planowanie ciążyZmiany hormonalne, które zachodzą w organizmie przyszłej matki ograniczają wchłanianie niektórych substancji, przez co trudne staje się pokrycie ich dziennego zapotrzebowania mimo zdrowej i zbilansowanej diety. Odpowiednia podaż niektórych z nich będzie ważna przed ciążą i na jej początku, dlatego warto zwrócić na nie uwagę w kontekście planowania poczęcia. Eksperci PTGP zapewniają, że odpowiednia podaż witamin, makro i mikroelementów ma pozytywny wpływ na rozwój płodu i zdrowie przyszłej matki.Obowiązujące rekomendacje PTGP z 2014 r. wskazują na konieczność suplementacji kwasu foliowego, jodu, witaminy D3, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i żelaza w okresie ciąży oraz konieczność suplementacji kwasu foliowego, jodu i witaminy D3 u kobiet które te ciąże planują, dzięki temu szanse na zdrowe potomstwo znacznie wzrastają. Więc czy warto brać kwas foliowy przed ciążą? Zdecydowanie tak- Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca suplementację aktywną formą 5-MTHF przez okres co najmniej 3 miesięcy przed planowaną ciążą, a potem kontynuowane przez całą ciążę i okres karmienia piersią.Jaki kwas foliowy w ciąży stosować?Syntetyczny kwas foliowy oraz foliany zawarte w żywności, by mogły być wykorzystane przez organizm, muszą zostać przekształcone w aktywny L-metylofolian. Przekształcenie to odbywa się na drodze wielu procesów enzymatycznych, przy czym finalny etap wiąże się z udziałem enzymu reduktazy (MTHFR). U niektórych osób występuje genetyczny niedobór reduktazy metylenotetrahydrofolianowej. Wtedy suplementacja kwasem foliowym może okazać się nieefektywna, zaś alternatywą jest podawanie aktywnej formy l-metylofolianu. Metafolina jest najbardziej zredukowaną forma kwasu foliowego, to forma aktywna, która trafia bezpośrednio do krwioobiegu. Szacuje się, że około 50% populacji w Polsce może mieć obniżoną aktywność enzymu biorącego udziału w przemianie kwasów foliowych. W najnowszych wytycznych możemy zaobserwować zmianę stanowiska PTPIG w kierunku zastąpienia kwasu foliowego jego aktywną formą. Kluczowymi zaletami formy 5-MTHF jest jej wysoka biodostępność, brak górnych tolerowanych poziomów spożycia, nie maskuje niedoborów witaminy B12 oraz fakt, że jest to forma, która naturalnie występuje w osoczu i w erytrocytach oraz osoczu pępowinowym.W czym jest kwas foliowy? Źródła kwasu foliowego w pożywieniu:• warzywa: sałata, szpinak, brokuły, kapusta, kalafior, brukselka, szparagi, bób, zielony groszek, buraki, pomidory,• ziarna, orzechy, pełnoziarniste pieczywo,• owoce cytrusowe, np. pomarańcze,• produkty pochodzenia zwierzęcego: wątroba, jaja, sery,• drożdże.Zarówno kwas foliowy jak i jego pochodne są wrażliwe na wysoką temperaturę, promienie UV, utlenianie i pH środowiska. Długotrwałe przechowywanie produktów spożywczych oraz proces ich obróbki wpływają negatywnie na ilość i przyswajalność kwasu foliowego. Dlatego tak ważne jest uzupełnienie diety o kwas foliowy w postaci odpowiednich suplementów. Nadmiar i niedobór kwasu foliowegoNiedobór kwasu foliowegoGłównymi przyczynami niedoboru kwasu foliowego i jego pochodnych są przed wszystkim: niedostateczna podaż w pożywieniu, zwiększone zapotrzebowanie (np. ciąża, laktacja), problemy z układem pokarmowym ((np. Choroba Leśniewskiego-Crohna, celiakia, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), zaburzenia przemian biochemicznych kwasu foliowego jako skutek mutacji w obrębie enzymu reduktazy MTHFR lub jako skutek interakcji z niektórymi lekami stosowanymi w terapii różnych chorób. Do niedoboru kwasu foliowego może prowadzić też stosowanie antykoncepcji hormonalnej.Objawy niedoboru kwasu foliowego:• mrowienie i drętwienie kończyn• problemy z pamięcią i koncentracją• obniżony nastrój• stany psychotyczne lub depresyjne• zaburzenia wzroku i mowy• problemy ze stabilnością chodu• stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej• przebarwienia na paznokciach• osłabienie i zmęczenie• uciążliwe bóle głowy• blada cera• kołatanie serca• skrócenie oddechu• zahamowanie wzrostu u dzieciSkutki niedoboru witaminy B9: Lekceważące podejście do objawów świadczących o niedoborze witaminy B9 może prowadzić do schorzeń takich jak niedokrwistość megaloblastyczna, zaburzenia płodności, problemy z układem pokarmowym i układem krążenia, osteoporoza, miażdżyca i związane z nią dysfunkcje układu sercowo- naczyniowego czy nawracające stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej, a u płodu powstawanie wad cewy nerwowej oraz zaburzeń w działaniu układu nerwowego.Nadmiar kwasu foliowego:Objawy zbyt dużych dawek kwasu foliowego:• stany depresyjne• bezsenność• rozdrażnienie • zaburzenia żołądkowo-jelitoweCzy można przedawkować kwas foliowy?Górny bezpieczny poziom spożycia nieaktywnego kwasu foliowego (kwas pteroilomonoglutaminowy) wynosi 1mg/dzień. Nadmiar nieaktywnej formy może wiązać się z potencjalnie szkodliwym wypływem na płód, jak również może maskować pierwszy objaw niedoboru witaminy B12 jakim jest niedokrwistość megaloblastyczna. WażneDo kiedy brać kwas foliowy? zaleca się suplementację kwasem foliowym kobietom planującym ciążę minimum 3 miesiące przez planowanym poczęciem, kontynuowanie jej przez całą ciążę i okres karmienia piersiąIle kwasu foliowego przed ciążą? 0,4 mg kwasu foliowego + 0,4 mg 5-MTHF/dzieńKwas foliowy do 12 tc: 0,8 mg 5-MTHF/dzieńKwas foliowy po 12 tc., w czasie połogu i w okresie karmienia piersią dawka: 0,8 mg 5-MTHF/dzieńJaki kwas foliowy w ciąży? zalecaną formą przez PTPIG są foliany Pozytywny wpływ na wchłanianie kwasu foliowego mają: witamina B6, witamina B12, cholinaPodsumowanieKwas foliowy jest niezwykle ważnym składnikiem diety, który przyczynia się do prawidłowego wzrostu i dojrzewania płodu. Warto dbać o regularne spożywanie produktów bogatych w kwas foliowy i pamiętać o prawidłowej suplementacji, ponieważ nawet przy zdrowej diecie podaż tej witaminy jest niewystarczająca do zbilansowania potrzeb przyszłej matki.Bibliografia1. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących, Ginekol Pol. 2014, 85, 395-399.2. Seremak-Mrozikiewicz A., Bomba-Opoń D., Drews K., Kaczmarek P., Wielgoś M., Sieroszewski P., Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji aktywnych folianów, choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu; 20243. Bomba-Opoń D., Hirnle L., Kalinka J., Seremak-Mrozikiewicz A., Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, 2(5): 210-2144. Czeczot H., Kwas foliowy w fizjologii i patologii, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 20085. Czyżewska-Majchrzak Ł., Paradowska P., Skutki niedoboru i ryzyko suplementacji folianów w diecie, Nowiny Lekarskie 20106. Kapka-Skrzypczak L., Niedźwiedzka J., Skrzypczak M., Wojtyła A., Kwas foliowy – skutki niedoboru i zasadność suplementacji, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2012, 18(1): 65-697. Moczulska H., Pesz K., Gach A., Borowiec M., Sieroszewski P., Sąsiadek M., Jakubowski L., Wielgoś M., Stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka i Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w sprawie zlecania i interpretacji wyników badań pod kątem wariantów genetycznych w genie MTHFR, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 20178. Sikorska-Zimny K., Występowanie oraz wpływ kwasu foliowego na organizm ludzki, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 20139. KWAS FOLIOWY – ROLA I ZASADNOŚĆ SUPLEMENTACJI U RÓŻNYCH GRUP PACJENTÓW. mgr farm. Joanna Gaszyńska Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej Kierownik specjalizacji: mgr farm. Łukasz Gurbada Poznań 201810. Jarosz M. [red.]: Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa; 2017.11. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa; 2017.12. Witczak M., Ferenc T., Wilczyński J.: Patogeneza i genetyka wad cewy nerwowej. Ginekol Pol.; 2007. 78: 981-98513. Effect of continued folic acid supplementation beyond the first trimester of pregnancy on cognitive performance in the child: a follow-up study from a randomized controlled trial (FASSTT Offspring Trial)14. Chidambaram B., Folate in pregnancy, „ncbi.nlm.nih.gov”, [online], https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3519088/, [dostęp:] 29.11.2021 r.15. Plumptre L., High concentrations of folate and unmetabolized folic acid in a cohort of preg-nant Canadian women and umbilical cord blood, „ncbi.nlm.nih.gov”, [online], https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26269367/, [dostęp:] 29.11.2021 r.16. Cieślik E. i in., Skutki niedostatecznej podaży kwasu foliowego ze szczególnym uwzględ-nieniem znaczenia dla kobiet w wieku rozrodczym, „h-ph.pl”, [online], http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2011/hyg-2011-4-431.pdf, [dostęp:] 29.11.2021 r.

Coraz częściej konsumenci zwracają uwagę nie tylko na skład produktów, które kupują, ale też na to, jak są pakowane i transportowane. Spodziewają się, że działania producentów też będą odzwierciedlały troskę o środowisko. W formeds podjęliśmy śmiałe kroki, aby sprostać tym oczekiwaniom. Jakie rozwiązania wdrożyliśmy? W formeds zadbaliśmy o cztery kluczowe obszary, by hasło czysty skład było utożsamiane nie tylko z naszymi suplementami, ale również z metodami ich pakowania. Postawiliśmy na: opakowania bezpieczne i wolne od BPA (bisfenolu), ograniczenie zużycia surowców, innowację w technologii produkcji, która zmniejsza wagę opakowań, wprowadzenie bioplastiku, który powstaje z surowców roślinnych, Jak te zmiany wyglądają w praktyce?  Rezygnujemy z kartonowych opakowań Aż 50% drewna znajdującego się w obrocie handlowym jest wykorzystywane do produkcji papieru. Jednocześnie, wytworzenie tony papieru pochłania 17 drzew, które alternatywnie mogłyby zapewnić tlen dla 17 ludzi (jedno drzewo produkuje ok. 140 kg tlenu w rok, czyli tyle, ile średnio zużywa przez ten czas jedna osoba dorosła). W dodatku, wyprodukowanie zaledwie jednego kilograma papieru pochłania aż 250 litrów wody – a statystyczny Polak w ciągu roku zużywa go 100 kilogramów.  Mając na uwadze te dane, w 2024 roku w formeds ograniczamy produkcję kartonowych opakowań, co przekłada się na zmniejszenie ich liczby o około 130 525 sztuk rocznie. W ten sposób zaoszczędzimy blisko 2 tony papieru! To także oszczędność około 446,5 tys. litrów wody, czyli ilość, którą (według niektórych szacunków) zużywa czteroosobowa rodzina przez ponad trzy lata. Zwiększamy wykorzystanie pojemników z surowców roślinnych Zmieniają się także opakowania naszych suplementów z linii LIPOCAPS, OLICAPS i POWDER. Wszystkie otrzymały specjalne pojemniki z bio HDPE – takie same, jak opakowania, które od lat wykorzystujemy w naszej wiodącej linii BICAPS.  Czym jest Bio HDPE? Ten polietylen wysokiej gęstości to jedna z najbardziej bezpiecznych odmian plastiku. Stosuje się ją najczęściej w dziecięcych zabawkach lub butelkach dla niemowląt. Bio HDPE wytwarzane jest z trzciny cukrowej, pochodzącej z kontrolowanych upraw, wolnych od GMO. Jest niezwykle wytrzymałe, a przy tym wykazuje bardzo dużą odporność na działanie wysokich lub niskich temperatur i światła słonecznego. Opakowania wymienionych linii zawierają aż 93% bio HDPE i 7% HDPE. Oznakowanie na spodzie opakowania (strzałka skierowana w stronę napisu BioPE) pozwala na łatwą weryfikację tego, że pojemnik wykonano z surowców roślinnych.  Zmniejszamy wagę opakowań  Surowiec roślinny to nie jedyna zmiana, którą wdrożyliśmy dla opakowań z linii BICAPS, LIPOCAPS, OLICAPS i POWDER. Pojemniki wytwarzane są także przy pomocy nowoczesnej technologii wtrysku (IM). Dzięki niej opakowania są lżejsze, a do obiegu trafia zdecydowanie mniej tworzywa. Czego natomiast opakowania formeds nie zawierają?  Nie znajdziemy w nich śladu bisfenolu A (BPA), czyli substancji chemicznej często spotykanej w opakowaniach żywności, napojów i wyrobów medycznych. Pojemniki formeds podlegają rygorystycznym badaniom w niezależnych laboratoriach. Dzięki temu jesteśmy pewni, że nasze produkty nie są zanieczyszczone bisfenolem A, który może przenikać do żywności, a z niej także do powietrza i gleby. Co istotne, substancja ta potrafi gromadzić się w ludzkich tkankach i narządach i jest dla nas potencjalnie szkodliwa. Ze względu na swoje właściwości hormonopodobne, bisfenol A często wiąże się z receptorami estrogenowymi i androgenowymi w ludzkim ciele. Może przez to powodować powstawanie i rozwój nowotworów, a także wpływać na metabolizm, system rozrodczy czy układ sercowo-naczyniowy.  Wnikliwie badamy bezpieczeństwo opakowań Opakowania formeds badamy także pod kątem tzw. migracji tworzywa, z którego zostały wykonane. Migracja to proces uwalniania się pozostałości wyrobu do jego wnętrza, czyli np. do jedzenia, które jest w danym opakowaniu przechowywane. Dobrą praktyką dyktowaną przez wymogi unijne jest, by z danego materiału nie uwalniało się więcej niż 10 mg składowych tworzywa na 1 dm3 jego powierzchni. Tymczasem w opakowaniach linii BICAPS, LIPOCAPS, OLICAPS i POWDER migracja jest mniejsza niż 0,5 mg na 1 dm3. To najmniejsza możliwa wartość, poniżej czułości badania, co pokazuje, jak bezpieczne jest wykorzystywane w tych pojemnikach tworzywo.  Recykling – mała sprawa, duży zysk Wszystkie wprowadzone przez nas zmiany mają na celu dbałość o zrównoważony rozwój. Zachęcamy naszych klientów, by dołożyli do tego też swoją małą cegiełkę: poprawny recykling opakowań. Jeśli bowiem ponownie wykorzystamy materiały, które już trafiły do obiegu, nie zmarnujemy kolejnych zasobów.  Jak donoszą badania magazynu „Plastics Review”, w 2021 roku w Polsce recyklingowi poddano tylko do 10% odpadów z tworzyw sztucznych. To wciąż za mało. Pamiętajmy o tym, segregując śmieci - wszystkie opakowania stosowane w formeds nadają się do ponownego wykorzystania.

Suplement diety to środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety. To skoncentrowane źródło witamin, składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy bądź inny fizjologiczny. Patrząc na taką definicję można spodziewać się, że produkt dostarczy naszemu organizmowi to, co najlepsze - witaminy, minerały czy dobroczynne związki pozyskiwane z roślin. Trzeba mieć jednak na uwadze, że produkcja takich postaci jak tabletki, kapsułki, a nawet proszki i płyny jest skomplikowanym procesem. Technolodzy, operatorzy produkcji i osoby odpowiedzialne za jakość produktów, codziennie mierzą się z licznymi wyzwaniami produkcyjnymi. Ponadto, jako konsumenci oczekujemy nie tylko jakości i bezpieczeństwa, ale również przyjemnego użytkowania suplementów diety, np. dobrego smaku czy łatwego rozpuszczania w wodzie. To wszystko prowadzi do powszechnego stosowania dodatków do żywności, których obecnie zgodnie z regulacjami prawnymi dopuszczonych jest aż 26 różnych kategorii, a w każdej z nich znajdziemy wiele różnych substancji, przez co lista dodatków jest niezwykle długa.   Jakie funkcje mają dodatki do żywności? Składniki dodatkowe dobierane są w zależności od potrzeb. Konserwanty mają za zadanie przedłużać trwałość produktów i zabezpieczać je przed rozwojem niechcianych mikroorganizmów. Wypełniacze pozwalają  wprowadzić substancję aktywną, której pożądana dawka jest zbyt niska, aby podać ją w komfortowej postaci.  Słodziki i cukier sprawiają, że płyny lub proszki rozpuszczone w wodzie bardziej nam smakują. Łatwo więc wywnioskować, że składniki dodatkowe nie mają nic wspólnego z odżywianiem naszego organizmu. Służą one głównie usprawnieniom procesów produkcyjnych i sprawiają, że stają się one bardziej wydajne, tzn. maszyna w tym samym czasie może wytworzyć więcej produktów. Dlatego to, czego nie ma w twoim suplemencie, jest równie ważne.   W formeds z pełną świadomością zrezygnowaliśmy z takich substancji. Przez lata opracowywaliśmy technologie wytwarzania i budowaliśmy własny park maszynowy, który umożliwia nam oferowanie w każdym produkcie wyłącznie składników o działaniu odżywczym. Parszywa 12-tka, czyli dodatki, których nigdy nie znajdziesz w produktach formeds Wśród wielu dodatków spożywczych powszechnie stosowanych w branży spożywczej, 12 z nich zdobyło szczególną popularność wśród producentów suplementów diety, ze względu na niską cenę i bardzo dobre właściwości usprawniające produkcję oraz uatrakcyjnienie smakowych i wizualnych aspektów produktów. W formeds dajemy Ci gwarancję, że żadnego z tych dodatków nigdy nie znajdziesz w naszych suplementach.   Słodziki To substancje słodzące, wykorzystywane do nadania środkom spożywczym słodkiego smaku. Nie są to jednak cukry. Obecnie dopuszczone jest aż 16 różnych składników pełniących tę rolę. Niemniej jednak, istnieje potrzeba świadomego podejścia do ich spożywania, gdyż nie wszystkie są obojętne dla naszego samopoczucia. Przykładowo, popularne słodziki z grupy alkoholi wielowodorotlenowych, znane również jako poliole, mogą wywoływać efekt przeczyszczający, szczególnie gdy ich zawartość w produkcie przekracza 10%. Dlatego ważne jest, aby osoby z wrażliwym układem pokarmowym zwracały uwagę na obecność takich substancji jak maltitol, ksylitol czy erytrytol w produktach spożywczych, w tym suplementach diety dla dzieci. Niezależne badania przeprowadzone na ludziach wykazały, że niektóre słodziki, takie jak sukraloza, sacharyna czy aspartam, mogą mieć niekorzystny wpływ na mikroflorę jelitową. Już po czterech dniach stosowania diety zawierającej aspartam lub acesulfam K zaobserwowano spadek różnorodności mikroorganizmów jelitowych, które pełnią kluczową rolę w procesach trawienia, metabolizmu oraz w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Dodatkowo, pojawiają się badania sugerujące, że niektóre sztuczne słodziki, np. sacharyna, mogą być powiązane z gorszą odpowiedzią glikemiczną u badanych pacjentów, co stanowi szczególne zagrożenie dla osób z zaburzeniami gospodarki cukrowej. Warto śledzić rozwój tych doniesień naukowych! Barwniki Są to substancje nadające żywności barwę wyłącznie w celu poprawy walorów wizualnych. W normalnych warunkach nie są jednak spożywane jako składniki odżywcze.  Barwniki pozyskiwane są z jadalnych surowców poprzez fizyczną lub chemiczną ekstrakcję, której efektem jest uzyskanie pigmentów. Barwniki popularnie stosowane są w produktach takich jak żelki, napoje czy lizaki- zwłaszcza w tych przeznaczonych dla najmłodszych. Warto zwracać uwagę na skład tego typu produktów, ponieważ niektóre barwniki mogą mieć szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci. Zaliczamy do nich: Żółcień chinolinowa (E 104) Żółcień pomarańczowa (E 110) Azorubina/karmoizyna (E 122) Czerwień allura (E 129) Tartrazyna (E 102) Czerwień koszenilowa A (E 124) Ponadto, Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności stwierdził, że pewna część populacji może nie tolerować tartrazyny (E102), czego objawami może być zaczerwienienie skóry. Dodatek cukru Dodatek cukru w postaci sacharozy można bardzo często znaleźć w składach suplementów diety. Słodki smak jest jednym z bardziej pożądanych w diecie zachodniej, dlatego producenci mogą chcieć wychodzić naprzeciw konsumentom, aby poprawić odbiór witamin czy minerałów, których oryginalny smak nie jest atrakcyjny. Warto jednak pamiętać, że 1 mała łyżeczka cukru to aż 20 kcal! Ponadto, nadmierne spożywanie cukru z różnych źródeł może prowadzić do zmian neuroadaptacyjnych, które mogą wpływać na układ nagrody mózgu w sposób przypominający uzależnienie. Istotnym będzie również przeznaczenie produktu, ponieważ cukier bierze udział w procesie glikacji białek czyli prowadzi do degradacji m.in. kolagenu czy elastyny. Dlatego przyjmowanie suplementu diety z kolagenem oraz dodatkiem cukru może nie być skuteczne i mijać się z założonymi celami. Talk Krzemian magnezu popularnie nazywany jest talkiem, a jako dodatek do żywności oznaczany jest E553b. Jest to najbardziej miękki minerał i jego właściwości wykorzystywane są w celu uproszczenia i usprawnienia procesów produkcyjnych. W suplementach diety w postaci tabletek, kapsułek czy proszków może działać jako składnik przeciwzbrylający i redukujący tarcie. Nie ma jednak żadnej wartości odżywczej. Ponadto, w 2018 roku eksperci Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności na podstawie licznych danych naukowych, przeanalizowali składnik i stwierdzili, że na obecny stan wiedzy nie może ostatecznie ocenić bezpieczeństwa krzemianu magnezu. Dwutlenek krzemu Dwutlenek krzemu znany jest również jako krzemionka oraz oznaczany jest numerem E551. Pełni funkcję substancji przeciwzbrylającej czyli ograniczającej tendencję pojedynczych cząstek do zlepiania się, np. w produktach w postaci proszku. Europejski Komitet Naukowy ds. Żywności w opinii z dnia 18, maja 1990 r. nie ustalił górnego akceptowanego dziennego spożycia.  Stearynian magnezu Stearynian magnezu to organiczna sól magnezowa kwasu stearynowego. Biały, nierozpuszczalny w wodzie proszek stosowany jako substancja pomocnicza procesu produkcyjnego o funkcji lubrykantu, dzięki czemu zmniejsza tarcie cząstek i ułatwia procesy produkcji m.in. tabletek czy kapsułek. Stearynian magnezu dla wielu konsumentów jest składnikiem budzącym niepokój. Dostępne badania mogą budzić niepewność, dlatego w formeds opracowaliśmy procesy technologiczne, które pozwalają nam w pełni zrezygnować z tego składnika. Ekstrakt i łuski ryżu Mając na uwadze niepewność konsumentów związaną ze stearynianem magnezu, producenci mogą zastosować roślinny odpowiednik.  Również pełni funkcję lubrykantu. Dostarcza znikomą wartość odżywczą (przede wszystkim węglowodany), a głównym zadaniem jest upraszczanie procesów wytwarzania suplementów diety w postaci np. kapsułek czy tabletek. Jego zawartość w składzie może sięgać 3%. Konserwanty Są to substancje przedłużające okres przydatności do spożycia poprzez ochronę przed wzrostem mikroorganizmów patogennych. Popularnie stosowane konserwanty nie mogą wywierać szkodliwego wpływu na organizm, natomiast bardzo istotna jest świadomość producentów w stosowaniu tych składników. W 2007 roku opublikowano badania, w których we wnioskach zaznaczono, że popularny konserwant, benzoesan sodu, może przyczyniać się do generowania nadpobudliwości u dzieci. Ten sam składnik, który sam w sobie uznany jest jako bezpieczny, w niektórych produktach kwaśnych może wchodzić w interakcje tworząc niebezpieczny związek – benezen. Produkty formeds nie wymagają konserwacji, dlatego składy są wolne od tego typu dodatków. Sztuczne aromaty Są to środki aromatyzujące, wytwarzane ze składników syntetycznych w ramach zaawansowanych procesów technologicznych.  Ich zadaniem jest nadanie lub zmiana zapachu i smaku żywności. Jeżeli sprawdzasz składy produktów, sztuczne aromaty są łatwe do zauważenia: wszystkie aromaty, które nie są wymienione jako "naturalne aromaty" lub nie mają oznaczenia "naturalne", są sztuczne. Oleje uwodornione To oleje, w których, na drodze procesu chemicznego, zostały zredukowane wiązania wielokrotne w celu poprawy ich stabilności. Procesowi poddaje się zarówno oleje roślinne, jak i rybie. W przeciwieństwie do oleju wielokrotnie nienasyconego, tłuszcze częściowo utwardzone są źródłem szkodliwych izomerów trans, które przyczyniają się do zaburzeń sercowo-naczyniowych.  Celuloza mikrokrystaliczna Celuloza jest węglowodanem złożonym, a postać mikrokrystaliczną otrzymuje się poprzez dodatkowe procesy chemiczne. W suplementach diety często stanowi wypełniacz- ma za zadanie zwiększyć objętość porcji, gdy dawki substancji odżywczej (np. witamin) są zbyt małe, aby wytworzyć kapsułki czy tabletki. W formeds kapsułki wypełniamy wysokiej jakości inuliną, otrzymaną przez prostą wodną ekstrakcję z korzenia cykorii. Dzięki temu zastosowana inulina zawiera mieszaninę krótkich, średnich i długich łańcuchów błonnika, które podlegają fermentacji na różnych długościach jelita grubego i wpływają pozytywnie na jego pracę. Skrobia modyfikowana Składnik ten otrzymywany jest w wyniku jednego lub większej ilości zabiegów chemicznych na skrobiach spożywczych, które mogły być wcześniej podane zabiegom fizycznym lub działaniu enzymów i mogą być rozcieńczone lub odbarwione kwasem albo  ługiem. Skrobia modyfikowana może być wykorzystywana w suplementach diety jako składnik wypełniający i ułatwiający procesy produkcyjne. Osoby będące wrażliwe na gwałtowne skoki glukozy i przyjmujące dużą ilość suplementów, powinny zwrócić uwagę na sumę skrobi we wszystkich przyjmowanych preparatach, ponieważ posiada ona wysoki indeks glikemiczny (100).   Warto śledzić najnowsze doniesienia naukowe! Tlenek tytanu E171 jest przykładem składnika, który przez lata był uznawany jako bezpieczny i  był dopuszczonym dodatkiem do żywności. Szczególnie szeroko stosowany był w kapsułkach suplementów diety jako biały barwnik. Sytuacja zmieniła się jednak diametralnie wraz z publikacją rozporządzenia Unii Europejskiej w dniu 18. stycznia 2022 roku. Na mocy tego dokumentu popularny barwnik został zakazany. Źródłem tak radykalnej decyzji była opina Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności, że tlenek tytanu nie może być uważany za bezpieczny. Wynika to z faktu, że barwnik ten często występuje w postaci nanocząsteczek, co ułatwia absorbcję przez organizm. Tym  samym wywiera większy wpływ. Tlenek tytanu powiązano z genotoksycznością czyli zdolnością substancji chemicznej do uszkadzania DNA komórek, co z kolei może prowadzić do skutków rakotwórczych. W formeds nigdy nie stosowaliśmy tlenku tytanu ani żadnych innych barwników. Nasze kapsułki są wolne od składników dodatkowych i zawsze transparentne.   Mając komplet informacji na temat składników dodatkowych, możesz świadomie wybierać produkty, które dostarczysz swojemu organizmowi. W formeds Twoje zdrowie stawiamy na pierwszym miejscu i dlatego proponujemy alternatywę -  zawsze czysty skład! Nasze produkty dostarczą Ci wyłącznie składniki o działaniu odżywczym. Dodatki nie stanowią dla Ciebie żadnej korzyści, więc rozwiązaniem problemów technologicznych i produkcyjnych zajmiemy się my - bez kompromisów! Bibliografia: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. 2020. Mirosław Jarosz, Ewa Rychlik, Katarzyna Stoś, Jadwiga Charzewska,. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37111090/ https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35987213/ https://1000dni.pl/zywienie-i-rozwoj-niemowlecia/barwniki-spozywcze-zaburzaja-koncentracje https://www.ptfarm.pl/pub/File/bromatologia_2011/3/760-767.pdf https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2903/j.efsa.2018.5375 https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(07)61306-3/abstract https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9249520/ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1130/2011 z dnia 11 listopada 2011 r. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1129/2011 z dnia 11 listopada 2011 r. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011z dnia 25 października 2011 r.  

Podtytuł: Kolagen to nieodłączny element strukturalny ludzkiego ciała, który pełni istotna rolę w budowie i funkcjonowaniu skóry, kości, chrząstek oraz innych tkanek łącznych. Wstęp: W ostatnich latach kolagen, zwany inaczej „białkiem młodości”, zyskał na popularności, co sprawiło, ze stał się jednym z najczęściej wybieranych suplementów diety. W poniższym artykule postaramy się przeanalizować rodzaje kolagenu, ich budowę oraz właściwości. Dowiemy się również gdzie występuje kolagen oraz na co wpływa kolagen w ludzkim organizmie.Kolagen – co to i jakie ma działanie?Kolagen to główne białko strukturalne tkanek łącznych ludzkiego ciała. Stanowi 30% wszystkich białek kręgowców i wyróżnia się wysoką wytrzymałością oraz elastycznością. Kolagen pełni wiele istotnych ról w funkcjonowaniu organizmu człowieka. Głównym zadaniem kolagenu w organizmie jest łączenie ze sobą komórek i zapewnienie elastyczności tkanek. Stanowi on element budulcowy organów, zwłaszcza skóry, kości, chrząstek oraz naczyń krwionośnych. Funkcje kolagenu:Kolagen na skórę: W anatomicznej budowie skóry wyróżniamy 3 warstwy: tkankę podskórną, skórę właściwą oraz naskórek. Białko kolagenowe zapewnia integralność skóry właściwej z naskórkiem. Dzięki temu zabezpiecza skórę właściwą przed urazami mechanicznymi. Odpowiada również za prawidłową elastyczność, nawilżenie a także przyspiesza jej regeneracje np. poprzez przyspieszenie procesu gojenia ran.Kolagen na włosy: Kolagen zapewnia organizmowi odpowiedni poziom aminokwasów, które odżywiają cebulki włosów oraz przyczyniają się do ich prawidłowego wzrostu. Kolagen na układ kostny i chrzęstny: Kolagen odpowiada za produkcje mazi stawowej oraz prawidłowy stan chrząstki. Zmniejsza aktywność enzymów wpływających na stan zapalany, a także przyspiesza regenerację chorych tkanek. Zwiększa wytrzymałość, gęstość i masę mineralną szkieletu kostnego, a także poprawia mobilność oraz regenerację mięśni. Kolagen na układ immunologiczny: Kolagen odpowiada za zmniejszenie wchłaniania i rozprzestrzeniania się drobnoustrojów chorobotwórczych w organizmie człowieka.Budowa kolagenu – z czego jest kolagen i jak wygląda jego struktura?Struktura kolagenu to potrójna helisa złożona z łańcuchów polipeptydowych. W ich skład wchodzi 19, regularnie rozmieszczonych aminokwasów, wśród których znajdziemy: glicynę, prolinę oraz hydroksyproline. Kolagen znajduje się w różnych tkankach organizmu, przez co jego struktura może się nieco różnić w zależności od rodzaju tkanki, pełnionej roli oraz pochodzenia kolagenu. Dla przykładu, budowa kolagenu skór ryb jest zdecydowanie mniej usieciowana niż kolagenu ze skór bydła czy wieprzowiny. Kolagen może również zmieniać swoją strukturę w wyniku działania czynników zewnętrznych, takich jak przeciążenie, intensywny ruch, choroby czy zmiany hormonalne. Jak przebiega synteza kolagenu?Produkcja kolagenu to proces wieloetapowy. Biosynteza kolagenu ma miejsce głównie w komórkach fibroblastów. Są to wyspecjalizowane komórki tkanki łącznej, które odpowiadają za tworzenie włókien oraz utrzymywanie prawidłowego kształtu całych tkanek oraz narządów. Synteza kolagenu może przebiegać zarówno wewnątrz- jak i zewnątrzkomórkowo. Spożywany przez nas pokarm bogaty w białko, zostaje rozłożony przez enzymy trawienne do najprostszej formy, czyli aminokwasów. Trafiają one do fibroblastów, w których dochodzi do syntezy tropokolagenów – prekursorów właściwego kolagenu – złożonych z pojedynczych alfa łańcuchów aminokwasów. Wytworzone tropokolageny łączą się ze sobą tworząc coraz to większe struktury, które ostatecznie tworzą włókna kolagenowe. Niestety już po 25 roku życia dochodzi do zmniejszenia aktywności fibroblastów, co wiąże się ze spadkiem produkcji kolagenu – około 1-1,5% rocznie. Proces ten mogą przyspieszać czynniki związane z prowadzonym stylem życia, np. palenie tytoniu czy nadmierna ekspozycja na promienie słoneczne. Duży wpływ na syntezę kolagenu ma również witamina C. Wchodząca w skład struktury kolagenu – hydroksyprolina, powstaje poprzez modyfikację proliny. W procesie tym niezbędny jest udział witaminy C. Jej niedobór spowalnia produkcje hydroksyproliny i zatrzymuje syntezę kolagenu. Typy kolagenu a funkcje które pełniąOpisano już 29 typów kolagenu, które można podzielić na 2 grupy: kolageny fibrylarne (włókniste) zdolne do formowania włókien oraz kolageny niefibrylarne pełniące nieco inne funkcje. • Kolageny fibrylarne (włókniste)Kolageny fibrylarne zostały odkryte jako pierwsze spośród wszystkich białek kolagenowych. Zaliczamy do nich kolageny typu: I, II, III, V, XI, XXIV oraz XXVII, które zlokalizowane są w różnych narządach organizmu.1. Kolagen typu ITo najbardziej popularny typ kolagenu. Dominuje w skórze (80%), kościach i ścięgnach.2. Kolagen typu IIKolagen typu II jest jednym z podstawowych elementów budujących chrząstkę stawową. Wspiera elastyczność oraz wytrzymałość stawów.3. Kolagen typu IIIKolagen typu III jest drugim, najpowszechniejszym typem kolagenu w organizmie człowieka. Stanowi kluczowy składnik strukturalny kolagenu włóknistego. Łączy się wraz z kolagenem typu I tworząc włókienka, dzięki czemu odpowiada za kontrolowanie średnicy włókienek oraz uczestniczy w sieciowaniu kolagenu.4. Inne typy kolagenów fibrylarnychWśród kolagenów fibrylarnych, znajdziemy również kilka innych, mniej popularnych typów:Kolagen typu IV, który jest kolagenem błony podstawnej. Tworzy on cienkie membrany między różnymi tkankami organizmu.Kolagen typu V – kolagen śródmiąższowy, który stanowi dopełnienie kolagenu typu I.Typ VI – który jest odmianą typu V.Typ VII - obecny w tkance nabłonkowej, w skórze oraz na powierzchni tętnic.Typ VIII – obecny w śródbłonku. Występuje w tkankach tworzących wnętrze naczyń krwionośnych - żył i tętnic oraz błony śluzowe.Typ IX, X, XI – znajduje się wraz z typem II w chrząstkach.• Kolageny niefibrylarne Kolageny niefibrylarne stanowią jedynie 10% masy kolageny w organizmie. Wchodzą jednak w skład tak istotnych narządów jak mózg, oczy czy wątroba.1. Kolageny błony podstawnej (np. kolagen typu IV) 2. Kolageny tworzące mikrowłókna (np. kolagen typu VI)3. Kolageny tworzące tzw. Włókna kotwiczące (kolagen typu VII)4. Kolageny FACITs (IX, XII, XIV, XVI, XIX, XX, XXI, XXII, XXVI)5. Kolageny zawierające domeny transbłonowe MACITs (XIII, XVII, XXIII, XXV)6. Multipleksy -MULTIPLEXINs (XV, XVIII)Najpowszechniejsze typy kolagenu w organizmie człowiekaKolagen typu I oraz III to zdecydowanie najbardziej powszechne typy kolagenu w organizmie człowieka. Kolagen typu I jest najobficiej występującym kolagenem, który znajdziemy praktycznie we wszystkich tkankach łącznych w organizmie człowieka. Wchodzi w skład macierzy śródmiąższowej oraz stanowi główny składnik budulcowy białka kości, skóry, ścięgien, więzadeł, twardówki, rogówki oraz naczyń krwionośnych. Spośród wymienionych tkanek, to w skórze i kościach znajduje się największa ilość kolagenu typu I. Stanowi on bowiem około 95% całkowitej masy kolagenu w kościach.Kolagen typu III to drugi najpowszechniejszy typ kolagenu w organizmie człowieka. Stanowi główny składnik strukturalnej organizacji kolagenu włóknistego. Kolagen typu III łączy się z kolagenem typu I tworząc włókienka, które odpowiadają za kontrolowanie średnicę włókienek oraz biorą udział w sieciowaniu kolagenu. Badania udowodniły, że kolagen typu III potrafi łączyć się również z kolagenem typu II. Nie potwierdzono jednak, czy odgrywa on istotną rolę w strukturze chrząstki. Jaki typ kolagenu znajduje się w stawach?W stawach znajduje się aż 8 różnych typów kolagenu, a największą część stanowi kolagen typu II. Towarzyszą mu mniejsze kolageny (IV, VI, IX, X, XI, XII, XIII itd.), które nadają chrząstce stawowej odporność na rozciąganie. Te drobne kolageny mają wpływ nie tylko na strukturę stawu, ale także jego właściwości mechaniczne oraz kształt. Jaki typ kolagenu znajduje się w skórze?W skórze znajdziemy aż 20 różnych typów kolagenu. Głównymi typami kolagenu w skórze są kolageny włókniste typu I (80%) i III (15%). Towarzyszą im inne, mniejsze kolageny związane z błoną podstawną (typ IV, VII, XV, XVIII), kolageny skórne (V, VI, XII, XIV, XVI) oraz kolageny transbłonowe, tzw. MACIT, które są niezbędne do prawidłowego działania skóry. Źródła kolagenu w diecie – w czym jest najwięcej kolagenu?Źródłem kolagenu są tylko i wyłącznie produkty pochodzenia zwierzęcego. Najwyższą zawartość kolagenu posiada:• Bulion na kościach – bogaty w kolagen oraz inne wartościowe składniki takie jak glukozamina oraz chondroityna wspierające zdrowie stawów• Kurczak oraz ryby ze skórą• Kurczęce łapki• Podroby (wątróbka, nerki, serca)• Żelatyna (obecna w galaretkach owocowych, deserach czy galartach)Owoce oraz warzywa nie są źródłem kolagenu, jednak ich spożycie może wpływać na jego poziom. Wszystko za sprawą obecnej w nich witaminy C, która wspiera produkcję kolagenu. Suplementacja kolagenem – jaki kolagen wybrać?Dieta nie zawsze jest w stanie zapewnić odpowiedni poziom kolagenu. Sytuacja ta dotyczy głównie wegan i wegetarian, których dieta jest praktycznie pozbawiona jego źródeł. W takim przypadku warto rozważyć suplementację. Poza tym suplementacja kolagenem bardzo często podyktowana jest faktem, iż wraz z wiekiem dochodzi do jego utraty. Poza samym procesem starzenia, utratę kolagenu mogą nasilać takie czynniki jak alkohol, papierosy oraz niezrównoważona dieta, pozbawiona witamin i minerałów. Badania naukowe wykazały, że suplementacja kolagenem zwiększa nawilżenie skóry (dzięki pobudzeniu produkcji kwasu hialuronowego), elastyczność skóry oraz prowadzi do redukcji zmarszczek. Zmniejsza łamliwość paznokci, stopień celluitu oraz poprawia kondycję włosów. Ma również wpływ na zmniejszenie bólu związanego z aktywnością fizyczną, a także bólu związanego z chorobami stawów, np. w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Na rynku suplementów diety znajdziemy bardzo szeroką ofertę kolagenów. Rozważając rozpoczęcie suplementacji kolagenu należy mieć na uwadze kilka istotnych kwestii:Pochodzenie oraz rodzaje kolagenu: Na rynku suplementów diety znajdziemy kolagen różnego pochodzenia:• kolagen rybi – pozyskiwany ze skóry, kości, płetw ryb słodkowodnych i słonowodnych,• kolagen wołowy – uzyskiwany ze skóry, kości oraz ścięgien krowich• kolagen wieprzowy – pozyskiwany ze skór i kości świń,• kurczęcy• z błon jaj.Kolagen morski to świetna opcja dla osób które unikają produktów wołowych i wieprzowych ze względów dietetycznych lub światopoglądowych. Charakteryzuje się wysoką zawartością kolagenu typu I, dzięki temu korzystnie wpływa na kondycje skóry, włosów oraz paznokci. Kolagen wołowy oraz wieprzowy to równie cenna forma tego suplementu. Oba rodzaje kolagenu bogate są w kolagen typu I i III. Posiadają neutralny smak, zdecydowanie mniej charakterystyczny niż kolagen morski. Kolagen kurzy jest najczęściej wybierany w celu wsparcia kondycji stawów. Jest on bogaty w kolagen typu II, który wspiera wytrzymałość oraz strukturę chrząstki stawowej. Niezdenaturowany kolagen typu II oddziałuje bezpośrednio na układ odpornościowy, działając przeciwzapalnie i zmniejszając destrukcję chrząstki. Kolagen z błon jaj natomiast, to częsty wybór w przypadku chęci wsparcia kondycji skóry. Jest on bogaty w elastynę oraz kwas hialuronowy – składniki aktywne niezbędne dla wsparcia jędrności skóry oraz jej nawilżenia. Forma kolagenu: Kolagen pozyskiwany ze źródeł zwierzęcych poddawany jest działaniu wysokiej temperatury (50 - 100 stopni Celsjusza) co prowadzi do hydrolizy i powstania żelatyny. Poza tym, kolagen występuje również w formie kolagenu hydrolizowanego (HC) oraz niezdenaturowanego. Kolagen hydrolizowany, w wyniku dodatkowej hydrolizy enzymatycznej rozpada się do peptydów – bardziej przyswajalnych cząsteczek kolagenu, o mniejszej masie. To właśnie suplementy diety zawierające kolagen w formie peptydów cieszą się największą popularnością. Bez względu na źródło pochodzenia peptydów, zbudowane są one z proliny, glicyny, hydroksyproliny oraz hydroksylizyny. Wymienione aminokwasy są kluczowe podczas suplementacji kolagenu. Zastanawiając się nad formą suplementu warto rozważyć suplementację peptydami kolagenowymi oraz hydrolizatem kolagenu, ponieważ są najlepiej przyswajalnymi formami powszechnie uznanymi za najlepszy kolagen. Dodatki w produkcie: Przy wyborze konkretnego preparatu warto zwrócić uwagę na dodatki zawarte w suplemencie. Odpowiednio dobrane składniki mogą wzbogacać wartość odżywczą produktu. Dodatek witamin (witamina C i E) oraz minerałów (miedź, cynk, żelazo) wspomaga syntezę kolagenu. Wartościowym dodatkiem będzie również kwas hialuronowy (wspomaga nawilżenie skóry) oraz siarczan glukozaminy lub siarczan chondroityny, który może stanowić wsparcie w funkcjonowaniu stawów. WARTO ZAPAMIĘTAĆ:1. Kolagen jest kluczowym białkiem strukturalnym w ludzkim ciele, który odpowiada głównie za utrzymanie elastyczności oraz integralność tkanek. 2. Kolagen składa się z potrójnej helisy, złożonej z łańcuchów polipeptydowych, a jego struktura może różnić się w zależności od rodzaju tkanki.3. Synteza kolagenu odbywa się w komórkach fibroblastów, a jej intensywność zależy od takich czynników jak wiek czy styl życia.4. Istnieje wiele typów kolagenu, z których najczęściej spotykane to typ I i III.5. Źródłem kolagenu są wyłącznie produkty pochodzenia zwierzęcego.6. Wybierając suplement z kolagenem warto wziąć pod uwagę pochodzenie, typ i formę produktu. 7. Na przyswajalność kolagenu wpływa wielkość jego cząstek.Źródła:1. Frankiewicz T. Niezdenaturowany kolagen typu II (UC-II) – nowe spojrzenie na patofizjologię oraz profilaktykę i leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów. Reumatologia News. 2017; 2(2): 97–102.2. Liu X., Wu H., Byrne M., Krane S., Jaenisch R. Type III collagen is crucial for collagen I fibrillogenesis and for normal cardiovascular development. Proceedings of the National Academy of Sciences. 1997; 94(5): 1852–1856.3. Kuivaniemi H., Tromp G. Type III collagen (COL3A1): Gene and protein structure, tissue distribution, and associated diseases. Gene. 2019; 707: 151–171. 4. Rørtveit R., Reiten M.R., Lingaas F. et al. Glomerular Collagen V Codeposition and Hepatic Perisinusoidal Collagen III Accumulation in Canine Collagen Type III Glomerulopathy. Veterinary Pathology. 2015; 52(6), 1134–1141. 5. Wang C., Brisson B. K., Terajima M., et al. Type III collagen is a key regulator of the collagen fibrillar structure and biomechanics of articular cartilage and meniscus. Matrix Biology. 2020; 85–86: 47–67. 6. Henriksen K., Karsdal M.A. Chapter 1 – type I Collagen. Biochemistry of Collagens, Laminins and Elastin. 2016; 1-11.7. Henriksen K., Karsdal M.A. Chapter 1 – Type I collagen. Biochemistry of Collagens, Laminins and Elastin. 2019; 1-12.8. Wu M., Cronin K., & Crane J. S. Biochemistry, Collagen Synthesis. W StatPearls. StatPearls Publishing. 2023 9. Reilly D. M., Lozano J. (2021). Skin collagen through the lifestages: Importance for skin health and beauty. Plastic and Aesthetic Research. 2021; 8: 2. 10. Bolke L., Schlippe G., GerB J., Voss W. A Collagen Supplement Improves Skin Hydration, Elasticity, Roughness, and Density: Results of a Randomized, Placebo-Controlled, Blind Study. Nutrients. 2019; 11(2494).11. Borumand M., Sibilla S. A Study Assess the Effect on Wrinkles of a Nutritional Supplement Containing High Dosage of Hydrolysed Collagen. Cosmeceuticals. 2014; 3: 93-96.12. Lin Ch., Tsai S., Huang K. et al. Analgesic efficacy of collagen peptide in knee osteoartritis: a meta-analysis of randomized controlled trial. Journal of Orthopaedic Surgery and Research. 2023; 18: 694. 13. Asserin J., Lati E., Shioya T. et al. The effect of oral collagen peptide supplementation on skin moisture and the dermal collagen network: evidence from an ex vivo model and randomized, placebo-controlled clinical trials. Journal of Cosmetic Dermatology. 2015; 0: 1-11.14. Barati M., Jabbari M., Navekar R. Collagen supplementation for skin health:A mechanistic systematic review. Journal of Cosmetic Dermatology. 2020;00: 1-10.15. Lupu M., Pircalabioru G., Chifiriuc M. Beneficial effects of food supplements based on hydrolyzed collagen for skin care. Experimental and therapeutic Medicine. 2020; 20: 12-17.16. Song H., Li B. Beneficial Effects of Collagen Hydrolysate: A Review on Recent Developments. Biomed J Sci & Tech Res. 2017;1(2).17. Morąg M., Burza A. Budowa, właściwości i funkcje kolagenu oraz elastyny w skórze. Journal of Health Study and Medicine. 2017;2: 77-100.18. Silvipriya K., Kumar K., Bhat A. et al. Collagen: Animal Sources and Biomedical Application. Journal of Applied Pharmaceutical Science. 201; 5(03): 123-127.19. Campos L., Santos Junior V., Pimentel J. Collagen supplementation in skin and orthopedic diseases: A review of literature. Heliyon. 2023; 9.20. Garcia-Coronado J., Martinez-Olvera L., Elizondo-Omana R. Effect of collagen supplementation on osteoarthritis symptoms: a meta-analysis of randomized placebo-controlled trials. Internation Orthopeadics. 2018.21. Bakilan F., Armagan O., Ozgen M. et al. Effect od Native Type II Collagen Treatment on Knee Osteoarthritis: A Randomized Controlled Trial. Eurasian J Med. 2016; 48: 95-101.22. Pu Sz., Huang Y., Pu Chi. Et al. Effect of Oral Collagen for Skin Anti-Aging: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients. 2023; 15: 2080.23. Carvalho A., Marques A., Silva T. et al. Evaluation of the Potential of Collagen from Codfish Skin as Biomaterial for Biomedical Applications. Mar. Drugs. 2018; 16: 495.24. Nowicka-Zuchowska A., Zuchowski A. Kolagen – rola w organizmie w skutki niedoboru. Lek w Polsce. 2019; 29(12): 342-343.25. Alcaide – Ruggiero L., Molina-Harnandez V., Granados M. et al. Main and Minor Types of Collagens in teh Articular Cartilage: The Role of Collagens in Repair Tissue Evaluation in Chondral Defects. Int. J. Mol. Sci. 2021; 22 (13329).26. Theocharidis G., Conelly T. Minor collagens of the skin with not so minor functions. J. Anat. 2019; 235: 418-429.27. Perez-Sanchez A., Barrajon-Catalan E., Herranz-Lopez M. et al. Nutraceuticals for Skin Care: A Comprehensive Review of Human Clinical Studies. Nutrients. 2018; 10(403).28. Kim D., Chung H., Choi J. et al. Oral Intake of Low-Molecular-Weight Collagen Peptide Improves Hydration, Elasticity and Wrinkling in Human Skin: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study. Nutrients. 2018; 10(826).29. Haxsel D., Zague V., Schunck M. et al. Oral supplementation with specific bioactive collagen peptides improves nail growth and reduces symptoms of brittle nails. J Cosmet Dermatol. 2017; 1-7.30. Alcock R., Shaw G., Tee N. et al. Plasma Amino Acid Concentrations After the Ingestion of Dairy and Collagen Proteins, in Healthy Active Males. Frontiers in Nutrition. 2019; 6(163).31. Park K. Role of Micronutrients in Skin Health and Function. Biomol Ther. 2015; 23(3): 207-217.32. Ganceviciene R., Liakou A., Theodoridis A. et al. Skin anti-aging strategies. Dermato-Endocrinology. 2012; 4(3): 308-319.33. Reilly D., Lozano J. Skin collagen through the lifestages: importance for skin health and beauty. Plast Aesthet Res. 2021; 8(2).34. Czubak K., Żbikowska H. Struktura, funkcje i znaczenie biomedyczne kolagenów. Ann. Acad. Med. Siles. 2014; 68(4): 245-254.35. Kaziród K., Hunek A., Zapała M. et al. Collagen supplementation – does it bring benefits? Quality in Sport. 2023; 13(1): 88-107.36. Khatri M., Naughton R., Clifford T. et al. The effects of collagen peptide supplementation on body composition, collagen synthesis, and recovery from joint injury and exercise review. Amino Acids. 2021; 53: 1493-1506.37. Zdzieblik D., Brame J., Oesser S. et al. The Influence of Specific Bioactive Collagen Peptides on Knee Joint Discomfort in Young Physically Active Adults: A Radomized Controlled Trail. Nutrients. 2021; 13 (523).38. Luo Y., Sinkeviciute D., He Y. et al. The minor collagens in articular cartilage. Protein Cell. 2017; 8(8): 560-572.39. Gauza M., Kubisz L., Przybylski J. Właściwości preparatów kolagenowych ze skór ryb pozyskiwanych metodą kwaśnej hydratacji. Nowiny Lekarskie. 2010; 79(3): 157-162.

Czy kosmetyk wystarczy, aby cieszyć się piękną i zdrową cerą?Każda z nas dąży do pięknej cery - zdrowej i świetlistej. W naszych łazienkach półki pełne są przeróżnych produktów, które obiecują pozbycie się niedoskonałości, spłycenie zmarszczek, przeciwdziałanie przebarwieniom i idealne nawilżenie. Ale czy sprawa jest aż tak prosta? Czy kilka bardzo dobrych kremów zapewni nam wymarzone glow? Skóra to nasz największy narząd, którego powierzchnia może osiągać nawet 2 m2, a masa 20 kg. Jest również najbardziej widoczna, nic więc dziwnego, że często koncentrujemy się na kondycji skóry w kontekście estetycznym. Przede wszystkim jednak, pełni ona bardzo ważną funkcję - separuje nasz organizm od środowiska zewnętrznego i chroni go przed szkodliwymi czynnikami, przy jednoczesnym utrzymaniu odpowiedniej wymiany substancji i informacji. Jest dotleniana poprzez układ krążenia i odżywiana składnikami dostarczanymi w codziennej diecie. Wchodząc w ciągłą interakcję ze środowiskiem zewnętrznym, skóra narażona jest na więcej uszkodzeń niż większość narządów. To właśnie na niej pojawiają się pierwsze widoczne oznaki starzenia, a jej wygląd odzwierciedla kondycję naszego organizmu. Mając to wszystko na uwadze, warto do pielęgnacji skóry podejść wielopłaszczyznowo.KOSMETYK DLA NASKÓRKA, SUPLEMENT DLA SKÓRY WŁAŚCIWEJSkóra zbudowana jest z trzech warstw:- naskórka - skóry właściwej - tkanki podskórnejGRAFIKA Warstwa rogowa naskórka działa jako skuteczna bariera wodna i zapobiega wnikaniu do organizmu substancji z zewnątrz. Niektóre nienaładowane i rozpuszczalne w lipidach (tłuszczach) cząsteczki mogą przenikać przez warstwę powierzchniową, ale jest mało prawdopodobne, aby składniki aktywne, dostarczane miejscowo na skórę za pomocą kosmetyków, przedostały się do skóry właściwej. Będą zatem działać głównie na powierzchni naskórka. Jednocześnie, naskórek pozbawiony jest naczyń krwionośnych, które dostarczają składniki odżywcze do komórek organizmu, a więc odżywienie go jest bardzo ograniczone. Dodatkowym utrudnieniem jest budowa zewnętrznych warstw naskórka, w których przepływ płynu pozakomórkowego między komórkami jest niewielki ze względu na złożoną strukturę lipidów i białek tworzących barierę skórną. Wszystko to sprawia, że składniki odżywcze z diety nie będą w stanie łatwo dotrzeć do komórek w najbardziej zewnętrznych warstwach naskórka. Działanie dwutorowe jest zatem kluczowe, aby kompleksowo zadbać o kondycję i zdrowie naszej skóry. Połączenie pielęgnacji od wewnątrz poprzez suplementację oraz z zewnątrz za pomocą kosmetyków, pozwoli na odżywienie zarówno skóry właściwej, jak i naskórka.MIKROBIOTAMikrobiota, czyli mikroorganizmy kolonizujące nasze organizmy występują bardzo powszechnie i licznie w całym ciele - zaczynając od powierzchni skóry, a kończąc na jelitach. Wiele z nich jest bardzo pożytecznych dla naszego zdrowia. Dysbiotyczny styl życia (np. niezdrowa dieta typu zachodniego) zmniejsza różnorodność oraz bogactwo gatunkowe pożytecznej mikrobioty. Dysbioza jelit może prowadzić do ich zwiększonej przepuszczalności, jednocześnie upośledzając wchłanianie składników odżywczych, metabolizm żywności i regulację układu odpornościowego. Wykazano, że kilka patologii skóry (m.in. niedoskonałości cery) współistnieje z zaburzeniami przewodu pokarmowego i z zaburzeniami mikroflory jelitowej, które określane są jako dysbioza. Jest to niekorzystne zjawisko zaburzenia zdrowej mikrobioty i może prowadzić do zwiększonej przepuszczalność jelit i gromadzenia się szkodliwych metabolitów bakteryjnych w skórze upośledzając różnicowanie naskórka oraz integralność skóry. Zależność pomiędzy kondycją jelit i skóry nazywana jest osią jelito-skóra. Warto o nią zadbać poprzez odpowiedną podaż błonnika oraz regularne spożycie sprawdzonych szczepów probiotycznych.Więcej o doustnych produktach probiotycznych przeczytasz TU (Oliwia, tu podlinkujmy artykuł: https://formeds.pl/blogs/blog-przepisy/bicaps-microbacti-klucz-do-zdrowych-jelit) Czy wiesz, że…?Najstarszy raport na temat probiotyków pochodzi z 1907 r.? Ukraiński naukowiec, Elie Metchnikoff opisał korelację pomiędzy spożyciem bakterii kwasu mlekowego, a zwiększoną długowiecznością.Coraz powszechniejsza staje się wiedza o czwartej warstwie skóry – stratum mikrobiotum, czyli mikroorganizmach bytujących we wszystkich strukturach skóry – zarówno warstwa rogowa, gruczoły łojowe i potowe, jak i mieszki włosowe są licznie skolonizowane przez pożyteczne bakterie.Warto o nie zadbać i odżywić, ponieważ odpowiadają za regulację układu immunologicznego skóry i stymulowanie procesów naprawczych.Komensalne (pożyteczne) mikroorganizmy chronią przed rozwojem patogenów, a także są bardzo istotne w kontekście pracy skórnego układu immunologicznego, regulacji procesów naprawczych i wytwarzania składników płaszcza hydrolipidowego.W pielęgnacji tego obszaru z pomocą przychodzą produkty kosmetyczne dostarczające prebiotyków i postbiotyków. Prebiotyki to niestrawione składniki odżywcze, które selektywnie stymulują wzrost lub aktywność bakterii komensalnych, a postbiotyki to preparaty z mikroorganizmów nieożywionych - ich fragmenty i metabolity wytwarzają środowisko korzystne dla mikrobioty. W składzie INCI szukaj np. Ferment bacillus, alpha-glukan oligosaccharide, inulin czy Lactobacillus Ferment.Czy wiesz, że…?Do postbiotyków zaliczamy fermenty oraz lizaty.Filtraty to oczyszczone i pozbawione fragmentów lub metabolitów mikroorganizmów dlatego nie wykazują działania postbiotycznego. ANTYOKSYDACJA Nasze organizmy codziennie narażone są na stres oksydacyjny, który występuje po ekspozycji na stresory, takie jak promieniowanie UV, zanieczyszczenia środowiska, niezdrowa dieta czy pęd życia. Panaceum mogą być antyoksydanty, które redukują stres oksydacyjny i są bezcennymi składnikami zarówno w pielęgnacji od zewnątrz, jak i od wewnątrz.Witamina C jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy, a działanie to wydaje się mieć szczególne znaczenie w naskórku. W badaniach in vitro i in vivo ustalono, że zarówno stosując witaminę C miejscowo (zewnętrznie), jak i dostarczając ją z dietą, można ograniczyć szkody wywoływane ekspozycją na promieniowanie UV. Czy wiesz, że…?Naskórek stanowi rezerwuar witaminy C? Może zawierać jej nawet 10 razy więcej skóra właściwa i jest to swego rodzaju tarcza ochronna przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Niestety, zapasy te są wyczerpywane, np. poprzez narażenie na promieniowanie UV, dlatego warto uzupełniać witaminę C zarówno od wewnątrz, jak i z zewnątrz.Witamina C jest szczególnie skuteczna, gdy jest stosowana w połączeniu z witaminą E, a wszystko za sprawą jej zdolności regeneracyjnej. Witamina E jest istotnym tłuszczo rozpuszczalnym antyoksydantem zdolnym do unieszkodliwienia wolnych rodników odpowiedzialnych za uszkodzenia struktur organizmu, np. błon komórkowych w trakcie stresu oksydacyjnego. A gdy jej zdolność antyoksydacyjna zostanie wyczerpana wtedy z pomocą przychodzi witamina C i umożliwiamy swego rodzaju recykling utlenionej witaminie E.Nasz organizm jest uzbrojony od wewnątrz do walki z destrukcyjnymi wolnymi rodnikami. Kluczowym w tej obronie jest enzym nazywany dysmutazą ponadtlenkową (SOD).Jest to najsilniejszy przeciwutleniacz działający w komórce w każdym organizmie tlenowym. Ze względu na zdolność do zmniejszania uszkodzeń spowodowanych przez wolne rodniki, zapobiega zmarszczkom, niedoskonałościom, a także chroni przed promieniowaniem UV. Niestety poziom dysmutazy spada wraz z wiekiem, a w efekcie rośnie podatność na skutki związane ze stresem oksydacyjnym. Warto więc zadbać o jej uzupełnianie, a naturalnym źródłem SOD jest m.in. kapusta, brukselka, brokuł czy mikroalga Tetraselmis chuii. HEALTHY AGINGStarzenie się skóry, jak i całego organizmu, jest procesem naturalnym i niemożliwym do zatrzymania. Warto jednak starać się go spowalniać, aby zachować możliwie najdłużej dobrą kondycję. Starzenie skóry charakteryzuje się zmniejszeniem ilości kolagenu i stopniowym ścieńczeniem naskórka, co objawia się zmarszczkami, zwiotczeniem, utratą elastyczności i szorstkością. Warto więc już od 25 roku życia stymulować skórę, ponieważ to właśnie w tym wiek obserwujemy zwykle pierwsze oznaki starzenia. W jaki sposób wesprzeć naszą skórę? Koniecznie od wewnątrz i z zewnątrz! W kosmetykach warto szukać peptydów, czynników wzrostu, retinoidów i antyoksydantów. Bardzo popularnym peptydem jest argirelina (INCI: Acetyl Hexapeptide-8). Jest inhibitorem acetylocholiny i blokuje impulsy w obrębie nerw-mięsień, obniżając intensywność oraz częstotliwość skurczów mięśni twarzy. Dzięki temu mechanizmowi już po kilku dniach możemy zaobserwować wygładzenie skóry.Większymi cząsteczkami, zbudowanymi z kilku peptydów, są czynniki wzrostu (EGF), np. Oligopeptide-1Działanie polega na przyłączaniu do receptorów komórkowych, co inicjuje kaskadę sygnałową, a w efekcie stymuluje komórki do różnicowania się, podziałów i wzrostu. Dzięki temu możemy spodziewać się spłycenia zmarszczek oraz poprawy jędrności i elastyczności. W ostatnim czasie na popularności zyskuje również kolagen, jednak ten składnik większą wartość wykazuje w pielęgnacji od wewnątrz, np. w suplementacji. Wybierając produkt dla siebie, warto zwrócić uwagę na peptydy kolagenowe, ponieważ jest to składnik bioaktywny o mniejszych cząsteczkach niż klasyczny kolagen. To mieszanina specyficznych peptydów o różnej długości, z dużą zawartością aminokwasów - hydroksyproliny, glicyny i proliny, pozyskiwanych z kolagenu ekstrahowanego z tkanki łącznej zwierząt.Doskonałe uzupełnienie peptydów kolagenowych stanowi witamina C, która poza tym, że jest bardzo skutecznym antyoksydantem, to równie efektywnie wspiera produkcję kolagenu, aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie skóry i naczyń krwionośnych. Witamina C jest kofaktorem (związkiem, który jest potrzebny enzymom do usprawniania reakcji) dla hydroksylaz proliny i lizyny, które stabilizują trzeciorzędową strukturę cząsteczki kolagenu. Jest więc niezbędna do sprawnej syntezy kolagenu.STYL ŻYCIANiestety, sama pielęgnacja to nie wszystko - nawet ta kompleksowa od wewnątrz i z zewnątrz. Nasze codzienne wybory wpływają na kondycję całego organizmu, a więc również skóry. Warto zadbać o podstawę zdrowia, a uzyskanie pięknej cery będzie o wiele łatwiejsze. 1. SENDowiedziono, że zasypianie po 22:00 obniża nawilżenie, zwiększa wydzielanie sebum oraz zmniejsza różnorodność i bogactwo gatunkowe mikrobioty skóry twarzy. 2. PROMIENIOWANIE SŁONECZNE80% widocznych oznak starzenia się skóry wynika z ekspozycji na promieniowanie UV. Dlatego podstawą pielęgnacji powinna być podaż antyoksydantów od zewnątrz i od wewnątrz oraz ochrona przed promieniami słonecznymi.3. ODŻYWIENIE Odżywianie jest kluczowym czynnikiem wpływającym na zdrowie skóry, a co za tym idzie na jej wygląd. Zadbaj o podaż witamin (zwłaszcza D, C, E i B), a także minerałów (m. in. cynku i selenu)4. JELITAChcąc zadbać o dobrą pracę jelit, zacznij od podstaw- uzupełnij dietę o błonnik.Jeżeli jesteś zdrową osobą dorosłą, WHO zaleca spożywanie 25 g błonnika dziennie.5. MIKROBIOTA SKÓRYAby mikroorganizmy mogły pracować dla zdrowia i piękna Twojej skóry, nie możesz im przeszkadzać! Unikaj agresywnej pielęgnacji, szorowania skóry, zaburzenia rytmu okołodobowego i zachodniego stylu żywienia.6. DOTLENIENIESkóra oddycha tak samo, jak każdy inny narząd. Warto więc zadbać o odpowiednie dotlenienie na spacerze w lesie, podczas treningu jogi czy za pomocą ćwiczeń oddechowych. Bibliografia[1] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jocd.12174[2] First line defence antioxidants-superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT) and glutathione peroxidase (GPX): Their fundamental role in the entire antioxidant defence grid O.M. Ighodaro, O.A. Akinloye [3] Therapeutic potentials of superoxide dismutase, H. Younus[4] Współdziałanie antyoksydantów egzogennych i endogennych w organizmie człowieka, B. Gryszczyńska, M. Iskra, Nowiny Lekarskie 2008[5] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8705837/[6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8705837/[7] https://www.mdpi.com/2072-6643/12/6/1795[8] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5579659/

Health & Sex - czyli dbanie o relacje intymne, libido i aktywność seksualnąSeksualność stanowi ważny obszar ludzkiego życia. Seks, libido i intymność są jednymi z podstawowych potrzeb fizjologicznych i psychicznych człowieka. Na aktywność seksualną wpływa wiele czynników, takich jak emocje, stan psychiczny, dieta, aktywność fizyczna, a także wiek. Jak zadbać o relacje intymne, libido i aktywność seksualną? Spis treść:1. Wprowadzenie do seksualności• co to jest seksualność• znaczenie seksualności w życiu człowieka2. Wpływ stylu życia na seksualność i libido• co to jest libido• rola diety i aktywności fizycznej• wpływ wieku na funkcje seksualne kobiet i mężczyzn 3. Sposoby radzenia sobie z obniżonym libido• jak utrzymać optymalny poziom energii?4. Planowanie ciąży• dieta i styl życia w okresie prokreacyjnym 5. PodsumowanieZnaczenie seksualności w życiu człowiekaSeksualność jest postrzegana często w społeczeństwie jako krępujący temat tabu, a jest ważnym obszarem ludzkiego życia. Seks i intymność są jednymi z podstawowych potrzeb człowieka zarówno ze strony fizycznej, jak i psychicznej związanej z poczuciem bliskości i więzi z drugą osobą. Seksualność to nie tylko relacja z partnerem, ale także z własnym ciałem. Na seksualność, libido wpływa wiele czynników, w tym psychologicznych, fizycznych i biologicznych, a także dieta, styl życia i aktywność fizyczna. Dla zachowania pełnej satysfakcji z życia seksualnego istotne jest holistyczne podejście do seksualności.Wpływ stylu życia na seksualność i libidoLibido, to inaczej popęd seksualny, pożądanie aktywności seksualnych w celu zaspokojenia potrzeb cielesnych i odczucia przyjemności. Libido jest inne u każdego człowieka i może się zmieniać w trakcie dnia, miesiąca, w trakcie cyklu miesiączkowego u kobiet, w przypadku choroby, a także w wyniku wielu innych czynników. Na seksualność i satysfakcję z życia intymnego wpływa też styl życia, dieta i aktywność fizyczna. Zdrowe odżywianie to jeden z kluczowych elementów niezbędnych dla zachowania satysfakcji w obszarze życia intymnego. Badania wykazują korzystny wpływ diety śródziemnomorskiej na seksualność. Dominują w niej warzywa, owoce, oliwa z oliwek, ryby i owoce morza. Także diety roślinne, w tym dieta wegańska i wegetariańska przyczyniają się do zachowania aktywności seksualnej poprzez korzystny wpływ na układ krążenia. Odpowiednio zbilansowana dieta, w której występuje dużo warzyw, owoców, orzechów, ryb i owoców morza, chude mięso, nasiona roślin strączkowych, produkty pełnoziarniste, oleje roślinne korzystnie wpływa na funkcje seksualne. Istotne znaczenie ma także udział w diecie witaminy D, cynku, kwasów tłuszczowych omega-3, czy błonnika pokarmowego. Ważne jest również ograniczenie w diecie nasyconych kwasów tłuszczowych, nadmiaru soli i cukrów prostych. Istnieją również naturalne składniki i produkty pobudzające libido (tzw. afrodyzjaki), takie jak np. czekolada, orzechy, owoce morza, awokado, imbir. Oprócz diety znaczenia ma również regularna aktywność fizyczna, odpowiednia ilość i jakość snu, eliminacja stresu, a także ograniczenie alkoholu i innych używek. W przypadku nieodpowiednio zbilansowanej diety, niedoborów lub szczególnych potrzeb organizmu warto zatroszczyć się o życie intymne, które można wspierać dodatkową suplementacją. Na seksualność ma wpływ prawidłowe funkcjonowanie wielu narządów i układów, w tym układu krążenia, nerwowego i immunologicznego. Jak zadbać o satysfakcję seksualną?Warto zacząć od podstawowych witamin i składników mineralnych. Naszą propozycją jest BICAPS B COMPLEX, czyli kompleks witamin z grupy B, które przede wszystkim wspierają układ nerwowy, krążenia, funkcjonowanie mózgu oraz zmniejszają uczucie zmęczenia i znużenia. Kolejną propozycją jest BICAPS MULTI, który zawiera kompleksowy zestaw witamin i składników mineralnych. Aktywność seksualna u kobiet w okresie menopauzy jest tak samo ważne, jak i w okresie reprodukcyjnym, a jest większym wyzwaniem związanym przede wszystkim ze spadkiem hormonów płciowych i procesem starzenia. Produktem zawierającym składniki wspierające dolegliwości związane z menopauzą (niepokalanek, czerwona koniczyna), a także pomagającym utrzymać równowagę hormonalną (niepokalanek) jest BICAPS MENOFEM. Produkt ten również, dzięki folianom i witaminie C zmniejsza uczucie zmęczenia i znużenia.Jednym z najczęstszych problemów dotykających mężczyzn, szczególnie po 50 roku życia są problemy z prostatą, co związane jest z częstszym oddawaniem moczu. Może to się wiązać z obniżonym libido oraz trudnością z erekcją. U mężczyzn wraz z wiekiem naturalnie zmienia się również poziom testosteronu. Produktem, który może wspomagać pracę prostaty (palma sabałowa), wspierać funkcje rozrodcze (palma sabałowa, cynk), prawidłowy przebieg spermatogenezy (selen) oraz pomaga utrzymać prawidłową płodność (cynk) jest BICAPS PROSTATE. Sposoby radzenia sobie z obniżonym libidoSpadek libido jest dosyć powszechnym zjawiskiem i występuje w każdym wieku. Oprócz podstawowego wsparcia jakim jest m.in. zmiana stylu życia, wdrożenie odpowiedniej diety, aktywności fizycznej, warto rozważyć odpowiednią suplementację. Na rynku obecnych jest wiele suplementów, które mogą wpływać na satysfakcję z życia seksualnego, z których najbardziej popularny jest żeń- szeń.Jakie suplementy pomogą utrzymać optymalny poziom energii?Naszymi propozycjami pomagającymi zachować optymalny poziom energii są BICAPS KOREAN GINSENG i BICAPS ASHWAGANDHA. Produktami, które mogą być wspierające w są kompleksowe zestawy ekstraktów roślinnych, dla kobiet BICAPS LIBIFEM, a dla mężczyzn BICAPS LIBIMEN. BICAPS LIBIFEM zawiera 6 ekstraktów roślinnych, które przede wszystkim pomagają zachować naturalną aktywność seksualną (maca, żeń-szen) i optymalny poziom energii (ashwagandha, żeń-szeń). BICAPS LIBIMEN zestaw 6 ekstraktów roślinnych, które pomagają zwiększyć libido u mężczyzn głównie poprzez stymulację pożądania seksualnego (bruzdyganek), utrzymanie optymalnego poziomu energii (żeń-szeń), a także pomoc w zachowaniu naturalnej aktywności seksualnej (korzeń maca).Planowanie ciążyWsparcie organizmu w procesie starań o dziecko dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Jednak wiele badań naukowych skupia się głównie na kobietach.Czynniki, które są istotne w planowaniu ciąży to:• wiek,• masa ciała,• aktywność fizyczna,• czynniki środowiskowe,• choroby przewlekłe i infekcyjne• używki,• leki,• układ hormonalny,• budowa anatomiczna narządów układu rodnego,• stres,• dieta i styl życia.Fizyczne przygotowanie kobiet i mężczyzn do rodzicielstwa obejmuje styl życia, w tym dietę, aktywność fizyczną, masę ciała, palenie papierosów i alkohol. Otyłość i nadwaga, a także niedowaga mogą wpływać niekorzystnie w procesie starań o dziecko. Odpowiednio zbilansowana dieta, często połączona z suplementacją wybranych składników odżywczych i umiarkowana, regularna aktywność fizyczna działają wspierająco. Dieta bogata w węglowodany przetworzone, cukry proste i białko zwierzęce niekorzystnie wpływa na owulację i równowagę hormonalną. Korzystny wpływ na organizm przy planowaniu ciąży ma spożywanie większej ilości białka pochodzenia roślinnego, błonnika pokarmowego, ograniczanie tłuszczów trans oraz zwiększenie udziału kwasów tłuszczowych jedno i wielonienasyconych, w tym EPA i DHA, które należą do omega-3 w diecie. Suplementacja niektórych witamin, takich jak kwas foliowy z witaminą B12 i B6 zwiększa szansę zajścia w ciąże. Warto również sprawdzać poziom witaminy D, ponieważ jej niedobór może mieć niekorzystny wpływ. Składniki mineralne takie jak: wapń, cynk, żelazo, magnez, selen i jod są kluczowe, a ich niedobory mogą niekorzystnie wpływać na procesy fizjologiczne związane z układem rozrodczym. W okresie prokreacyjnym istotna jest również walka ze stresem oksydacyjnym, a pomóc w tym mogą przeciwutleniacze, które powinny być obecne w diecie lub przyjmowane w formie suplementów, a należą do nich witaminy C i E. Dlatego bardzo ważne są regularne badania, które pomagają nam określić prawidłowość budowy i funkcjonowania narządów i układów, a także poziomy witamin i składników mineralnych, które są szczególnie ważne w prekoncepcji. Przy planowaniu ciąży u kobiet warty uwagi jest produkt PRENACAPS MULTIPLAN + DHA, który zawiera kompleks składników rekomendowanych w okresie starania się o dziecko (m.in. wit. D, E, B12, jod, żelazo, DHA, folian). Dodatkowym produktem, który może mieć korzystny wpływ na regulowanie żeńskich hormonów płciowych jest BICAPS INOSITOL.PodsumowanieSeksualność to istotny element życia człowieka, obejmujący seks, libido i intymność. To zarówno potrzeba fizjologiczna, jak i psychiczna. Holistyczne podejście uwzględniające regularne badania i zdrowy tryb życia mogą znacząco wpłynąć na poprawę aktywności seksualnej oraz libido. Źródła:1. Manohar, S., Rao, S. S., Tandon, A., & Rao, T.S.S. (2020). Healthy Sexuality. In Quality of Life - Biopsychosocial Perspectives (DOI: 10.5772/intechopen.92375). JSS Medical College, Mysore. CC BY 3.0.2. libido - Słownik psychologiczny. (b. d.). Instytut Psychologii Zdrowia. https://psychologia.edu.pl/slownik/id.libido/i.html3. Oettingen, Justyna E. "Dysfunkcje seksualne — podejście oparte na teorii poznawczej (Sexual dysfunction — approach based on cognitive theory)." Seksuologia Polska 11, no. 2 (2013): 68-75.4. Łepecka-Klusek, C., Pilewska-Kozak, A. B., & Jakiel, G. (2012). Niepłodność w świetle definicji choroby podanej przez WHO. Med Og Nauk Zdr, 18(2), 163-166.5. Kozakiewicz, B., Dulęba, M., & Deptała, A. (Year). Wpływ stylu życia na płodność – przegląd literatury [Impact of lifestyle on fertility – a review of the literature]. Zakład Profilaktyki Onkologicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny.6. Łukaszuk, K., Kozioł, K., Jakiel, G., Jakimiuk, A., Jędrzejczak, P., Kuczyński, W., Kurzawa, R., Pawelczyk, L., Radwan, M., Spaczyński, R., Wielgoś, M., & Wołczyński, S. (2018). Diagnostyka i leczenie niepłodności — rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGP) [Diagnostics and infertility treatment – recommendations of the Polish Society of Reproductive Medicine and Embryology (PSRME) and the Polish Society of Gynecologists and Obstetricians (PSGO)]. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 3(3), 112–140.7. Skoracka K, Ratajczak AE, Rychter AM, Dobrowolska A, Krela-Kaźmierczak I. Female Fertility and the Nutritional Approach: The Most Essential Aspects. Adv Nutr. 2021 Dec 1;12(6):2372-2386. doi: 10.1093/advances/nmab068. PMID: 34139003; PMCID: PMC8634384.8. Zając, Aleksandra, and Adamska-Szewczyk, Aldona. "Zaburzenia płodności a dieta." In Interdyscyplinarność, czyli współczesne wyzwanie dla naukowców cz.6, 113-123. Wydawnictwo naukowe Intellect, July 2021.9. Collins, G.G., Rossi, B.V. The impact of lifestyle modifications, diet, and vitamin supplementation on natural fertility. Fertil Res and Pract 1, 11 (2015). https://doi.org/10.1186/s40738-015-0003-410. Schaefer E, Nock D. The Impact of Preconceptional Multiple-Micronutrient Supplementation on Female Fertility. Clinical Medicine Insights: Women’s Health. 2019;12. doi:10.1177/1179562X1984386811. Nappi RE, Martini E, Martella S, et al. Maintaining sexuality in menopause. Post Reproductive Health. 2014;20(1):22-29. doi:10.1177/175404531351512212. Mawji, S. A., Mkony, C., Nyongole, O., Msinde, P., & Mahenda, D. (2023). Assessment of Erectile Dysfunction in Patients with Benign Prostate Hyperplasia Using the Sexual Function Index at Muhimbili National Hospital, Dar es Salaam, Tanzania. School of Surgery, Muhimbili University of Health and Allied Sciences, Dar es Salaam-Tanzania & Urology Department, Muhimbili National Hospital, Dar es Salaam-Tanzania. medRxiv preprint. https://doi.org/10.1101/2023.03.06.23286860. Posted March 8, 2023.