Hemochromatoza (nadmiar żelaza) – objawy, diagnostyka, leczenie

Podtytuł: Żelazo to kluczowy pierwiastek dla utrzymania zdrowia naszego organizmu. W niniejszym artykule dowiemy się nieco więcej na temat przyczyn nieprzyswajania żelaza przez organizm oraz konsekwencji jakie się z tym wiążą.Niedobór żelaza, a w konsekwencji niedokrwistość, to powszechny problem zdrowotny. Warto zastanowić się zatem jakie są jego przyczyny. Co wypłukuje żelazo z organizmu? Na niedobór żelaza wpływają różnego rodzaju stany chorobowe. Jednak w głównej mierze, wpływ na poziom żelaza w organizmie ma nasza dieta, która może zwiększać lub zmniejszać wchłanianie tego cennego pierwiastka. Za co odpowiada żelazo w organizmie?Żelazo to pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Odpowiada za powstawanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym, a także jako składnik mioglobiny umożliwia pobieranie tlenu przez komórki mięśniowe. Bierze również udział w syntezie DNA, a także zwalcza bakterie i wirusy wspierając odporność ludzkiego organizmu. Dzienne zapotrzebowanie na żelazoZapotrzebowanie na ten pierwiastek rożni się w zależności od płci, wieku oraz stanu fizjologicznego danej osoby. Ze wysokim zapotrzebowania na żelazo, mamy do czynienia wśród dzieci, a także młodzieży, ze względu na pojawiającą się wśród dziewcząt miesiączkę. Norma żelaza u dzieci wynosi od 10 do 12 mg w zależności od wieku, natomiast wśród nastolatek dzienne zapotrzebowanie na żelazo to 15 mg. Wysokie zapotrzebowanie na ten pierwiastek maja również kobiety w ciąży, kobiety karmiące, a także osoby starsze. Do grupy ryzyka niedoboru żelaza zaliczamy również wegetarian, wegan, a także osoby uprawiające sport. Jakie produkty wypłukują żelazo z organizmu?Dlaczego żelazo się nie wchłania? Istnieje wiele czynników, które wpływają na przyswajalność żelaza. Co wypłukuje żelazo? Warto zaznaczyć, że na proces ten wpływa już sam rodzaj żelaza, który dostarczamy wraz z dietą. Wyróżniamy żelazo hemowe oraz niehemowe. Żelazo hemowe, obecne w produktach odzwierzęcych, odznacza się o wiele wyższą przyswajalnością niż żelazo niehemowe, którego źródłem są głównie produkty roślinne. Dlatego tak ważne jest, aby osoby stosujące dietę wegatariańską oraz wegańską zadbały o odpowiednie wsparcie we wchłanianiu tego pierwiastka. W głównej mierze, za przyswajalność żelaza niehemowego odpowiada nasza dieta. Możemy znaleźć w niej zarówno produkty, które zwiększają, jak i zakłócają proces wchłaniania tego pierwiastka. Co utrudnia wchłanianie żelaza? Do czynników upośledzających przyswajalność żelaza można zaliczyć:• Fityniany – to sole kwasu fitynowego, które znajdziemy w zbożach, nasionach, orzechach, warzywach (głównie w nasionach roślin strączkowych) oraz owocach. • Polifenole – grupa związków znana powszechnie ze swoich prozdrowotnych właściwości. Głównym ich źródłem są warzywa, owoce, orzechy, a także napoje, takie jak wino, kawa czy herbata. Udowodniono, ze spożywanie kawy oraz herbaty do posiłku może prowadzić do wiązania jonów żelaza, przez co utrudniać jego wchłanianie. • Wapń – ten pierwiastek zaburza wchłanianie żelaza zarówno niehemowego jak i hemowego. Badania wykazały, że negatywnie działającą dawką jest 75-300 mg w przypadku produktów zbożowych oraz 165 mg w przypadku produktów mlecznych. • Białka zwierzęce – pomimo tego, że białko tkanek zwierząt zwiększa przyswajanie żelaza niehemowego, wykazano, że białka zwierzęce, takie jak białka mleka krowiego czy białka jaja wpływają hamująco na wchłanianie tego pierwiastka. Odpowiadają za to frakcje białek mleka bydlęcego – kazeina, serwatka – oraz białka jaja kurzego. • Białka sojowe – za ograniczenie w przyswajaniu żelaza przez białka sojowe odpowiadają zawarte w nich fityniany. Jak przebiega proces wypłukiwania żelaza?Dlaczego organizm nie przyswaja żelaza? Wymienione wcześniej składniki pokarmowe zawierają związki takie jak np. sole kwasu fitynowego czy taniny. Związki te maja zdolność do tworzenia z żelazem nierozpuszczalnych kompleksów, których organizm nie jest w stanie wchłonąć. W przypadku wapnia sytuacja jest nieco inna – oba pierwiastki konkurują ze sobą o wchłoniecie do krwi. W przypadku posiłku z wysoka zawartością obu tych pierwiastków biodostępność żelaza zmniejsza się o 50 % na korzyść wapnia.Co oprócz diety wpływa na wypłukiwanie i utrudnione wchłanianie żelaza?Istnieją również czynniki poza żywieniowe, które mogą powodować utrudnienia w przebiegu wchłaniania żelaza, a w konsekwencji jego niedobór. Co wypłukuje żelazo? Wiele osób zmaga się z chorobami zmniejszającymi wchłanianie żelaza. Przykładem są dolegliwości związane z przewodem pokarmowym, np. choroba Leśniowskiego-Crohna lub nieswoiste zapalenie jelit. Według badań u około 75% chorych zmagających się z tymi chorobami występuje niedobór żelaza. Problemy z wchłanianiem żelaza dotyczą również osób chorujących na celiakie, o obniżonej kwasowości żołądka, a także osób po jego resekcji oraz z zapaleniem wywołanym H. pylori.Niedobór żelaza – jakie daje objawy i czym grozi?W wyniku spadku stężenia żelaza dochodzi do zmniejszenia jego zapasów w organizmie, co najczęściej prowadzi zaburzeń procesu erytropoezy. Powstawanie mniejszych erytrocytów, o zmniejszonej ilości hemobloginy, a co za tym idzie o mniejszej zdolności do transportowania tlenu, prowadzi do rozwoju niedokrwistości inaczej zwaną anemią. W wynikach badań możemy zaobserwować niski poziom hemoglobiny (Hb), hematokrytu (Ht) i/lub krwinek czerwonych (RBC). Najczęstszymi objawami niedokrwistości jest: bladość powłok skórnych, osłabienie, bóle i zawroty głowy, zaburzenia pamięci i koncentracji, gorsza tolerancja wysiłku fizycznego oraz senność. Dłuższy niedobór tego pierwiastka może powodować apetyt na niejadalne produkty (np. wapno), wypadanie włosów oraz prążkowanie i łamliwość paznokci. Jak zapobiegać wypłukiwaniu się żelaza z organizmu?Aby nie dopuścić do wypłukiwania żelaza z organizmu należy unikać spożywania kawy oraz herbaty wraz z posiłkiem. Wiele osób nie potrafi wyobrazić sobie śniadania lub kolacji bez herbaty. Okazuje się, jednak, że popijanie posiłku herbatą lub kawą wpływa niekorzystnie na poziom żelaza we krwi. Aby uniknąć wypłukiwania tego cennego pierwiastka, warto zachować około godzinny odstęp między posiłkiem a spożyciem wcześniej wymienionych napojów. W przypadku upośledzenia wchłaniania żelaza przez fityniany istnieje kilka praktyk, które mogą zmniejszyć ich działanie. Ograniczenia we wchłanianiu żelaza zmniejsza gotowanie, zakwaszanie oraz fermentacja produktów bogatych w te związki. Również namaczanie produktów w ciepłej wodzie (nasion roślin strączkowych, orzechów, nasion) może neutralizować hamujące działanie fitynianów. Jak zwiększyć wchłanianie żelaza?Poza czynnikami zmniejszającymi wchłanianie żelaza istnieją również takie, które poprawiają jego wchłanianie. Należy do nich kwas askorbinowy. Wzmacniające działanie w przypadku kwasu askorbinowego wynika głównie z jego zdolności do chelatowania żelaza oraz jego redukcji do bardziej przyswajalnej formy. Ponadto witamina C niweluje hamujące działanie fitynianów, polifenoli, wapnia oraz białka z produktów mlecznych. Warto zatem wzbogacać nasze posiłki o dodatek witaminy C zawartej głownie w warzywach i owocach, aby zwiększyć przyswajalność żelaza w posiłkach. Podobne działanie wykazują białka mięsa. Dowody naukowe wskazują, ze wchodzące w skład tkanki mięśniowej peptydy, bogate w cysteinę, również maja zdolność do redukcji oraz chelatowania żelaza. Jak uzupełnić żelazo w organizmie?W przypadku głębokiego niedoboru leczenie należy skonsultować z lekarzem. Ustali on odpowiedni do stopnia niedoboru plan leczenia oraz suplementacji. Żelazo przyjmowanie w postaci suplementów diety, w formie tabletek, kapsułek lub proszku to najczęściej stosowana metoda uzupełnienia niedoboru. Istotnym aspektem prawidłowego poziomu żelaza w organizmie jest odpowiednio zbilansowana dieta. Dlatego warto wprowadzić do naszej diety produkty bogate w ten pierwiastek. Produkty bogate w żelazo to:Źródła żelaza w produktach zwierzęcych:• Podroby, np. wątróbka• Mięso – głównie mięso czerwone• Jaja kurzeŹródła żelaza w produktach roślinnych:• Nasiona roślin strączkowych – np. soczewica, ciecierzyca,• Kakao i orzechy• Zielone warzywa liściasteCo wypłukuje żelazo z organizmu? – FAQCzy kawa wypłukuje żelazo? Kawa spożywana wraz z posiłkiem może wypłukiwać żelazo z organizmu. Wpływ na to mają zawarte w niej polifenole, które mają zdolność do wiązania jonów żelaza, co utrudnia ich wchłanianie.Czy alkohol wypłukuje żelazo?Wręcz przeciwnie, alkohol przyczynia się do kumulacji żelaza w organizmie. Nawet ograniczone spożywanie alkoholu (10-30g dziennie), np. piwa przyczynia się do zwiększenia stężenia ferrytyny w surowicy krwi, zwiększenia wysycenia transferryny jonami żelaza oraz zwiększenia zawartości żelaza w wątrobie. Czy cola wypłukuje żelazo?Cola również może wpływać na wypłukiwanie żelaza. Wynika to z wysokiej zawartości kofeiny, która może wpływać ograniczająco na wchłanianie żelaza. Czy herbata wypłukuje żelazo?Herbata spożywana do posiłku może zmniejszać wchłanianie żelaza. Wynika to z wysokiej zawartości polifenoli, które mają zdolność do wiązania jonów żelaza. Co najbardziej wypłukuje żelazo z organizmu? Biorąc pod uwagę napoje, do wypłukiwania żelaza najczęściej dochodzi przy spożywaniu do posiłku kawy oraz herbaty. WARTO WIEDZIEĆ1. Żelazo jest kluczowym pierwiastkiem do utrzymania zdrowia organizmu, który bierze udział w wielu istotnych procesach biochemicznych, uczestnicząc m.in. w produkcji czerwonych krwinek i wspierając odporność.2. Istnieje różnica między żelazem hemowym (z produktów zwierzęcych), a niehemowym (z produktów roślinnych), co wpływa na jego przyswajalność.3. Dieta bogata w fityniany, polifernole, wapń i białka może utrudniać wchłanianie żelaza, podczas gdy kwas askorbinowy (witamina C) i peptydy mięsne mogą je poprawiać.4. Unikanie kawy i herbaty podczas posiłków oraz dbanie o zrównoważoną dietę to kluczowe kroki w utrzymywaniu odpowiedniego poziomu żelaza i zapobieganiu jego niedoborom.5. Doskonałym źródłem żelaza są: podroby, mięso czerwone, jaja kurze, a także nasiona roślin strączkowych, kakao oraz zielone warzywa liściaste. Bibliografia:1. Borkowska A., Antosiewicz J. Żelazo – przyjaciel, który bywa toksyczny. Kosmos. 2020; 69(329): 757-764.2. Kuthan R., Bonek Z. Zapobieganie i leczenie niedokrwistości związanej z niedoborem żelaza. Lek w Polsce. 2014; 24(05): 31-34.3. Korzeniowska K., Wietlicka I., Jabłecka A. Zaburzenia gospodarki żelaza. Część 2. Niedobory żelaza. Farmacja Współczesna. 2012; 5: 146-150.4. Dróżdż-Afelt J., Koim-Puchowska B., Menka A. Wybrane pierwiastki śladowe w organizm człowieka. Kosmos. 2019; 3(324): 503-512.5. Husmann F., Zimmermann M. The Effect od Prebiotics on Human Iron Absorption: A Review. Adv Nutr. 2022; 13: 2296-2304.6. Stoffel N., Siebenthal H., Moretti D., Zimmermann M. Oral iron supplementation in iron-deficient women: How much and how often? Molecular Aspect of Medicine. 2020; 100865.7. Lipiński P., Starzyński R., Styś A. et al. Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie. Kosmos. 2014; 63(304): 373-379.8. Hurrell R., Egli I. Iron bioavailability and dietary reference values. Am J Clin Nutr. 2010; 91: 1461S-7S.9. Pena-Rosas J., De-Regil L., Dowswell T. et al. Intermittent oral iron supplementation during pregnancy. Cochrane Database Syst Rev. 2014; 7.10. Bumrungpert A., Pavadhgul P., Piromsawasdi T. et al. Efficacy and Safety of Ferrous Bisglycinate and Folinic Acid in the Control of Iron Deficiency in Pregnant Women: A Randomized, Controlled Trial. Nutrients. 2022; 14: 452.11. Hunt J., Zito C., Johnson L. Body iron excretion by healthy men and women. Am J Clin Nutr. 2009; 89: 1792-8.12. Rutkowska J., Myszkowska-Ryciak J. Spozycie wybranych składników pokarmowych wśród osób uzależnionych od alkoholu biorących udział w terapii uzależnień. Probl Hig Epidemiol. 2015; 96(4): 773 - 775.

Czym kierować się przy wyborze kolagenu? Poradnik dotyczący źródła, rodzaju i formy suplementacji. Wielu z nas marzy o doskonałym wyglądzie, błyszczących włosach, zdrowych stawach, lecz upływ czasu negatywnie wpływa na gładkość i jędrność skóry czy sprężysty chód. Odpowiedzią na ten problem może być kolagen, który w ostatnich latach bardzo zyskał na popularności, stając się jednym z najczęściej suplementowanych składników. Chcielibyśmy wiedzieć jaki jest najlepszy kolagen na rynku. Wertujemy internet z nadzieją znalezienia rzetelnego rankingu kolagenu w suplementach diety oferowanych przez różnych producentów. Osoby, które dostrzegają negatywne zmiany w wyglądzie skóry, zastanawiają się, jaki kolagen wybrać na zmarszczki, podczas gdy ci, którym doskwiera ból kolan, sprawdzają, jaki jest najlepiej przyswajalny kolagen na stawy. Wybór jest ogromny i oferta bardzo różnorodna. Jaki kolagen wybrać? Odpowiedź nie jest jednoznaczna i zależy od wielu czynników. Spis treści: Z tego artykułu dowiesz się: 1. Jaką rolę w organizmie pełni kolagen? 2. Jaki kolagen wybrać – rybi czy wołowy? Czy źródło ma znaczenie? 3. Czy istnieje kolagen roślinny? 4. Kolagen do picia czy w tabletkach? – Jaką postać wybrać? 5. Jaki typ kolagenu wybrać? 6. Jaki kolagen jest najlepiej przyswajalny? 7. Kolagen hydrolizowany czy liofilizowany? 8. Jaki kolagen wybrać? – Czysty kolagen czy wzbogacony o dodatkowe składniki aktywne? 1. Jaką rolę w organizmie pełni kolagen? Kolagen jest ważnym białkiem strukturalnym. Stanowi on ok 1/3 wszystkich białek w naszym organizmie i główny składnik białkowy w tkance łącznej. Włókna kolagenowe nadają jej wytrzymałość, elastyczność i są niejako rusztowaniem dla wszystkich tkanek. To dzięki kolagenowi skóra, narządy wewnętrzne, naczynia krwionośne, a nawet kości zachowują swój kształt. Odpowiednia ilość tego białka w organizmie sprawia, że nasze mięśnie są elastyczne, a stawy przygotowane na ciągły ruch i ścieranie mechaniczne. 2. Jaki kolagen wybrać – rybi czy wołowy? Czy źródło ma znaczenie? Na rynku jest obecnie wiele suplementów z kolagenem. W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na źródło jego pochodzenia. Naturalny kolagen pozyskuje się ze zwierzęcej tkanki łącznej, tak więc do wyboru mamy: • Kolagen morski - pozyskiwany głównie ze skór, łusek i kości ryb (kolagen rybi), rzadziej z bezkręgowych organizmów morskich. • Kolagen wołowy - zwykle pozyskiwany z kości, skóry i ścięgien bydła (kolagen bydlęcy). • Kolagen kurzy - zazwyczaj pozyskiwany z kości i chrząstek kurczaka, mniej powszechnie wykorzystywane są też membrany jaj (błony między skorupką a białkiem jaja kurzego) • Kolagen wieprzowy - pozyskiwany ze skóry, kości i ścięgien świń. Kolagen rybi jest zazwyczaj promowany jako najmocniejszy kolagen dla skóry, włosów i paznokci, ze względu na wysoką zawartość kolagenu typu I. Będzie to idealny wybór dla osób unikających produktów wołowych z powodów dietetycznych lub religijnych. Pamiętajmy, że najlepszy kolagen rybi powinien mieć badania na wszelkie zanieczyszczenia, którymi obciążone są często organizmy morskie, tj. jak metale ciężkie czy dioksyny.Popularnym wyborem oraz dobrą alternatywą dla wszystkich uczulonych na ryby jest z kolei kolagen wołowy. Zawiera on przede wszystkim kolagen typu I i III. Ma on dość neutralny smak, co ma znaczenie, gdy decydujemy się na suplementację kolagenu w proszku i przeszkadza nam dość specyficzny intensywny posmak czy zapach kolagenu morskiego. Kolagen wołowy jest też zazwyczaj bardziej dostępny i tańszy niż kolagen morski, co może przekładać się na możliwość stosowania wyższych dawek czy odpowiednio długiej, regularnej suplementacji, która jest istotna dla skuteczności działania kolagenu. Kolagen wieprzowy jest propozycją również bardzo popularną i dość uniwersalną, ze względu na zawartość I, II i II typu kolagenu. Jeśli chodzi o kolagen kurzy, to ten pozyskiwany z chrząstek kurczaka, jest najbardziej kojarzony ze wsparciem stawów. Zawiera on głównie kolagen typu II mający wpływ przede wszystkim na elastyczność i wytrzymałość chrząstki stawowej. Dodatkowo kolagen natywny (o którym będzie szerzej w dalszej części artykułu) otrzymywany właśnie z mostków kurczaka jest uznawany za najmocniejszy kolagen na stawy dotknięte schorzeniami reumatycznymi. Mniej powszechny kolagen pochodzący z błon jaj kurzych będzie częściej wybierany pod kątem urody. Membrany jaj oprócz kolagenu typu I zawierają również inne ważne składniki istotne dla utrzymania odpowiedniego nawilżenia skóry i jej jędrności, takie jak kwas hialuronowy czy elastynę. Kolagen z błon jaj może być interesującą alternatywą dla osób unikających produktów pochodzenia mięsnego czy rybnego, np. wegetarian. Jednak jest to w dalszym ciągu kolagen zwierzęcy, a więc nie wegański. Wybór między kolagenami pochodzącymi z różnych źródeł powinien zależeć przede wszystkim od reakcji organizmu na określone źródła białka, co ma znaczenie przy alergiach i nietolerancjach. Na szczęście działania niepożądane w postaci dolegliwości ze strony układu są bardzo rzadkie. Warto szukać takiego kolagenu, po którym po prostu dobrze się czujemy. Nie ma tu żadnej reguły, a większość z nas będzie dobrze tolerowała zarówno kolagen rybi czy wołowy, lub też kolagen wieprzowy czy też inny. 3. Czy istnieje kolagen roślinny? Kolagen jest białkiem pochodzenia zwierzęcego i nie występuje naturalnie w roślinach. Istnieje możliwość wyprodukowania wegańskiego surowca kolagenowego za pomocą genetycznie modyfikowanych mikroorganizmów takich jak drożdże, np. Saccharomyces cerevisiae, czy bakterie, np. Escherichia coli. Rezultatem jest kolagen rekombinowany, który strukturalnie i funkcjonalnie jest podobny do kolagenu zwierzęcego, nawet ludzkiego, ale nie pochodzi bezpośrednio ze źródeł zwierzęcych. Aktualnie taki kolagen jest trudno dostępny na rynku, jednak jego produkcja jest stale udoskonalana. Podyktowane jest to licznymi zaletami wegańskiego kolagenu, a mianowicie: mniejszym ryzykiem alergii, lepszym profilem bezpieczeństwa, potencjalnie tańszą i mniej szkodliwą dla środowiska produkcją w porównaniu z pozyskiwaniem kolagenu ze źródeł zwierzęcych. Pośrednio za roślinną alternatywę kolagenu uznać można produkty wspierające jego syntezę poprzez zawartość poszczególnych aminokwasów i innych składników odżywczych, które stymulują organizm do wytwarzania białka kolagenowego. Obejmują one suplementy diety bądź żywność bogatą w białko, zawierające przede wszystkim aminokwasy takie jak prolina, hydroksyprolina i glicyna, jak również kwas askorbinowy, cynk, siarkę czy krzem. 4. Kolagen do picia czy w tabletkach? – Jaką postać wybrać? Wybór między kolagenem do picia, który występuje w postaci proszku lub gotowego płynu, a tabletkami czy kapsułkami zależy od kilku czynników, w tym od wygody stosowania, przyswajania i skuteczności. Kolagen do picia w gotowych fiolkach jest często promowany jako lepiej przyswajalny od tego w kapsułkach, ale nie jest to prawda. Hydrolizat kolagenu w postaci łatwo wchłaniających się małych cząsteczek, czyli peptydów, może występować zarówno w płynie, proszku, tabletkach i kapsułkach. Ważne w tym przypadku jest sprawdzenie składu danego produktu, żeby określić jaki kolagen zawiera. Efekty picia kolagenu z małych buteleczek wcale nie muszą być szybsze czy lepsze niż tego łykanego z innej formie. Ponadto gotowa forma płynna nawet najlepszego kolagenu do picia wymaga zazwyczaj dodania substancji konserwujących (syntetycznych bądź naturalnych) dla zachowania stabilności i czystości mikrobiologicznej. Kolagen w proszku jest natomiast stabilny chemicznie, nawet przy dłuższym przechowywaniu i nie wymaga dodatkowych substancji zapewniających trwałość. Oferuje także znaczną elastyczność w sposobie spożywania, ponieważ można go rozpuszczać w różnych płynach, takich jak woda, sok, smoothie, a nawet kawa. Taka forma powoduje, że kuracja kolagenem jest łatwiejsza i bardziej urozmaicona umożliwiając np. jednoczesne nawadnianie organizmu lub włączanie dodatkowych porcji świeżych owoców i warzyw (w koktajlach). Dowolny wybór płynu, w którym rozpuszczamy kolagen jest też przydatny w maskowaniu specyficznych smaków, na przykład kolagenu rybiego, co może być szczególnie korzystne dla osób wrażliwych na smaki. Postać proszkowa umożliwia dostosowanie dawki do indywidualnych potrzeb i podzielenie jej na mniejsze porcje, co nie jest możliwe w przypadku tabletek. Kolagen w tabletkach czy kapsułkach jest za to formą bardzo wygodną w użyciu, łatwą do przenoszenia i nie wymagającą przygotowania. Dawka takiego kolagenu jest precyzyjnie określona, a więc powtarzalna, co ułatwia regularną suplementację. Ogromnym plusem jest na pewno brak smaku, zwłaszcza dla osób wrażliwych na jakikolwiek nieprzyjemny posmak. Przewagą kapsułek nad tabletkami jest ich skład. Kapsułki zwykle nie wymagają dodatkowych substancji, takich jak wypełniacze czy spoiwa, które są niezbędne w produkcji nawet najlepszego kolagenu w tabletkach. Pamiętajmy, że dobry kolagen nie powinien zawierać składników, które mogły obciążać organizm. Czytajmy zatem etykiety i oceniajmy skład wybieranych produktów zwłaszcza pod tym kątem. 5. Jaki typ kolagenu wybrać? Do tej pory zidentyfikowane 28 typów kolagenu. Różnią się one między sobą budową przestrzenną, zawartością poszczególnych aminokwasów, funkcją i miejscem występowania w organizmie. Oto przegląd najczęściej występujących w suplementach typów kolagenu i ich charakterystycznych właściwości: • Kolagen Typu I: Jest najpowszechniej występującym typem kolagenu w ludzkim ciele. Głównie występuje w skórze, kościach, ścięgnach, zębach i więzadłach oraz rogówce. Zapewnia strukturę i wytrzymałość tkanek. Uznawany na najlepszy kolagen na skórę. Popularne źródła pochodzenia: kolagen rybi i kolagen wołowy (pozyskiwane ze skór). • Kolagen Typu II: Głównie znajduje się w chrząstkach, zapewniając ich elastyczność i wytrzymałość. Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie stawów. Popularne źródła pochodzenia: kolagen kurzy (z chrząstek). • Kolagen Typu III: Często występuje razem z kolagenem typu I, szczególnie w skórze i tkankach łącznych. Ważny dla utrzymania dobrej kondycji skóry oraz dla funkcji naczyń krwionośnych i układu krążenia. Popularne źródła pochodzenia: kolagen wołowy i kolagen wieprzowy. Jeżeli kolagen jest hydrolizowany, czyli rozłożony na mniejsze elementy (głównie peptydy) to sam typ kolagenu nie będzie miał aż takiego znaczenia, gdyż suplementacja nim będzie dostarczała niezbędnych składników do produkcji różnych typów kolagenu w naszym ciele. 6. Jaki kolagen jest najlepiej przyswajalny? Przyswajalność kolagenu zależy od wielkości jego cząsteczek wyrażanej najczęściej w kilodaltonach (kDa). Białko kolagenowe ma masę ok.300 kDa, czyli jest dość dużym związkiem, trudnym do strawienia i wchłonięcia. Jego biodostępność zwiększa proces hydrolizy, przeprowadzanej przy użyciu enzymów, które powodują pocięcie dużej cząsteczki na mniejsze elementy – od łańcuchów polipeptydowych o wielkości 20-90 kDa, które tworzą żelatynę, po peptydy kolagenowe o wielkości 0,3-9 kDa. Te najmniejsze zbudowane są zaledwie z kilku aminokwasów. Za najlepiej przyswajalny kolagen uznaje się ten w postaci peptydów kolagenowych o wielkości cząsteczki max. 2-5 kDa. Zatem jeśli szukamy suplementu dostarczającego składników do budowy naszego własnego kolagenu wybierzmy ten z hydrolizowanym kolagenem o cząsteczkach właśnie tej wielkości. Wchłanianie kolagenu będzie tym lepsze im mniejsze jego cząsteczki. Pamiętajmy jednak, że przyswajalność kolagenu nie jest jedyną determinantą funkcjonalności kolagenowych suplementów. 7. Kolagen hydrolizowany czy liofilizowany? W suplementach diety poza hydrolizowanym kolagenem, tym najpopularniejszym i najlepiej przyswajalnym, bo rozdrobnionym na mniejsze cząsteczki, występuje także liofilizowany kolagen natywny (niezdenaturowany). Liofilizacja to proces suszenia przez zamrażanie, który pozwala na zachowanie struktury całego białka. W tym procesie woda jest usuwana z kolagenu, zachowując jego pierwotną budowę i właściwości, a tym samym aktywność biologiczną. Badania pokazują, że taki rodzaj kolagenu - głownie kolagen natywny typu II - może wykazywać korzystne efekty wśród osób dotkniętych chorobą zwyrodnieniową stawów czy reumatoidalnym zapaleniem stawów. Jego wpływ jest zupełnie inny niż anaboliczne działanie kolagenu hydrolizowanego. Kolagen natywny nie będzie się wchłaniał w układzie pokarmowym, dostarczając budulca do regeneracji własnego kolagenu tylko będzie modulował odpowiedź układu odpornościowego, jaką jest stan zapalny w obrębie stawu wywołujący ból czy obrzęk. Tak więc wybór pomiędzy kolagenem hydrolizowanym czy liofilizowanym powinien zależeć przede wszystkim od potrzeb zdrowotnych. Hydrolizat będzie lepszy, gdy potrzebny nam kolagen na skórę lub przeciążone kolana, natomiast liofilizat kolagenu natywnego będzie bardziej skuteczny na ostre dolegliwości stawów. 8. Jaki kolagen wybrać? – Czysty kolagen czy wzbogacony o dodatkowe składniki aktywne? Rynek suplementów oferuje bardzo szeroki asortyment produktów kolagenowych. Można wybierać spośród preparatów zawierających tylko np. czysty kolagen rybi czy wołowy (np. kolagen w proszku) i takich wzbogaconych o dodatkowe składniki aktywne (np. kolagen do picia czy w tabletkach). Przyjmując suplement diety, którego składem jest sam kolagen, skupiamy się na podstawowych korzyściach wynikających w uzupełniania konkretnego białka. Ograniczony skład może być lepszy dla alergików, ze względu na mniejszą ilość możliwych substancji wywołujących reakcję. Ułatwia to też łączenie takich produktów z innymi suplementami, bez ryzyka nadmiaru określonych witamin czy składników mineralnych. Z kolei wzbogacenie preparatów kolagenowych o inne składniki odżywcze umożliwi rozszerzenie korzyści zdrowotnych wynikających z suplementacji jednym produktem. Dołączenie witamin (np. witaminy C, A czy E) i składników mineralnych (takich jak miedź, cynk, żelazo i krzem) będzie wzmagać syntezę kolagenu w organizmie, gdyż związki te są niezbędne do jego produkcji. Wśród nich najważniejsza jest witamina C i na rynku jest sporo produktów łączących oba składniki. Ponadto suplement z dodatkiem np. kwasu hialuronowego zwiększy nawilżenie skóry, a taki zawierający również siarczan glukozaminy czy siarczan chondroityny będzie kompleksowo wpływać na prawidłowe funkcjonowanie stawów. Bogatsze składowo produkty kolagenowe mogą być uzupełniane też o określone ekstrakty roślinne, które wnoszą np. działanie antyoksydacyjne, przekładające się na ochronę przed wolnymi rodnikami, działającymi destrukcyjnie nie tylko na stawy czy skórę, ale generalnie na organizm. Warto zapamiętać: - Kolagen to istotne białko strukturalne wpływające na zdrowie skóry, stawów i innych tkanek, zyskujące coraz większą popularność jako składnik różnorodnych suplementów o różnych kierunkach działania.- Wybór źródła kolagenu (rybi, wołowy, kurzy czy wieprzowy) powinien zależeć od naszych preferencji i reakcji organizmu na konkretne białko (ewentualnych alergii czy nietolerancji).- Nie istnieje kolagen roślinny (kolagen jest białkiem zwierzęcym), ale weganie alternatywnie mogą wybierać produkty zawierające składniki wspierające naturalną produkcję kolagenu (witamina C, miedź, cynk, żelazo, krzem, poszczególne aminokwasy), a wegetarianie mogą korzystać z kolagenu pozyskiwanego z membran jaj.- Forma suplementu (proszek, płyn, kapsułka czy tabletka) powinna być dla nas wygodna i ułatwiać regularną suplementację.- Kolagen hydrolizowany różni się działaniem od kolagenu natywnego. - Hydrolizaty działają odbudowująco i są korzystne dla osób z ubytkiem kolagenu objawiającym się np. pogorszeniem elastyczności skóry, czy obciążeniem chrząstki stawowej intensywnymi ćwiczeniami.- Przyswajalność kolagenu hydrolizowanego jest tym większa, im mniejsze są jego cząsteczki.- Przy kolagenie hydrolizowanym typ kolagenu nie ma nadrzędnego znaczenia.- Kolagen natywny jest białkiem aktywnym biologicznie, wpływającym hamująco na reakcje organizmu. Ten rodzaj jest lepszym wyborem przy ostrych schorzeniach reumatycznych, objawiających się bólem czy obrzękiem.- Przy wyborze suplementu zawsze warto czytać skład, niezależnie czy kupujemy kolagen, magnez czy kwas foliowy.Bibliografia:1. Martínez-Puig, D., Costa-Larrión, E., Rubio-Rodríguez, N., Gálvez-Martín, P. (2023). Collagen Supplementation for Joint Health: The Link between Composition and Scientific Knowledge. Nutrients, 15(6), 1332. 2. León-López, A., Morales-Peñaloza, A., Martínez-Juárez, V.M., Vargas-Torres, A., Zeugolis, D.I., Aguirre-Álvarez, G. (2019). Hydrolyzed Collagen-Sources and Applications. Molecules, 24(22), 4031. 3. Báez, J., Olsen, D., Polarek, J.W. (2005). Recombinant microbial systems for the production of human collagen and gelatin. Applied Microbiology and Biotechnology, 69, 245–252. 4. Kaziród, K., Hunek, A., Zapała, M., Wiśniewska-Skomra, J., Chmielarz, K., Tylutka, K., Hapon, A. (2023). Collagen supplementation - does it bring real benefits? Quality in Sport, 13(1), 88-107. 5. Tomaszewski, W., Paradowska, A. (2017). Analiza skuteczności terapeutycznej wybranych typów kolagenu w profilaktyce i leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, 1(6), 9-22. 6. Campos, L.D., Santos Junior, V.A., Pimentel, J.D., Carregã, G.L.F., Cazarin, C.B.B. (2023). Collagen supplementation in skin and orthopedic diseases: A review of the literature. Heliyon, 9(4), e14961. 7. Honvo, G., Lengelé, L., Charles, A., Reginster, J.Y., Bruyère, O. (2020). Role of Collagen Derivatives in Osteoarthritis and Cartilage Repair: A Systematic Scoping Review With Evidence Mapping. Rheumatology Therapeutics, 7(4), 703-740. 8. Zdzieblik, D., Oesser, S., Gollhofer, A., König, D. (2017). Improvement of activity-related knee joint discomfort following supplementation of specific collagen peptides. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, 42(6), 588-595. 9. Zdzieblik, D., Brame, J., Oesser, S., Gollhofer, A., König, D. (2021). The Influence of Specific Bioactive Collagen Peptides on Knee Joint Discomfort in Young Physically Active Adults: A Randomized Controlled Trial. Nutrients, 13(2), 523. 10. Lin, C.R., Tsai, S.H.L., Huang, K.Y., Tsai, P.A., Chou, H., Chang, S.H. (2023). Analgesic efficacy of collagen peptide in knee osteoarthritis: a meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of Orthopaedic Surgery and Research, 18(1), 694. 11. Wei, W., Zhang, L.L., Xu, J.H., Xiao, F., Bao, C.D., Ni, L.Q., Li, X.F., Wu, Y.Q., Sun, L.Y., Zhang, R.H., Sun, B.L., Xu, S.Q., Liu, S., Zhang, W. (2009). A multicenter, double-blind, randomized, controlled phase III clinical trial of chicken type II collagen in rheumatoid arthritis. Arthritis Research & Therapy. 12. Feng, M., Betti, M. (2017). Transepithelial transport efficiency of bovine collagen hydrolysates in a human Caco-2 cell line model. Food Chemistry, 224, 242-250.

Przewlekły nadmiar żelaza w organizmie może stanowić realne zagrożenie dla naszego zdrowia. Z tego artykułu dowiesz się na czym dokładnie polega hemochromatoza oraz jak rozpoznać i leczyć tę chorobę.Bardzo często mówi się o niedoborach żelaza, jednak jego nadmiar może okazać się tak samo szkodliwy dla naszego organizmu. Warto wiedzieć czym objawia się hemochromatoza, jakie są jej konsekwencje a także jakie kroki podjąć w celu leczenia. Czas naszej reakcji na zaburzenia wynikające z gromadzenia się tego pierwiastka może być kluczowym czynnikiem zapobiegającym nieodwracalnym zmianom zdrowotnym. Objawy nadmiaru żelaza mogą obejmować wiele organów. Spis treści:Hemochromatoza – co to jest i jakie są jej przyczyny?Rodzaje hemochromatozy – hemochromatoza pierwotna i wtórnaHemochromatoza – jak często występuje postać dziedziczna?Hemochromatoza – objawyHemochromatoza – diagnostyka i rozpoznanieHemochromatoza – leczenieHemochromatoza – dieta. Co jeść przy nadmiarze żelaza?Hemochromatoza – rokowania. Jak hamować postęp choroby?Hemochromatoza – co to jest i jakie są jej przyczyny? Hemochromatoza to choroba związania z nadmiernym gromadzeniem żelaza w organizmie, głównie tkankach miąższowych, wynikająca z zaburzeń mechanizmów odpowiedzialnych za gospodarkę tego pierwiastka, charakteryzujące się podwyższonym żelazem. W wyniku tej choroby następuje nadmierne wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. U zdrowego człowieka wchłanianie żelaza jest ściśle kontrolowane przez odpowiednie białka, gdyż organizm nie radzi sobie z wydalaniem jego nadmiaru. Jest to najczęściej występująca choroba o podłożu genetycznym u ludzi rasy białej. Choroba ta nazywana jest mianem „brązowej cukrzycy” co ma związek z jej wpływem na przebarwienia skóry oraz powodowanymi dysfunkcjami trzustki. Rodzaje hemochromatozy – hemochromatoza pierwotna i wtórna W literaturze naukowej wyróżnia się dwa rodzaje choroby, hemochromatozę pierwotną, która jest uwarunkowana genetycznie oraz hemochromatozę wtórną, nazywaną inaczej syderozą wtórną. We wszystkich formach hemochromatozy występuje wspólny mechanizm patologiczny, polegający na zaburzonej syntezie hepcydyny przez wątrobę lub zaburzonej czynności tego hormonu. Odgrywa on kluczową rolę w regulacji równowagi żelaza w organizmach ludzkich, określa ona ilość żelaza wchłanianego z pożywienia, a także kontroluje jego uwalnianie z miejsc, w którym jest ono magazynowane. Hemochromatoza pierwotna Hemochromatoza wrodzona określana jest mianem choroby genetycznej. Można podzielić ją na kilka różnych typów, z czego typ 1 występuje najczęściej. Hemochromatoza dziedziczna typu 1 wiąże się z mutacją genu hemochromatozy (HFE), jest on odpowiedzialny za regulację wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego a także za syntezę hepcydyny, pełniącej kluczową rolę w kontrolowaniu absorpcji żelaza z diety. Wiąże się ona z ferroportyną, białkiem transportującym żelazo w komórkach nabłonkowych jelita cienkiego, uniemożliwiając uwalnianie wchłoniętego żelaza do krwiobiegu. Dodatkowo, hamuje ogólnoustrojowe uwalnianie żelaza z krwinek czerwonych, które powracają do krążenia. W obrębie genu HFE występują dwie główne mutacje, C282Y i H63D, które mogą prowadzić do nadmiernego gromadzenia żelaza w organizmie. W wyniku mutacji w genie HFE następuje zwiększone wchłanianie żelaza z układu pokarmowego, pomimo jego odpowiedniego spożycia. Hemochromatoza dziedziczna określana mianem non-HFE obejmuje typ 2,3 i 4. Pojawia się ona w związku z mutacjami wielu innych genów, których mutacje mogą prowadzić do hemochromatozy, przykłady obejmują mutacje w genach HJV (typ 2), HAMP (typ 3), TFR2 (typ 4) i HFE2 (typ 3C). Hemochromatoza wtórna Hemochromatoza wtórna to stan, w którym nadmierna ilość gromadzonego w organizmie żelaza jest spowodowana czynnikiem zewnętrznym a nie mutacjami genetycznymi, które są charakterystyczne dla hemochromatozy pierwotnej. Do przyczyn hemochromatozy wtórnej należą czynniki zewnętrzne takie jak częste przetoczenia krwi, stosowane w przypadku chorób układu krążenia takich jak talasemia, anemia sierpowata, szpiczak mnogi oraz hemolityczna anemia sierpowata. Nadmierne ilości żelaza mogą wynikać też z przewlekłych chorób wątroby, między innymi przewlekłego zapalenia wątroby typu C, marskości wątroby czy też choroby alkoholowej wątroby. Przyczyną podwyższonego żelaza może być nadmiar żelaza przyjmowany z pożywienia, lub w postaci suplementów diety, jest to istotny czynnik mogący powodować hemochromatozę wtórną. Zawsze warto więc skonsultować z lekarzem lub dietetykiem zasadność suplementacji tego składnika mineralnego, ponieważ konsekwencje nadmiaru mogą stanowić zagrożenie dla naszego zdrowia. Hemochromatoza – jak często występuje postać dziedziczna? Dziedziczna postać hemochromatozy jest najczęstszą u rasy białej chorobą dziedziczną w sposób autosomalny recesywny, występującą z częstotliwością 1 przypadku na 300 do 500 osób. Występuje ona na całym świecie, jednak typ I dominuje wśród osób pochodzenia północnoeuropejskiego. Co ciekawe, ryzyko wystąpienia tej choroby jest sześciokrotnie wyższe u osób należących do rasy białej niż u osób należących do rasy czarnej. Częstotliwość występowania tej choroby można rozróżnić również na płeć, według statystyk kobiety chorują 2-3 razy rzadziej niż mężczyźni. U kobiet dotkniętych hemochromatozą objawy zazwyczaj pojawiają się później niż u mężczyzn z powodu regularnej utraty krwi i w efekcie wydalania żelaza podczas miesiączkowania. Hemochromatoza – objawy Kliniczne objawy hemochromatozy są zależne od narządów objętych chorobą. Zazwyczaj pacjenci nie wykazują żadnych objawów do momentu osiągnięcia wieku dorosłego, a często diagnoza nie zostaje postawiona, dopóki choroba nie zaatakuje wielu układów. Objawy zazwyczaj korelują z narządem, który został zaatakowany, jednak niemal wszyscy pacjenci zgłaszają znaczne zmęczenie i brak energii. Objawy choroby zwykle utrzymują się przez okres do dziesięciu lat przed postawieniem diagnozy. Ma to związek z postępującym charakterem rozwoju choroby i stopniowym odkładaniem się żelaza w tkankach. Przed osiągnięciem 20. roku życia, zazwyczaj występuje tylko minimalne zwiększenie ilości żelaza zgromadzonego w tkankach, w wieku 20–40 lat dochodzi już do przeciążenia organizmu żelazem, jednak jeszcze bez widocznych objawów chorobowych. Po przekroczeniu 40. roku życia u osób nieleczonych dochodzi do uszkodzenia narządów i pojawienia się objawów klinicznych, gdy ilość żelaza w tkankach przekracza 20 g, podczas gdy norma wynosi 4–5 g. Hemochromatoza – najczęstsze objawy W następstwie hemochromatozy dochodzi do gromadzenia żelaza w rożnych tkankach, w początkowych fazach choroby często obserwuje się gromadzenie się tego pierwiastka w wątrobie i tkance łącznej stawów. W przypadku długotrwałego przeciążenia żelazem mogą wystąpić uszkodzenia narządów, takich jak trzustka, skóra, przedni płat przysadki mózgowej oraz serce. Najczęściej zgłaszanymi przez pacjentów objawami hemochromatozy są: przewlekłe zmęczenie, senność a także bóle stawów. W późniejszych etapach choroby występują też objawy związane z konkretnymi narządami, w których dochodzi do nadmiernego gromadzenia żelaza. Kliniczne objawy uszkodzenia tkanek mogą obejmować również marskość wątroby (w jej następstwie istnieje zwiększone ryzyko raka wątrobowokomórkowego), niedoczynność zarówno wewnątrzwydzielniczą, jak i zewnątrzwydzielniczą trzustki czy też zapalenie wielostawowe. Jednym z objawów może być również hipogonadyzm, charakteryzujący się niedoborem funkcji gonad, czyli jąder u mężczyzn i jajników u kobiet – w konsekwencji może on prowadzić do zmniejszonego libido oraz impotencji, a także znacznie wpływać na owłosienie. Niektóre objawy wynikające z hemochromatozy, takie jak zmęczenie czy problemy z układem kostnym, mogą być zauważalne i być bardziej uciążliwe u kobiet w okresie menopauzy. Objawy hemochromatozy obejmują również niewydolność nadnerczy, niedoczynność tarczycy, niewydolność serca a także zaburzenia rytmu serca. W wyniku nagromadzenia się żelaza w mózgu, mogą pojawić się objawy neurologiczne takie jak dysfunkcje ruchowe, zaburzenia psychiczne (w tym depresja, drażliwość, problemy z koncentracją) a także nawracające bóle głowy. Hemochromatoza może objawiać się również dolegliwościami ze strony układu pokarmowego (problemy żołądkowo-jelitowe, bóle brzucha). Objawy u dziecka mogą być zróżnicowane i nie zawsze są tak widoczne jak u dorosłych, dlatego wczesna diagnoza hemochromatozy u dzieci i wdrożenie leczenia są kluczowe. Niektóre objawy, które mogą pojawić się u dzieci, to zmęczenie, osłabienie, bóle stawów, problemy z wątrobą oraz zaburzenia w procesie wzrostu i dojrzewania płciowego. Hemochromatoza – objawy skórne Objawy skórne nadmiaru żelaza dotyczą ponad 90% pacjentów chorujących na hemochromatozę. Jest to jeden z najwcześniejszych objawów choroby, uwidoczniony jako brązowe przebarwienia skórne zwłaszcza w miejscach bardziej narażonych na działanie słońca, między innymi w obrębie stóp i dłoni. Wynika to z nagromadzenia się melaniny w warstwie podstawowej naskórka oraz depozytów żelaznych głównie w skórze właściwej. Uwidocznić mogą się również niektóre objawy skórne takie jak rumień dłoniowy czy pajączki naczyniowe, które powstają w następstwie wynikającej z hemochromatozy marskości wątroby. Hemochromatoza – diagnostyka i rozpoznanie Wiedząc już jakie są przyczyny powstawania hemochromatozy, a także jak niebezpieczny jest nadmiar żelaza w organizmie, nasuwa się pytanie - jaki poziom żelaza świadczy o hemochromatozie? Badania laboratoryjne odgrywają kluczową rolę w diagnozowaniu choroby, jednak prócz zwiększonego poziomu żelaza w surowicy, bardziej istotne znaczenie ma badanie krwi określające stężenia ferrytyny oraz ocenę nasycenia transferyny. Ferrytyna to białko, które łączy jony żelaza Fe3+ i przechowuje je głównie w wątrobie, jej stężenie w osoczu powyżej 300 µg/dl jest uznawane za nieprawidłowe i może wskazywać na hemochromatozę. Transferyna to również białko regulujące stężenie żelaza w osoczu, bierze też udział w jego transporcie do tkanek. Do dalszej diagnostyki powinny skłonić wyniki wysycenia transferyny > 60% u mężczyzn i > 50% u kobiet. Biorąc pod uwagę, że u większości przypadków chorych na hemochromatozę występuje postać dziedziczona, warto rozważyć badania genetyczne ukierunkowane na rozpoznanie mutacji genu HFE. Jedną z bardziej wiarygodnych metod jest ocena żelaza zgromadzonego w wątrobie poprzez biopsję tego narządu. Dodatkowo przeprowadza się test wydalania żelaza po zastosowaniu deferoksaminy, która jest środkiem chelatującym żelazo. W celu dobrania odpowiedniej diagnostyki warto skonsultować się odpowiednim lekarzem, jednym z nich jest hematolog, który specjalizuje się w chorobach związanych z krwią i układem krwiotwórczym. Hemochromatoza – leczenie W takim razie jak leczyć hemochromatozę? Najpopularniejszą i uznawaną za najskuteczniejszą metodę leczenia pierwotnej hemochromatozy jest krwioupust, czyli po prostu pobieranie krwi. W standardowym leczeniu flebotomia odbywa się 1-2 razy w tygodniu, a każdy upust krwi wiąże się z pobraniem 500ml krwi od pacjenta, podczas którego traci on średnio około 250mg żelaza. Proces usuwania nadmiaru żelaza z organizmu trwa zazwyczaj od 1 do 2 lat. Jedną z metod leczenia jest też podawanie środków chelatujących żelazo (dożylnie stosowana jest deferoksamina, a doustnie deferipron i deferazyroks). Są to substancje, które wiążą jony żelaza w organizmie, tworząc stabilne kompleksy chelatowe, co ułatwia ich wydalanie z organizmu. Mają one zdolność łączenia się z żelazem, zapobiegając jego nadmiernemu gromadzeniu się w tkankach i narządach. W leczeniu hemochromatozy istotną rolę odgrywa również dieta uboga w żelazo. Hemochromatoza – dieta. Co jeść przy nadmiarze żelaza? Dieta przy nadmiarze żelaza powinna skupiać się na unikaniu produktów bogatych w ten pierwiastek. Bardziej istotnym będzie zatem pytanie czego nie jeść przy nadmiarze żelaza? Żywność zawiera dwa rodzaje żelaza: hemowe, którego źródłem są głównie produkty pochodzenia zwierzęcego, oraz niehemowe, które występuje głównie w produktach roślinnych. Dieta eliminacyjna powinna zatem wykluczać produkty bogate w żelazo takie jak: podroby, czerwone mięso, czy nabiał. Jeśli wybieramy produkty, które są źródłem tego składnika mineralnego, należy unikać ich łączenia z produktami bogatymi w witaminę C, takich jak owoce, czy natka pietruszki. Wspomaga ona wchłanianie żelaza, co w tej jednostce chorobowej nie jest korzystne. W celu zmniejszania przyswajania żelaza można też łączyć jego źródła z żywnością zawierającą substancje hamujące jego wchłanianie, np. kwasem fitynowym zawartym w produktach zbożowych. W przypadku chorych na hemochromatozę powinno się całkowicie wyeliminować spożywanie alkoholu, ponieważ może nasilać on uszkodzenia wątroby. Jest to szczególnie ryzykowne, ponieważ choroba ta sama w sobie może prowadzić do uszkodzeń tego organu. Dodatkowo, alkohol może zwiększać wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. Hemochromatoza – rokowania. Jak hamować postęp choroby? Nieleczona hemochromatoza może postępować, uszkadzając stopniowo wątrobę, co prowadzi do rozwoju marskości wątroby, nowotworu komórek wątrobowych oraz innych powikłań związanych z nadmiarem żelaza w tkankach i narządach. W ciągu ostatnich kilku dekad zauważono spory postęp w diagnostyce i leczeniu tej choroby, w związku z czym rokowanie znacząco się poprawiło. Kluczowym wskaźnikiem prognostycznym w momencie diagnozy jest obecność zwłóknienia lub marskości wątroby. Wczesne rozpoznanie i systematyczne leczenie poprzez krwioupusty mogą zmniejszyć ryzyko większości powikłań związanych z hemochromatozą.Warto zapamiętać:• Hemochromatoza to choroba powodująca nadmierne gromadzenie się żelaza w organizmie, głównie w tkankach, wynikająca z zaburzeń mechanizmów kontrolujących jego poziom. Wchłanianie żelaza jest zwiększone, a organizm nie jest w stanie wydalić jego nadmiaru. Choroba w większości przypadków ma podłoże genetyczne, najczęściej dotyczy ludzi rasy białej.• Wyróżniamy dwa rodzaje hemochromatozy, jako przyczyny podwyższonego żelaza: pierwotną (związaną z mutacjami genetycznymi, w większości przypadków za chorobę odpowiedzialny jest zmutowany gen HFE) i wtórną (spowodowaną czynnikami zewnętrznymi, jak przetoczenia krwi, choroby wątroby czy nadmiar żelaza w diecie).• Hemochromatoza może być długo bezobjawowa. Kliniczne objawy zależą od narządów, które są dotknięte chorobą. Mogą obejmować zmęczenie, osłabienie, bóle stawów, uszkodzenia narządów wewnętrznych (wątroby, trzustki, serca), a nawet objawy neurologiczne.• Badania krwi są kluczowe w diagnostyce, ocenia się stężenie żelaza, ferrytyny i stężenie transferyny. Testy genetyczne mogą potwierdzić czy choroba jest uwarunkowana genetycznie. W diagnostyce istotne znaczenie ma biopsja wątroby (w celu sprawdzenia magazynowania żelaza w jej tkankach) a także testy wydalania żelaza po zastosowaniu substancji chelatujących. Wyniki badań zawsze warto skonsultować z lekarzem, który leczy hemochromatozę. • Warto wiedzieć jak leczyć hemochromatozę, najskuteczniejszą metodą leczenia pierwotnej hemochromatozy jest regularny krwioupust, czyli pobieranie krwi. Wspomagająco można stosować środki chelatujące żelazo a także dietę ubogą w żelazo jako uzupełnienie leczenia.• Dieta powinna eliminować produkty bogate w żelazo, najlepiej unikać też łączenia źródeł żelaza z produktami bogatymi w witaminę C, która wspomaga jego wchłanianie. Należy bezwzględnie unikać alkoholu, który może nasilać uszkodzenia wątroby. Wczesne rozpoznanie i leczenie mogą ograniczyć powikłania choroby związane z wysokim poziomem żelaza.• Wczesna diagnoza i regularne leczenie mogą poprawić rokowania, zmniejszając ryzyko powikłań, szczególnie wątrobowych. Kluczowe jest monitorowanie postępu choroby i odpowiednie leczenie.Źródła: • J. L. Porter; P. Rawla; Hemochromatosis ; National Library of Medicine, March 31, 2023; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430862/• C.R. Murphree, N. N. Nguyen, V. Raghunathan, S. R. Olson, T. DeLoughery, J. J. Shatzel, Diagnosis and management of hereditary haemochromatosis; The International Journal of Transfusion Medicine, Vox Sanguini(2020)115,255–262; https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/vox.12896• A. Rosiek; Hemochromatoza pierwotna — wykorzystanie krwi pochodzącej z leczniczych krwioupustów do celów klinicznych, Journal of Transfusion Medicine 2019, tom 12, nr 2, 65–71• C. Olchowy, J. Frączkiewicz, M. Pawłowski, D. Smoląg, A. Olchowy, A. Maślak, U. Zaleska-Dorobisz, K. Kałwak; Iron overload related diseases and methods of liver iron quantification; Acta Haematologica Polonica Volume 48, Issue 4, October–December 2017,308-315• K. Korzeniowska, A. Cieślewicz, A. Jabłecka; Zaburzenia gospodarki żelaza Część 1. Hemochromatoza; FA R M AC J A W S P Ó Ł C Z E S N A 2012; 5: 83-87• K. Kościńska-Ilczyszyn, P. Żuchowski, R. Wojciechowski, S. Jeka; Hemochromatoza pierwotna z zajęciem stawów; Reumatologia 2013; 51, 4: 308-312

Kolagen typu II na stawy to popularne hasło i stanowi potencjalną odpowiedź na kłopoty związane z układem ruchu, zwłaszcza problemami dotyczącymi stawów. Odpowiednio dobrana dawka i forma suplementacji mogą przynieść pozytywne rezultaty w kontekście wsparcia redukcji stanów zapalnych. Warto zgłębić wiedzę na temat funkcji tego kluczowego białka a także gdzie występuje kolagen typu II.Spis treści:1. Kolagen typu II – co to jest?2. Gdzie występuje kolagen typu 2?3. Czym jest niezdenaturowany kolagen typu II?4. Czym jest natywny kolagen typu II?5. Czym jest hydrolizowany kolagen typu II?6. Kolagen typu 2 – właściwości7. Czym różni się kolagen typu I i kolagen typu II?8. Kolagen typu II a choroby stawów9. Suplementacja kolagenem typu II. Jak stosować?Kolagen typu II – co to jest? Kolagen należy do rodziny białek i stanowi on 1/3 całkowitej masy białka w ludzkim organizmie. Główne aminokwasy wchodzące w skład kolagenów to prolina, glicyna oraz hydroksyprolina. W naszym organizmie kolagen umożliwia spójność tkanek i narządów, ma istotne znaczenie w nawilżeniu, odporności i elastyczności skóry, a także zmniejsza ryzyko rozwoju chorób zwyrodnieniowych stawów. Wpływa też na kondycję naszych włosów oraz paznokci. Do tej pory udało się wyodrębnić oraz opisać aż 29 różnych typów kolagenów, które różnią się strukturą, funkcją a także miejscem ich występowania. Kolagen typu II jest jednym z wyodrębnionych rodzajów, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu struktury i elastyczności chrząstki stawowej, pomagając w absorpcji sił działających na stawy podczas ruchu. Jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania stawów i zachowania ich zdrowia. Spadek produkcji kolagenu w organizmie jest nieuchronnym zjawiskiem związanym z wiekiem. Wraz z upływem lat, proces ten nabiera tempa, a skutki niedoboru stają się coraz bardziej widoczne.Gdzie występuje kolagen typu 2? Kolagen typu II w organizmie występuje głównie w tkance szklistej (ok. 80%). Umiejscowiony jest również w chrząstce, odpowiadając za jej elastyczność oraz wytrzymałość, a także w nabłonku rogówki. Kolagenu typu II w pożywieniu zawarty jest głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. W kontekście suplementów diety pozyskiwany jest on ze skóry, kości lub ścięgien wieprzowych, natomiast kolagen typu II rybi, czyli tzw. morski jest natomiast otrzymywany ze skór, łusek oraz kości ryb. Najbogatszym źródłem kolagenu typu 2 jest chrząstka kurczaka.Czym jest niezdenaturowany kolagen typu II? Jest to forma kolagenu, która nie została poddana procesowi denaturacji. Niezdenaturowany kolagen typu II charakteryzuje się nienaruszoną strukturą potrójnej helisy, która w dodatku jest odporna na enzymy dokonujące hydrolizy wiązań peptydowych. Najistotniejszą cechą jest wykazywanie miejsc antygenowych zwanych epitopami. Zaangażowane są one w działania o podłożu immunologicznym, wpływając na zmniejszenie stanu zapalnego w obrębie stawów. Ten typ kolagenu będzie miał więc istotne znaczenie w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów czy reumatoidalnego zapalenia stawów. Czym jest natywny kolagen typu II? Natywny kolagen typu II to tak naprawdę alternatywna nazwa niezdenaturowanego kolagenu typu II. Mogą być one stosowane zamiennie i określają kolagen, który nie został poddany procesowi denaturacji. W kontekście suplementów diety terminy te mogą być używane, aby podkreślić, że kolagen został pozyskany i przetworzony w taki sposób, aby zachować swoją naturalną strukturę. Jest to szczególnie istotne, jeśli chodzi o korzyści związane ze zdrowiem stawów. Czym jest hydrolizowany kolagen typu II? Hydrolizowany kolagen typu II to forma kolagenu, która została poddana procesowi hydrolizy przy użyciu enzymów. Oznacza to, że jego cząsteczka została rozłożona na mniejsze fragmenty, zwane peptydami kolagenowymi. Dzięki temu procesowi staje się on lepiej przyswajalny przez organizm, im mniejsze cząsteczki tym jego wchłanianie będzie lepsze. Jest to jedna z najbardziej popularnych form, jeśli chodzi o suplementy diety. Hydrolizat kolagenu może występować zarówno w formie proszku, kapsułek, tabletek jak i w płynie. Co ciekawe, popularna żelatyna jest produktem ubocznym procesu hydrolizy kolagenu, która powstaje poprzez dalsze obróbki termiczne i enzymatyczne.Kolagen typu 2 – właściwości Kolagen typu II odgrywa istotną rolę w utrzymaniu struktury i elastyczności chrząstki stawowej, która pokrywa powierzchnie stawowe kości i jest odpowiedzialna za amortyzację a także płynność ruchów stawowych. Ten rodzaj kolagenu jest więc odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie stawów. Ze względu na rolę kolagenu typu II w utrzymaniu dobrej kondycji stawów, jest on stosowany jako składnik suplementów diety, zwłaszcza skierowanych do osób z problemami związanymi z narządem ruchu czy np. wykazujących problemy ze sztywnością stawów. Dodatkowo badania wykazują, że kolagen typu II może wpływać na regulację procesów zapalnych w stawach, co jest istotne w kontekście chorób stawów, np. w profilaktyce reumatoidalnego zapalenia stawów. Czym różni się kolagen typu I i kolagen typu II? Kolagen typu I i kolagen typu II to dwa rożne rodzaje białek kolagenowych o odmiennych właściwościach i funkcjach w organizmie. Prócz różnicy w strukturze przede wszystkich różnią się one miejscem występowania. Kolagen typu I jest głównym składnikiem tkanki łącznej, takiej jak skóra, kości, ścięgna oraz więzadła, natomiast kolagen typu II jest głównym budulcem chrząstki stawowej. Kolagen typu II a choroby stawów Kolagen typu 2 jest istotnym elementem macierzy chrząstki, dominującym przede wszystkim w chrząstce stawowej, w związku z czym jest on ściśle związany z chorobami stawów. Nieprawidłowości w kolagenie typu II mogą istotnie przyczynić się do różnych chorób, m.in. choroby zwyrodnieniowej stawów czy też reumatoidalnego zapalenia stawów. Jest on też kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania krążków międzykręgowych, jego uszkodzenie lub degradacja mogą prowadzić do różnych schorzeń kręgosłupa, m.in. dyskopatii. Badania przeprowadzone nad niezdenaturowanym kolagenem typu 2 sugerują, że obecność tego składnika w diecie może prowadzić do rozwinięcia tolerancji immunologicznej oraz hamować występowanie lub łagodzić objawy zapalenia stawów, w tym m.in. zmniejszać ból. Suplementacja kolagenem typu II. Jak stosować? Rynek suplementów diety oferuje wiele różnych form kolagenów, są to między innymi kapsułki oraz proszki. Istnieją produkty zawierające czysty kolagen, ale zawsze warto zwrócić uwagę na składniki, które dodatkowo są zawarte w preparacie. Substancje, które będą dobrym dodatkiem w tego typu suplementach to witamina C, wspierająca produkcję kolagenu, oraz kwas hialuronowy, siarczan glukozaminy i siarczan chondroityny, które będą wspierały działanie narządu ruchu. Zalecaną porcję dzienną preparatu w formie kapsułek wystarczy spożyć wraz z posiłkiem, natomiast te w formie proszku można dodać do ulubionego koktajlu, soku czy też jogurtu. Warto zapamiętać:• Kolagen typu II odgrywa istotną rolę w utrzymaniu elastyczności i struktury chrząstki stawowej, co wpływa na płynność ruchów stawowych i redukcję problemów związanych z układem ruchu.• Występuje on głównie w tkance szklistej, chrząstce stawowej oraz nabłonku rogówki. Jest kluczowy dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania stawów.• Istnieją różne formy kolagenu typu II, takie jak niezdenaturowany (inaczej natywny) i hydrolizowany (podzielony na mniejsze cząsteczki), z różnymi właściwościami i zastosowaniami.• Kolagen typu II pomaga w redukcji stanów zapalnych stawów i jest istotny w profilaktyce chorób związanych z układem ruchu, może on też istotnie poprawić ruchomość stawów.• Zdrowy tryb życia oraz zrównoważony sposób żywienia stanowią fundament dobrego samopoczucia, warto też rozważyć odpowiednią suplementację kolagenem typu II. Może być ona korzystna dla zdrowia stawów, zwłaszcza w przypadku osób starszych lub z problemami związanymi z narządem ruchu. Ważne jest także, aby zwrócić uwagę na dodatkowe składniki wspomagające, takie jak witamina C, kwas hialuronowy, siarczan glukozaminy czy siarczan chondroityny.Źródła:• K. Kaziród, A. Hunek, M. Zapała, J. Wiśniewska-Skomra, K. Chmielarz, K. Tylutka, A. Hapon; Collagen supplementation-does it bring real benefits? QualityinSport.2023;13(1):88-107.eISSN2450-3118• Martínez-Puig, D., Costa-Larrión, E., Rubio-Rodríguez, N., Gálvez-Martín, P. (2023). Collagen Supplementation for Joint Health: The Link between Composition and Scientific Knowledge. Nutrients, 15(6), 1332• Rong Xu a b, Jianping Wu c, Lin Zheng a b, Mouming Zhao a; Undenatured type II collagen and its role in improving osteoarthritis; Ageing Research Reviews Volume 91, 2023• Nowicka-Zuchowska A., Zuchowski A.; Kolagen – rola w organizmie i skutki niedoboru; Lek w Polscie; 2019 • K. A. Czubak, H.M. Żbikowska; Struktura, funkcja i znaczenie biomedyczne kolagenów; Annales Academiae Medicae Silesiensis; 2014, 68,245–254