Niepokalanek - właściwości, działanie, przeciwskazania
Niepokalanek zwyczajny – składnik istotny dla kobiet w każdym wieku
Vitex agnus-castus L. należy do rodziny Laminaceae (Jasnotowate) i nazywany jest powszechnie niepokalankiem zwyczajnym lub pospolitym. Historia niepokalanka sięga odległej przeszłości, ponieważ znany był już starożytnym Egipcjanom, Grekom i Rzymianom. Niepokalanek pochodzi z basenu Morza Śródziemnego i występuje głównie w subtropikalnych i tropikalnych regionach, np. Azji Środkowej. W Polsce roślina nie występuje w środowisku naturalnym. Niepokalanek zwyczajny jest wiecznie zielonym krzewem osiągającym wysokość od 3 do 6 metrów. Roślina ma korę barwy jasnoszarej, z lekkim różowym odcieniem, pękającej w regularne kształty prostokątne. Wytwarza okrągłe, ciemnobrązowe lub czarne owoce nazywane jagodami, z charakterystycznym niebieskim nalotem, które kwitną od czerwca do października, a dojrzewanie następuje do listopada. To właśnie z tej części niepokalanka ekstrakty mają zastosowanie w suplementacji dietetycznej. Owoce mają charakterystyczny ostry, korzenny smak, przez co stosowane są jako odpowiednik pieprzu przez ludność zamieszkującą północną Afrykę. Dzięki swojej ostrości, niepokalanek zwyczajny nazywany jest „pieprzowym”.
Odkryj produkty zawierające ten składnik:
Niepokalanek - źródłem wielu substancji
Niepokalanek jest bogaty w aktywne związki wykazując działanie biologiczne. W roślinie zidentyfikowano obecność lignanów, triterpenów i seskwiterpenów, a owoce bogate są w diterpeny, flawonoidy (flawanole i flawony:), kwasy felonowe (np. p-hydroksybenzoesowy) oraz irydoidy (aukubina i jej ester - agnuzyd).
Właściwości i działanie niepokalanka zwyczajnego
- przyczynia się do dobrego samopoczucia fizycznego
- pomaga złagodzić objawy menopauzy i napięcia przedmiesiączkowego
- pomaga w utrzymaniu prawidłowych funkcji poznawczych
- wspomaga kobietę w łagodzeniu objawów towarzyszących menstruacji
Czy wiesz, że...?
Aukubina jest glikozydem irydoidowym i została odkryta w 1905 roku? Warto wiedzieć, że dokonali tego naukowcy Bourquelot i Herissey.
Dzięki ustabilizowaniu kluczowych hormonów ekstrakt prowadzi do regulacji cykli miesiączkowych. Wykazano, że ekstrakt z owoców niepokalanka standaryzowany na aukubiny wpływa na równowagę i obniżenie siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S), czyli hormonu steroidowego produkowanego z cholesterolu, który w szeregu przemian przekształcany jest do testosteronu.
Rola niepokalanka zwyczajnego – na co pomaga?
Występujący 8-10 dni przed krwawieniem zespół przedmiesiączkowy obejmuje objawy somatyczne i psychosomatyczne, które ustępują w momencie rozpoczęcia krwawienia. Zespół ten dotyka 40% kobiet, a u 70% z nich występuje powiększenie i związany z tym dyskomfort piersi. Podłożem objawów mogą być problemy z równowagą hormonalną, związaną z podwyższonym poziomem prolaktyny, który poza objawami zespołu przedmiesiączkowego może powodować pojawienie się laktacji u osób, które nie rodziły niedawno potomstwa. Organizm może wydzielać wyższe ilości prolaktyny w odpowiedzi na bodźce stresowe, a także podczas fazy głębokiej snu, co może wpływać na stymulację gruczołu sutkowego.
Wskazuje się, że suplementacja ekstraktu z owocu niepokalanka może wspomóc złagodzić wymienione objawy, poprzez wpływ na receptory dopaminy i wiązanie się z nimi, dzięki czemu następuje zmniejszenie poziomu uwalniania prolaktyny. Związkami aktywnymi niepokalanka wpływającymi na dopaminę są glikozydy irydoidowe (aukubina), flawonoidy, a także diterpeny. Normalizacja stężenia progesteronu następuje w efekcie zmniejszonego poziomu prolaktyny przez komórki przedniego płata przysadki mózgowej. Dzięki tej zależności, ekstrakt z niepokalanka zwyczajnego wpływa na regulację poziomu hormonów.
Menopauza jest procesem prowadzącym do zanikania krwawienia miesiączkowego, podczas którego kobiety odczuwają dyskomfort związany z obniżeniem nastroju, uderzeniami gorąca i występującymi potliwościami. Niestabilność naczyniowo-ruchowa wynika ze spadku stężenia hormonu – β-stradiolu. Badania wskazują łagodzenie objawów menopauzalnych przy stosowaniu niepokalanka poprzez wpływ na równowagę hormonalną i wpływ na przysadkę mózgową. Podobnie jak przy zespole przedmiesiączkowym, działanie zmniejszające objawy towarzyszące menopauzie wynikają z działania obniżającego poziom prolaktyny. Również wpływ na receptory dopaminy ma efekt łagodzący objawy emocjonalne co wpływa na funkcje psychologiczne i poprawę nastroju.
Ekstrakt z niepokalanka zwyczajnego – przeciwwskazania
Nie zaleca się stosowania składnika u osób szczególnie wrażliwych jak np. u kobiet w ciąży i karmiących oraz u dzieci bez uprzedniej konsultacji specjalistycznej.
Grupa 93 kobiet planująca zajść w ciążę została poddana badaniu, w którym podzielono je na dwie grupy – kontrolną i badaną. W grupie badanej podawano ekstrakt z niepokalanka zwyczajnego w połączeniu z witaminami i minerałami. Wykazano, że wyrównano poziom hormonów po 3 miesiącach- progesteron we wczesnej fazie lutealnej wzrósł a częstotliwość miesiączek powróciła do normy [2].
Badanie kontrolowane placebo, przeprowadzone na grupie 52 kobiet wykazało, że produkt zawierający ekstrakt z niepokalanka podawany przez 3 miesiące spowodował zmniejszenie prolaktyny, unormowanie poziomu progesteronu i β-estradiolu [1].
Przeprowadzono badania wpływu niepokalanka w porównaniu do placebo na objawy towarzyszące menopauzie. W tym celu 52 kobiety podzielono na dwie grupy – placebo i testową. Grupa otrzymująca niepokalanek wykazała zmniejszenie objawów okołomenopauzalnych, tj. liczby uderzeń gorąca czy poprawę nastroju. Co ciekawe w badaniu wykazano możliwą siłę autosugestii, ponieważ grupa otrzymująca placebo również wykazała poprawę, jednak z niższym stopniu niż grupa badana [3].
Baza danych PubMed, która obejmuje artykuły z dziedziny medycyny i nauk biologicznych wskazuje na przeprowadzenie 7 badań klinicznych ekstraktu, a 31 badań produktów (np. olejki) z niepokalanka zwyczajnego na ludziach.
Źródła:
- https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/html/10.1055/s-0032-1327831
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10065776/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6887765/
- Farmaceutyczny Przegląd Naukowy. Redaktor Naczelny: Prof. Dr. hab. Krystyna Olczyk. Str. 5
- Zioła na kobiece dolegliwości "Postępy Fitoterapii" nr 2/2000 Witold Kapczyński
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0944711304702330?via%3Dihub
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36342880/ z 2022
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8708702/ z 2021
- https://www.ptfarm.pl/wydawnictwa/czasopisma/farmacja-polska/103/-/29173 z 2021
- https://pesquisa.bvsalud.org/portal/resource/pt/sea-162638
- Vitex agnus-castus: Botanical features and area, chemical composition on fruit, pharmacological properties, and medicinal uses. Olga L.Saybel, Andrey N. Tsitsilin, Dmitry Bokov. Journal of Applied Pharmaceutical Science. March 2022
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0367326X19317277 z 2020
- Leo, V. D., et al. “Phyto-Oestrogens and Chaste Tree Berry: A New Option in the Treatment of Menopausal Disorders.” J Women’s Health Care 3.182 (2014): 2167-0420.
Publikowane informacje mają charakter wyłącznie informacyjny i nie powinny zastępować indywidualnych konsultacji lekarskich. Zaleca się skonsultowanie z lekarzem lub terapeutą przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii. Wydawca nie dąży do nawiązania relacji lekarz-pacjent ze swoimi czytelnikami. Nie bierze również odpowiedzialności za wiarygodność, skuteczność lub prawidłowe stosowanie informacji umieszczonych na stronie, ani za ewentualne problemy zdrowotne wynikające z omówionych terapii.
