L-lizyna - właściwości, działanie, dawkowanie
Lizyna – dostarczany z pożywieniem aminokwas egzogenny
Lizyna - organiczny związek chemiczny i niezbędny aminokwas, który nie jest syntezowany w organizmie człowieka, jednak jest niezbędny do jego funkcjonowania i wzrostu. Co ciekawe, większość bakterii potrafi syntezować lizynę. Pierwszą izolacja lizyny dokonał niemiecki dentysta Heinrich Drechsel w 1889 roku, a źródłem wyjściowym do procesu była kazeina. W 1955 roku chlorowodorek lizyny został wprowadzony na rynek amerykański jako suplement diety.
Odkryj produkty zawierające ten składnik:
Lizyna – co to jest?
L-lizyna jest aminokwasem asparaginianowym, do rodziny której należy także L-izoleucyna, L-metionina oraz L-treonina. Przynależy także do grupy aminokwasów egzogennych, co oznacza, że jest niezbędna ale organizm nie potrafi jej wytworzyć i musi być dostarczana wraz z pożywieniem. Aminokwasy można podzielić na białkowe i niebiałkowe, a w swojej cząsteczce posiadają grupę karboksylową oraz co najmniej jedną grupę aminową. Grupa aminokwasów białkowych, to taka która zawiera cząsteczki głównie wykorzystywane do syntezy białek. Białkowe są najmniejszymi składowymi szkieletu peptydowego i białek organizmów żywych. Aminokwasy są prekursorami hemoglobiny, amin biogennych, zasad azotowych, kreatyny, elastyny, kolagenu oraz wielu innych cząsteczek. Wszystkie aminokwasy, które wchodzą w budowę białek posiadają konfigurację L.
W produkcji przemysłowej l-lizyny stosuje się fermentację mikrobiologiczną przy użyciu bakterii heterotroficznych np. Corynebacterium glutamicum, Klebsiella czy Escherichia coli stosując źródła węgla z cukru pochodzącego z upraw rolnych. Szczepy Corynebacterium glutamicum mogą wytwarzać ten aminokwas z wydajnością 0,31g lizyny z 1 grama cukru. Najbardziej wydajnym źródłem syntezy jest glukoza.
Czy wiesz, że...?
Chleb z brązową skórką zawiera białko o niższej wartości odżywczej, niż chleb z jasną skórką? Dzieje się tak, ponieważ podwyższona temperatura rzędu 60 - 80ᵒC w obecności substancji redukujących takich jak utlenione tłuszcze czy cukry i niskiej zawartości wody, prowadzi do utworzenia wiązania grupy aminowej l-lizyny z grupą karbonylową, które to nie ulega hydrolizie w ludzkim przewodzie pokarmowym. Temperatury rzędu 115 – 160ᵒC prowadzą do degradacji lizyny. Im wyższa temperatura obróbki, tym większe starty aminokwasu.
Warto wiedzieć, że podczas rozkładu aminokwasów tworzą się wiązania krzyżowe na skutek polimeryzacji, dzięki czemu powstają korzystne walory smakowe i zapachowe.
L-lizyna – właściwości i działanie
Aminokwas ten znajduje się w dużej ilości w tkance mięśniowej. Lizyna bierze udział w produkcji karnityny, której zadaniem jest metabolizm tłuszczów i przekształcanie kwasów tłuszczowych w energię.
Gdy lizyna dostanie się do organizmu zostaje wchłonięta, a część, której organizm nie wchłonął włączana jest do masy drobnoustrojów jelitowych i w ten sposób jest wydalana. Po wchłonięciu, lizyna wbudowywana jest do struktury białek lub zostaje wydalona jako kwas moczowy lub mocznik oraz CO2.
Gdzie występuje lizyna? – W jakich produktach znajduje się lizyna?
Powszechnie lizyna występuje w pożywieniu, a najbogatsze w ten aminokwas są: czerwone mięso, ryby, drożdże piwne oraz produkty nabiałowe. Niewielkie ilości lizyny występują w warzywach strączkowych, jednak pozostałe surowce z tej kategorii są ubogie w ten aminokwas. Wysoka temperatura obróbki (pieczenie, prażenie) prowadzi do strat lizyny. Traktowanie alkaliami czy proces utleniania również zubażają posiłki z tego aminokwasu. Smażenie filetów rybnych obniża zawartość lizyny o około 10%. Szacuje się, że przy odpowiedniej diecie osób dorosłych, z pożywienia dostarczane jest około 4 – 5 gramów lizyny.
W świetle dowodów naukowych:
Badania przeprowadzone na hodowlach tkankowych wskazały, że gdy poziom argininy był wyższy niż lizyny, wzmożona była replikacja wirusa HSV. Podwyższenie poziomu lizyny w stosunku do argininy, rozwój wirusa był zahamowany [6]. Kod genetyczny HSV składa się w wysokiej mierze z argininy, dlatego gdy jest dostatecznie dużo argininy zachodzi replikacja.
Przeprowadzone badanie in vitro na ludzkich osteoblastach (komórki budujące kości) wykazało pozytywne działanie l-lizyny na zdolność do rozmnażania się osteoblastów, ich pobudzenie i różnicowanie [6].
Przeprowadzono badanie in vitro i in vivo wpływu l-lizyny na strukturę i funkcję glikowanego lizozymu. W ramach eksperymentu inkubowano lizozym z glukozą lub/i l-lizyną, po okresie którym to badano strukturę i oceniano działanie przecie wpływowi bakterii M. lysodeikticus. Wykazano, że l-lizyna zmniejszyła produkty zaawansowanej glikacji (AGE) w surowicy u osób z osłabioną odpornością na insulinę w warunkach in vitro [10].
Niedobór lizyny – przyczyny. Kto jest najbardziej narażony na niedobór lizyny?
Wskazuje się, że omawiany aminokwas występuje w największej dysproporcji między dietą bogatych a biednych. Ryzyko niedoboru wzrasta w obszarach i grupach o niskim statusie społeczno -ekonomicznym. Grupy żyjące na takich obszarach spożywają jako źródła białka zboża, bulwy i korzenie zamiast czerwonego mięsa.
L-lizyna –przeciwwskazania
Nie zaleca się stosowania składnika u osób szczególnie wrażliwych jak np. u kobiet w ciąży i karmiących oraz u dzieci bez uprzedniej konsultacji specjalistycznej. L-lizyna przeciwwskazana jest dla osób, u których występuje choroba genetyczna: hiperlizynemia.
Baza danych PubMed, która obejmuje artykuły z dziedziny medycyny i nauk biologicznych wskazuje na przeprowadzenie blisko 1 tysiąca badań klinicznych produktów z lizyną na ludziach.
Źródła:
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B9780080885049002208
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1096717617302574
- Gawęcki J., red.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN, 2010;
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022316622024312?via%3Dihub z 2020
- Szpentar M. Aminokwasy, peptydy, białka, Chemia organizmów żywych,
- Medicinal Uses of L-Lysine Past and future. D. M. Rao, K. R. Dutt, S. Battu, M. Ramesh International Journal of Research in Pharmaceutical Sciences · January 2011
- https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.2903/j.efsa.2020.6078 z 2020
- https://seer.ufu.br/index.php/biosciencejournal/article/view/60568
- https://bmcnutr.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40795-017-0187-6
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26853287/
Publikowane informacje mają charakter wyłącznie informacyjny i nie powinny zastępować indywidualnych konsultacji lekarskich. Zaleca się skonsultowanie z lekarzem lub terapeutą przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii. Wydawca nie dąży do nawiązania relacji lekarz-pacjent ze swoimi czytelnikami. Nie bierze również odpowiedzialności za wiarygodność, skuteczność lub prawidłowe stosowanie informacji umieszczonych na stronie, ani za ewentualne problemy zdrowotne wynikające z omówionych terapii.
