DHA - właściwości, działanie, przeciwskazania
Dlaczego DHA powinno znaleźć się w Twojej diecie?
Kwas dokoheksaenowy (DHA) oraz kwas eikozapentaenowy (EPA) to związki należące do grupy kwasów omega-3, które dzięki aktywności biologicznej przynoszą korzyści organizmowi. Omega-3 należą do szerszej grupy - wielonienasyconych długołańcuchowych kwasów tłuszczowych (PUFA), które są składnikami budulcowymi błon fosfolipidowych, wchodzą w skład osłonek mielinowych nerwów obwodowych, błon synaptycznych i neurotransmiterów, a także lipidowych składników receptorowej części oka.
Odkryj produkty zawierające ten składnik:
DHA w naszym organizmie
Kwas DHA powszechnie występuje w organizmie. Znajduje się on w siatkówce oka (ok. 22%) oraz korze mózgu, gdzie stanowi aż 20% zawartości lipidów istoty szarej. Kwas dokoheksaenowy gromadzi się w korze mózgowej i hipokampie, czyli obszarach związanych z pamięcią i uczeniem się.
Należy zaznaczyć, że aż 50% suchej masy mózgu stanowią lipidy.
DHA występuje również w spermie (ok.14%), erytrocytach i śledzionie (po ok. 4%), wątrobie i mięśniach (po ok. 2%) oraz innych narządach. Kwas DHA jest niezbędnym składnikiem tkanek nerwowych i struktury błon (takich jak zakończenia synaptyczne), a także modulatorem jelitowego i ośrodkowego układu nerwowego oraz prekursorem metabolitów.
Kwas eikozapentaenowy (EPA) także występuje w mózgu, jednak w mniejszej ilości niż DHA. Występuje także w wątrobie, śledzionie i erytrocytach.
Organizm człowieka nie potrafi syntezować tych kwasów de novo. Prekursorem grupy kwasów omega-3 jest kwas α-linolenowy (ALA), który na drodze przemian enzymatycznych zachodzących w organizmie może w niewielkim stopniu ulegać konwersji do DHA i EPA dzięki wydłużaniu struktur i tworzeniu podwójnego wiązania w kwasie wyjściowym.
Właściwości kwasu dokozaheksaenowego i eikozapentaenowego:
- Kwas dokozaheksaenowy (DHA) przyczynia się do utrzymania prawidłowego funkcjonowania mózgu i utrzymania prawidłowego widzenia
- Kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA) przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania serca
Rola kwasów omega-3 w organizmie
Powszechnie wiadomo, że dieta bogata w kwasy omega-6 zwiększa stężenie kwasu arachidonowego w organizmie, który wykazuje negatywny wpływ na organizm. Zwiększony udział kwasów omega-3 w fosfolipidach błony komórkowej zmniejsza dostępność kwasu arachidonowego i produkcji źle wypływających na organizm metabolitów. Dla sprawnego funkcjonowania, w organizmie konieczna jest odpowiednia proporcja kwasów omega-3 do omega-6, najlepiej w stosunku 1:1. Spożywanie przetworzonej żywności zaburza ten stosunek w stronę omega-6.
Rycina 1 przedstawia szlak przemian metabolicznych długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych [7]
Czy wiesz, że...?
Wykazano dużą różnicę konwersji do poszczególnych kwasów w zależności od płci?
U mężczyzn konwersja do DHA nie przekracza 1%, natomiast u kobiet konwersja do DHA 9%.
Źródła kwasów tłuszczowych
Najwyższą zawartość DHA znajdziemy w łososiu, makreli, halibucie, sardynkach, tuńczyku i śledziach. DHA znajdziemy również w algach, owocach morza oraz w nasionach lnu.
Naturalnym źródłem DHA są ryby morskie, które jednak budzą obawy ze względu na ryzyko zanieczyszczenia np. metalami ciężkimi. Ryzyko to może być wyeliminowane, gdy DHA jest uzyskiwany z małych ryb. Najwyższe stężenia rtęci stwierdzono w rybach takich jak rekin, miecznik czy tuńczyk.
W rybach EPA i DHA występują w postaci trójglicerydów (TG). Oleje rybie w suplementach diety dostępne są w formie TG lub w postaci estru etylowego (EE), jednak DHA w postaci EE jest trudniej wchłaniany przez organizm i wykazuje niższą efektywność niż TG, z tego względu że lipaza trzustkowa ma mniejszą zdolność hydrolizy EE niż TG. Hydroliza EPA i DHA występujących w formie EE przebiega 3 krotnie wolniej niż w formie TG.
Suplementacja kwasami EPA i DHA i jej wpływ na przebieg ciąży
Jednym z najważniejszych składników diety w czasie ciąży oraz laktacji z grupy kwasów omega-3 jest kwas DHA.
W III trymestrze ciąży zapotrzebowanie na kwas DHA wzrasta. Długołańcuchowe kwasy tłuszczowe są transportowane przez łożysko do płodu, a zdolność ta ma znaczenie dla rozwoju płodu.
Ośrodkowy układ nerwowy intensywnie rozwija się od 20 tygodnia ciąży, w związku z czym suplementacja DHA zalecana jest przynajmniej od tego tygodnia.
W okresie ciąży i karmienia piersią konieczna jest odpowiednia ilość kwasu DHA, aby zachować prawidłowy rozwój na poziomie komórkowym i neuronalnym czego konsekwencją jest zapewnienie prawidłowego rozwoju psychomotorycznego dziecka oraz prawidłowej ostrości wzroku.
Zespół Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego rekomenduje suplementację kwasu DHA w dawce:
- min. 200 mg dziennie przez wszystkie kobiety ciężarne
- wyższe dawki u kobiet, które spożywają małe ilości ryb podczas ciąży i w okresie przedkoncepcyjnym – 600 mg
- 1000 mg dziennie przez kobiety obciążone ryzykiem przedwczesnego porodu.
Optymalną dawkę należy dobrać w konsultacji z lekarzem ginekologiem.
Działanie kwasów omega-3 na układ nerwowy
Istotną rolę w prawidłowym rozwoju i dojrzewaniu układu nerwowego w okresie pre- i postnatalnym odgrywają kwasy omega-3. Niedobór omega-3 może zwiększa ryzyko zaburzeń w funkcjonowaniu mózgu. Badania naukowe wskazują, że wyższa koncentracja DHA w fosfolipidach błonowych wpływa na czynność, przeżywalność i plastyczność neuronów.
W świetle dowodów naukowych:
Wykazano, że DHA poprawia u niemowląt koordynację ręka-oko, poprawia umiejętności rozwiązywania problemów, podtrzymania uwagi oraz poprawia funkcję poznawcze [5].
Wpływ na wzrok
Ponieważ DHA wchodzi w skład fotoreceptorów oraz komórek nerwowych, wpływa na percepcję wrażeń wzrokowych oraz na zamianę ich na impulsy nerwowe, dzięki czemu wpływa na prawidłowy rozwój siatkówki oka, kwas EPA stabilizuje obecność DHA w błonach komórek nerwowych.
Kwasy omega-3 mają wpływ na zapobieganie niewyraźnemu widzeniu, suchości oka oraz redukcję stopnia ubytków w powierzchniowej warstwie nabłonka rogówki.
Działanie kardioprotekcyjne
Kwasy omega-3 obniżają częstotliwość występowania incydentów wieńcowych poprzez działanie regulujące szybkość bicia serca, zapobiegające tworzeniu się skrzepów oraz przeciw zwiększonej negatywnej odpowiedzi organizmu na bodźce. EPA i DHA zmniejszają również aktywację śródbłonka i poprawiają przepuszczalność naczyń. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe mają wpływ ochronny na układ krążenia poprzez obniżanie stężenia trójglicerydów i frakcji LDL lipidów.
Kwasy tłuszczowe EPA i DHA – przeciwwskazania
Z przeanalizowanych publikacji żadna nie wskazuje na przeciwwskazania do stosowania kwasów EPA i DHA, niemniej jednak nie zaleca się stosowania składnika u osób szczególnie wrażliwych jak np. u kobiet w ciąży i karmiących oraz u dzieci bez uprzedniej konsultacji specjalistycznej. Powszechnie dostępne suplementy diety z kwasami omega-3 pochodzą z oleju rybiego, dlatego odradzamy ich stosowanie przez osoby uczulone na produkty rybie.
Suplementacja kwasami omega-3 jest zalecana dla osób:
- ze zbyt wysokim poziomem lipidów
- mających problemy z prawidłowym funkcjonowaniem wątroby
- mających problemy ze wzrokiem
- u kobiet w ciąży i w okresie laktacji
Baza danych PubMed, która obejmuje artykuły z dziedziny medycyny i nauk biologicznych wskazuje na przeprowadzenie blisko 4000 badań naukowych kwasów omega-3 na ludziach.
Źródła:
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Agata Karowicz-Bilińska, Ewa Nowak-Markwitz, Tomasz Opala, Przemysław Oszukowski, Ryszard Poręba, Marek Spaczyński
- Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży. Magdalena Makowska-Donajska, Lidia Hirnle. 2017
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2161831322009620
- Wojciech Kolanowski FUNKCJE I PRZEMIANY METABOLICZNE
WIELONIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH OMEGA-3
W ORGANIZMIE CZŁOWIEKA BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLVI, 2013, 3, str. 267 – 278 - https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8441440/
- https://academic.oup.com/nutritionreviews/article/79/5/585/5904386?login=false
- Jarosz M. red.: Normy żywienia dla populacji polskiej- nowelizacja. Wydawca Instytut Żywności i żywienia. Warszawa 2012;
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8260041/
- Izabella Wentz „Hashimoto, jak w 90 dni pozbyć się objawów i odzyskać zdrowie” Kraków 2017
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych. Mariusz Zimmer, Piotr Sieroszewski, Przemysław Oszukowski, Hubert Huras, Tomasz Fuchs, Agata Pawłosek. 2020
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1388198114001656
Publikowane informacje mają charakter wyłącznie informacyjny i nie powinny zastępować indywidualnych konsultacji lekarskich. Zaleca się skonsultowanie z lekarzem lub terapeutą przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii. Wydawca nie dąży do nawiązania relacji lekarz-pacjent ze swoimi czytelnikami. Nie bierze również odpowiedzialności za wiarygodność, skuteczność lub prawidłowe stosowanie informacji umieszczonych na stronie, ani za ewentualne problemy zdrowotne wynikające z omówionych terapii.
