Koenzym Q10 – właściwości i zastosowanie. Z czym nie łączyć?
Koenzym Q10 – cząsteczka obecna we wszystkich błonach komórki
Koenzym Q10 (CoQ10) jest endogenną, lipofilową cząsteczką rozpuszczalną w tłuszczach, która występuje w hydrofobowej warstwie wszystkich błon komórkowych. Koenzymy to niezbędne substancje dla aktywności enzymów. Pierwsze informacje na temat tego związku pojawiły się w 1940 roku. W 1957 roku Crane wraz z zespołem badawczym wyizolowali go z mitochondrium komórki mięśnia sercowego wołu. Ze względu na jego powszechne występowanie w wielu narządach różnych gatunków zwierząt, nazwano go ubichinonem od łacińskiego "ubitarius" – wszechobecny, a chinon oznacza związek pierścieniowy zawierający dwie grupy ketonowe, co nawiązuje do jego budowy. Litera Q pochodzi od chinonowej grupy, natomiast liczba 10 wskazuje na ilość jednostek izoprenowych. Koenzym Q10 inaczej określany jest jako: ubidekarenon, ubichinon, ubichinol lub witamina Q10. Warto wspomnieć, że ubichinon jest to utleniona forma koenzymu Q10, a ubichinol to zredukowana forma koenzymu. Organizm jest w stanie zredukować ubichninon do ubichinolu.
Jako, że jest związkiem endogennym, biosynteza koenzymu Q odbywa się we wszystkich żywych komórkach i łączy dwa szlaki metaboliczne. Chinonowe ugrupowanie powstaje z tyrozyny lub fenyloalaniny poprzez 4-hydroksybenzoesan, a część poliprenylowa jest syntetyzowana z acetylo-CoA w cyklu kwasu mewalonowego, z którego powstaje także cholesterol. Proces ten zaczyna się w retikulum endoplazmatycznym i kończy w aparacie Golgiego, skąd koenzym Q jest transportowany do innych części komórki.
Odkryj produkty zawierające ten składnik:
Na co pomaga koenzym Q10? – Właściwości i działanie koenzymu Q10
Prawidłowe funkcjonowanie organizmu zależne jest od mitochondriów, czyli wielofunkcyjnych, złożonych organelli, pełniących wiele ważnych ról w organizmie. W organizmie występuje mitochondrialny koenzym, który jest cząsteczką mitochondrialnego łańcucha transportu elektronów.
Koenzym Q10 w kosmetyce
Koenzym Q10 w kosmetyce ma szerokie zastosowanie. Producenci kremów i innych kosmetyków dodają omawiany związek do swoich wyrobów, aby konsument mógł wybrać produkt odpowiedni dla jego potrzeb.
Czy wiesz, że...?
U różnych gatunków zwierząt występują różne formy ubichinonu, które różnią się długością poliprenylowego łańcucha bocznego. U drożdży i pleśni znaleziono ubichinony z sześcioma (CoQ6), siedmioma (CoQ7) i ośmioma (CoQ8) jednostkami izoprenowymi. U kręgowców, takich jak szczury i szczupaki, oraz u ssaków, w tym ludzi, występują formy Q9 (CoQ9) i Q10 (CoQ10). Ciekawym faktem jest, że w mitochondriach serc ssaków, takich jak myszy czy szczury (krótko żyjące), stężenie CoQ9 jest prawie 16 razy wyższe niż CoQ10. Natomiast u ssaków długowiecznych stężenie CoQ9 jest 60 razy niższe niż CoQ10.
Koenzym Q10 – gdzie występuje? W czym jest koenzym Q10?
Koenzym Q10 naturalnie występuje w organizmach zwierząt, ludzi czy roślin. Obecny jest powszechnie w komórkach organizmu, u ludzi znajdziemy go m.in. w najwyższej ilości w sercu, następnie w nerkach. Koenzym Q10 a wątroba - związek ten po wchłonięciu magazynuje się także w wątrobie. Innym miejscem gromadzenia są mięśnie, trzustka czy tarczyca. W mniejszych ilościach zlokalizowany jest w mózgu, jelitach, jądrze czy w płucach. Gdzie występuje koenzym Q10? Dobrym źródłem zewnętrznym jest dieta. Znajdziemy go w różnych rodzajach żywności. Najwięcej koenzymu Q10 znajduje się w mięsie, w szczególności z renifera. Zawierają go też orzechy (np. włoskie czy migdały) i oleje roślinne (olej rzepakowy). Wołowina, wątróbka i szynka wieprzowa również jest dobrym źródłem koenzymu. W koenzym obfitują także ryby (sardynki, tuńczyk, śledź, pstrąg). Mniejsze ilości omawianego związku są w warzywach (kalafior, groch, szpinak, fasola) i owocach (truskawki, pomarańcze, jabłka). Najmniej zawiera go mleko, sery i jaja.
Do ciekawych egzogennych źródeł koenzymu Q10 należą suplementy diety. Koenzym Q10 dostępny jest w postaci proszku zamkniętego w kapsułce twardej (np. pullulanowej), w płynie czy w kroplach, w których substancja jest rozpuszczona, a także w tabletkach, np. do ssania.
W świetle naukowych dowodów:
Badanie przeprowadzone in vitro na komórkach ludzkiej nerki wykazało, że koenzym Q10 zmniejsza śmierć komórek i produkcję szkodliwych rodników tlenowych w mitochondriach, wywołanych przez związek toksyczny dla nerek [10].
W badaniu in vitro porównano wpływ koenzymu Q10 na ludzkie fibroblasty skóry od trzech osób. Wykazano, że koenzym Q10 sprzyja proliferacji fibroblastów, zwiększa ekspresję kolagenu typu IV i obniża poziom metaloproteinaz macierzy-1 indukowany promieniowaniem UV. Zwiększona została także ekspresja genu. Koenzym wykazał m.in. także potencjał depigmentacyjny poprzez hamowanie aktywności tyrozynazy i redukcję melaniny w komórkach [11].
W badaniu in vitro wykazano, że koenzym Q10 zmniejsza produkcję reaktywnych form tlenu i uszkodzenia DNA wywołane promieniowaniem UVA w ludzkich keratynocytach. Ponadto zmniejsza też indukowane promieniowaniem UVA metaloproteinaz macierzy zewnątrzkomórkowej w hodowanych ludzkich fibroblastach skóry [12].
Koenzym Q10 – suplementacja i dawkowanie
Koenzym Q10 – rano czy wieczorem?
Przeanalizowana praca naukowa wskazuje, że koenzym Q10 dobrze wchłania się w obecności tłuszczy, ponieważ jak opisano powyżej, jest substancją lipofilową. Lepszą wchłanialność zaobserwowano przy stosowaniu koenzymu po posiłku niż przed nim.
Z czym łączyć koenzym Q10?
Wskazuje się, że jony wapnia, magnezu i fluoru aktywują biosyntezę. Także witamina B6 pełni ważną rolę w syntezie omawianego związku. Stosowanie koenzymu Q10 z witaminą E stanowi bardzo dobrą kombinację składników.
Z czym nie łączyć koenzymu Q10?
Biosynteza koenzymu Q10 może być hamowana w obecności związków sulfhydrylowych lub gdy pacjent stosuje leki, zalecane przez lekarza przy nieprawidłowym poziomie cholesterolu w organizmie.
Koenzym Q10 – skutki uboczne
Nie wskazuje się toksyczności koenzymu Q10, a organizm dobrze go toleruje. Najwyższe stężenie w osoczu występuje po 6 – 23 godzinach od spożycia. Wydalanie koenzymu z organizmu jest wolne, i następuje wraz z żółcią. Z kałem, po 10 dniach od spożycia dawki wydalane jest aż 60% koenzymu.
Koenzym Q10 – przeciwwskazania
Nie zaleca się stosowania składnika u osób szczególnie wrażliwych jak np. u kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz u dzieci bez uprzedniej konsultacji specjalistycznej.
Koenzym Q10 – który wybrać?
Najlepszy koenzym Q10 to taki suplement, którego forma stosowania spełnia oczekiwania konsumenta, a formy dostępnych preparatów pozwalają na odpowiedni dobór dawki.
Pamiętajmy jednak, że prowadzenie zdrowego trybu życia, jest kluczowym elementem do utrzymania prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Aktualnie, w bazie danych PubMed, zawierającej publikacje z obszaru medycyny i nauk biologicznych, zgromadzono około 700 badań potwierdzających efekty działania koenzymu Q10.
Źródła:
- „Koenzym Q10 – biosynteza i znaczenie biologiczne w organizmach zwierząt i człowieka". Siemieniuk E., Skrzydlewska E. Postepy Hig Med Dosw 2005; 59 (0).
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4112525/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8431086/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8151454/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8389239/
- „Koenzym Q10 i jego rola w lecznictwie”. A. Danysz. Warszawa 2000.
- „Różne oblicza mitochondrialnego koenzymu Q”. K. Dominiak, W. Jarmuszkiewicz. "Postępy Biochemii", nr 65 (4) 2019. Str. 271 – 277.
- „Ubichinol Nowe spojrzenie na najbardziej aktywną postać koenzymu Q10”. Gian Paolo Littarru.
Mediatrix, marco pietteur. - https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0076687904780106
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6902707/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22339577/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19096121/
Publikowane informacje mają charakter wyłącznie informacyjny i nie powinny zastępować indywidualnych konsultacji lekarskich. Zaleca się skonsultowanie z lekarzem lub terapeutą przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii. Wydawca nie dąży do nawiązania relacji lekarz-pacjent ze swoimi czytelnikami. Nie bierze również odpowiedzialności za wiarygodność, skuteczność lub prawidłowe stosowanie informacji umieszczonych na stronie, ani za ewentualne problemy zdrowotne wynikające z omówionych terapii.
