L-karnityna – czym jest i jakie ma działanie?
L-karnityna – endogenny związek skoncentrowany w jądrach
L-karnityna – co to? L-Karnityna (kwas β-hydroksy-γ-4-n-trimetyloaminomasłowy) to organiczny związek chemiczny, który jest istotnym metabolitem pełniącym wiele funkcji w organizmie człowieka. Nazwa L-karnityna pochodzi od łacińskiego terminu „carnis”, „caro”, co oznacza mięso, ponieważ po raz pierwszy związek ten został wyizolowany z tkanki mięśniowej przez rosyjskich badaczy Gulewitscha i Krimberga w 1905 roku.
L-karnityna jest syntetyzowana przez ludzi i zwierzęta z dwóch niezbędnych aminokwasów: lizyny i metioniny. Mechanizm syntezy przebiega przez pięć reakcji enzymatycznych. Określana jest jako witaminopodobny składnik odżywczy z uwagi na zależność biosyntezy od mikroelementów. L-karnityna obecna w tkankach ssaków pochodzi zarówno z biosyntezy, jak i z diety. Jej poziom w organizmie zależy od takich czynników jak wiek, nawyki żywieniowe i dostępność innych mikroelementów, takich jak witamina C i żelazo oraz od witaminy B6, które są wymagane do prawidłowego przebiegu reakcji enzymatycznych.
Karnityna to wspólne określenie dla grupy związków, w skład których wchodzi:
- L-karnityna,
- D-karnityna,
- acetylo-L-karnityna,
- propionylo-L-karnityna,
- winian L-karnityna.
L-karnityna i D-karnityna to dwa izomery optyczne, które różnią się trójwymiarowym ułożeniem atomów, co wpływa na ich właściwości optyczne w kontekście rozpraszania spolaryzowanego światła.
Odkryj produkty zawierające ten składnik:
Jak działa l-karnityna? Właściwości i rola w organizmie
Karnityna występuje naturalnie w tkankach zwierząt i roślin, jak również w mikroorganizmach. Karnityna jest związkiem niezbędnym do metabolizowania energii. Około 95 - 98% L-karnityny jest magazynowane w mięśniach szkieletowych i mięśniu sercowym, podczas gdy znacznie mniejsze ilości znajdują się w osoczu. Ciekawym faktem jest to, że stężenie karnityny w mięśniach jest około 50 razy wyższe niż w osoczu. Organizm człowieka dorosłego zawiera około 25 g L-karnityny. Występuje w dużych ilościach w płynie najądrza u mężczyzn, dlatego znana jest z tego, że użytkownicy forów internetowych często piszą hasła: l-karnityna dla mężczyzn. Biosyntezowana jest w wątrobie, a niektóre gatunki biosyntezują ją w nerkach i jądrach. Po procesie biosyntezy wydalana jest w komórkach, następnie transportowana przez krwioobieg do tkanek i narządów, w zależności od ich potrzeb energetycznych wynikających z utleniania kwasów tłuszczowych. Głównym miejscem docelowym wychwytu L-karnityny są z pewnością mięśnie.
Jedną z kluczowych właściwości biologicznych L-karnityny jest jej rola w transporcie kwasów tłuszczowych do mitochondriów komórkowych, gdzie następuje β-oksydacja. Proces ten prowadzi do estryfikacji L-karnityny i tworzenia pochodnych acylokarnityny.
Czy wiesz, że...?
Wegetarianie mają niższe stężenie karnityny w osoczu w porównaniu do wszystkożerców, ponieważ spożywają mniej karnityny i jej prekursorów, które głównie znajdują się w produktach pochodzenia zwierzęcego. W przeprowadzonym badaniu wykazano, że przed rozpoczęciem suplementacji karnityną, wegetarianie mieli stężenie karnityny w osoczu o 10% niższe niż osoby bez diet wykluczających.
L-karnityna – gdzie występuje? Źródła l-karnityny
Głównymi źródłami L-karnityny w żywności są czerwone mięso, takie jak baranina (200 mg/100 g), wołowina (80 mg/100 g) i wieprzowina (30 mg/100 g) czy drób. Ciekawostką jest fakt, że spośród badanych gatunków zwierząt, to w mięśniach kangura stwierdzono najwyższą zawartość karnityny (6370 mg/ kg suchej masy), a w mięśniach konia 4230 mg/kg suchej masy.
L-karnityna jest także obecna w małych ilościach w produktach mlecznych i mleku (1-2 mg/100 g), w warzywach, np. szparagach, pszenicy i ryżu (1-2 mg/100 g) czy owocach. Zawierają ją także ryby. Podsumowując, przeprowadzone badania jednoznacznie wskazują na najwyższą zawartość karnityny w mięśniach.
Gdzie występuje L-karnityna? Źródłem karnityny są także dostępne na rynku preparaty, które sprzedawane są jako suplementy diety, w których w formie tabletki lub kapsułki twardej (np. pullulanowej) zamknięta jest porcja dzienna, ułatwiająca poprawne dawkowanie. Dostępna jest także L-karnityna w płynie.
Kiedy brać l-karnitynę? Wskazania do suplementacji
Spożycie L-karnityny z dietą jest wskazane u osób, u których biosynteza tego związku jest zaburzona, a także osoby aktywne fizycznie.
W świetle naukowych dowodów:
W badaniu testowano wpływ L-karnityny na jakość plemników podczas kriokonserwacji, analizując próbki nasienia od 22 niepłodnych pacjentów. Podłoże kriokonserwacyjne wzbogacone L-karnityną wymieszano z nasieniem, a po 24 godzinach oceniono ruchliwość, żywotność oraz utlenianie DNA plemników. Wyniki pokazały, że L-karnityna znacząco poprawia ruchliwość i żywotność plemników, ale nie wpływa na poziom utleniania DNA, w porównaniu z grupą kontrolną [8].
W badaniu in vitro oceniano właściwości antyoksydacyjne L-karnityny, analizując jej zdolność do neutralizowania różnych utleniaczy (nadtlenoazotyn, podchloryn, nadtlenek wodoru i rodniki nadtlenkowe). L-karnityna skutecznie chroniła przed wybielaniem fluoresceiny oraz utlenianiem grup tiolowych przez te utleniacze, chociaż wykazała mniejsze efekty niż askorbinian i glutation w ochronie przed nadtlenoazotynem. Wyniki potwierdziły, że L-karnityna ma znaczące właściwości antyoksydacyjne [7].
Badanie in vitro przeprowadzone na plemnikach pobranych z jąder myszy wykazało, że L-karnityna i L-acetylokarnityna skutecznie poprawiają zarówno ruchliwość, jak i jakość chromatyny plemników, co czyni je obiecującymi środkami wspomagającymi procedury zapłodnienia pozaustrojowego [6].
Kto nie powinien przyjmować l-karnityny? Przeciwwskazania do stosowania
Nie zaleca się stosowania składnika u osób szczególnie wrażliwych jak np. u kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz u dzieci bez uprzedniej konsultacji specjalistycznej.
Czy l-karnityna jest bezpieczna? Możliwe skutki uboczne
W przewodzie pokarmowym, specyficzne enzymy mikroorganizmów rozkładają L-karnitynę do trimetyloaminy (TMA), która następnie przekształcana jest w wątrobie do tlenku N-trimetyloaminy (TMAO). TMA, będąca aminą trzeciorzędową ma charakterystyczny rybi zapach. Osoby z upośledzonym metabolizmem TMA i jego nadmiernym wydalaniem wydzielają specyficzny rybi zapach, co może być przez niektórych traktowane jako skutek uboczny.
Aktualnie, w bazie danych PubMed, zawierającej publikacje z obszaru medycyny i nauk biologicznych, zgromadzono około 1000 badań potwierdzających efekty działania karnityny.
Źródła:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6343764/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25612929/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8812460/
- https://europepmc.org/article/med/20416
- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/cen.14885
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4163266/
- „The antioxidant properties of carnitine in vitro”. K. Solarska, A. Lewińska, A. Karowicz-Bilińska, G. Bartosz. Cellular&Molecular Biology Letters. Marc, 2010. Volume 15(1). Pp 90-97.
- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/and.12130
- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/j.1939-4640.2004.tb02853.x?sid=nlm%3Apubmed
- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/cen.14885
- https://link.springer.com/article/10.1007/BF03261931
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21561431/
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0308814603004886?via%3Dihub
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0308814607001367?via%3Dihub
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15591001/
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0098299711000525?via%3Dihub
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23557982/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8704793/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9484467/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31701550/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32154768/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8628984/
- Gawęcki J., Hryniewiecki L. red.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN, 2010
- Jarosz M. red.: Normy żywienia dla populacji polskiej- nowelizacja. Wydawca Instytut Żywności i żywienia. Warszawa 2012;
- https://www.cambridge.org/core/journals/expert-reviews-in-molecular-medicine/article/abs/complex-metabolism-of-trimethylamine-in-humans-endogenous-and-exogenous-sources/F648737B8518CDEC0B812A4338F7F5AA
- „Industrial Biotechnology and Commodity Products”. D. Laudert, H.-P. Hohmann, in Comprehensive Biotechnology (Second Edition), 2011.
Publikowane informacje mają charakter wyłącznie informacyjny i nie powinny zastępować indywidualnych konsultacji lekarskich. Zaleca się skonsultowanie z lekarzem lub terapeutą przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii. Wydawca nie dąży do nawiązania relacji lekarz-pacjent ze swoimi czytelnikami. Nie bierze również odpowiedzialności za wiarygodność, skuteczność lub prawidłowe stosowanie informacji umieszczonych na stronie, ani za ewentualne problemy zdrowotne wynikające z omówionych terapii.
