Adaptogeny na stres – czy adaptogeny działają na stres?
W dzisiejszych czasach stres stał się nieodłącznym elementem naszego życia, wpływając negatywnie na zdrowie i samopoczucie.
W odpowiedzi na rosnące zainteresowanie metodami radzenia sobie ze stresem, adaptogeny, substancje pochodzenia naturalnego, zdobywają coraz większą popularność jako potencjalne wsparcie dla organizmu. W poniższym artykule przyjrzymy się ich właściwościom, mechanizmom działania oraz najskuteczniejszym roślinom adaptogennym, które mogą pomóc w przywracaniu równowagi i poprawie jakości życia.
Spis treści
z tego artykułu dowiesz się:
Co to są adaptogeny?
Zyskujące w ostatnim czasie na popularności adaptogeny, w szczególności jako suplementy diety, to substancje pochodzenia naturalnego, które ułatwiają przystosowanie się organizmu do niekorzystnych warunków środowiskowych. Termin ten pierwszy raz został użyty w 1947 r., a w latach 50 ubiegłego wieku rosyjski farmakolog oraz doktor medycyny holistycznej Breckhman rozwinął jego definicje. Według niej adaptogen to przede wszystkim nieszkodliwa substancja pochodzenia naturalnego, wykazująca niespecyficzne działanie a także posiadająca właściwości normalizujące.
Adaptogeny pomagają przywrócić równowagę i poprawiają odporność na stres bez wywoływania silnych skutków ubocznych. Wspierają organizm w zwiększaniu odporności na biologiczne, chemiczne a także fizyczne czynniki stresowe. Adaptogeny nie skupiają się na jednym konkretnym układzie organizmu, ale wspomagają ogólną zdolność adaptacyjną ciała do trudnych warunków. Rośliny wykazujące działanie adaptogenne to m.in. ashwagandha (witania ospała), różeniec górski, bakopa, gotu kola (wąkrotka azjatycka) czy też żeń-szeń koreański.
Czy adaptogeny działają na stres? – W jaki sposób adaptogeny mogą pomóc redukować stres?
Aby zrozumieć, w jaki sposób wpływają adaptogeny na stres należy najpierw wiedzieć jak działa mechanizm stresu a także jego regulowanie w organizmie.
Zacznijmy jednak od definicji homeostazy – jest to zdolność organizmu do utrzymywania stabilnych warunków wewnętrznych, takich jak temperatura, pH czy stężenie glukozy – niezależnie od zmian zachodzących w otoczeniu. Jest to więc mechanizm, który pozwala organizmowi adaptować się do różnych warunków środowiskowych. Także współdziałanie układu nerwowego, hormonalnego oraz immunologicznego są podstawą prawidłowej homeostazy organizmu oraz dobrego stanu zdrowia. Stres natomiast, to nic innego, jak reakcja organizmu na wyżej wspomniane czynniki zewnętrzne lub wewnętrzne – z punktu widzenia fizjologicznego reakcją na stres jest wydzielanie przez nadnercza tzw. hormonów stresu, takich jak kortyzol czy adrenalina.
W jaki sposób stres oddziałuje na nasz organizm i burzy naszą homeostazę? Przede wszystkim przewlekły stres wywołuje negatywne zmiany w naszym układzie neurohormonalnym i immunologicznym, a także niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego i pokarmowego. W następstwie tych zmian mogą rozwijać się zarówno ostre, jak i przewlekłe schorzenia, z których część zaliczana jest do tzw. „chorób cywilizacyjnych”, są to m.in. choroby układu krążenia, cukrzyca a nawet osteoporoza.
W takim razie jaki jest wpływ adaptogenów na stres? Głównie dzieje się to poprzez ich właściwości wspierające funkcjonowanie nadnerczy. Adaptogeny mogą zwiększać skuteczność wydzielania przez nadnercza, eliminując nadmierną produkcję hormonów stresu. Ponadto badania sugerują, że adaptogeny zwiększają poziom energii komórkowej i zapobiegają uszkodzeniom wynikającym ze stresu oksydacyjnego. Oddziałują więc one na organizm na dwa różne sposoby – po pierwsze regulując ilość produkowanych hormonów stresu, a po drugie zmniejszając jego degradujące działanie na organizm.
Najskuteczniejsze adaptogeny na stres
Stale rosnąca popularność naturalnych adaptogenów na stres powoduje, że na rynku pojawia się co raz większa ilość produktów, które zaliczyć można do tej kategorii. Które z nich są najskuteczniejsze?
Ashwagandha (witania ospała)
W medycynie ajuwerdyjskiej korzenie ashwagandhy mają długoletnią historię wykorzystania, jako adaptogen. Przeprowadzone badania farmakologiczne wykazały, że ashwagandha to wszechstronne zioło o działaniu przeciwzapalnym, neuroprotekcyjnym, adaptogennym, hematopoetycznym, poprawiającym pamięć, a nawet nasennym i przeciwlękowym. Zmniejsza ona stężenie kortyzolu we krwi, czyli hormonu stresu. Wyniki badań sugerują również, że ośmiotygodniowa suplementacja znacząco zmniejsza poziom stresu i poprawia ogólną jakość życia – dlatego stosowanie ashwagandhy może być doskonałą alternatywą w radzeniu sobie ze stresem.
Rhodiola (różeniec górski)
Rhodiola, inaczej różeniec górski, to adaptogen o dobrze udokumentowanych właściwościach zwiększających odporność organizmu na stres. Przede wszystkim pomaga zmniejszyć stężenie hormonów stresu, wspomagając utrzymanie homeostazy. Badania wskazują też, że różeniec może zwiększać odporność na wyczerpanie psychiczne – ta właściwość może okazać się szczególnie przydatna w warunkach wystawienia organizmu na długotrwały stres. Dodatkową korzyścią są właściwości antyoksydacyjne różeńca – dzięki którym może on zmniejszać ryzyko wystąpienia m.in. zawału serca czy udaru.
Gotu kola (wąkrotka azjatycka)
Gotu kola, czyli inaczej wąkrotka azjatycka, w Azji Południowo-Wschodniej jest cenioną rośliną o odżywczym znaczeniu. Przede wszystkim jest ona znana z właściwości prozdrowotnych, takich jak działanie neuroprotekcyjne, wspomagające pamięć a także przeciwdrobnoustrojowe. Badania wykazały, że działanie gotu koli w kontekście stresu wynika z jej właściwości antyoksydacyjnych – nie wypływa ona bezpośrednio na poziom stresu, lecz niweluje jego niekorzystny wpływ na zdrowie. Wykazano, że suplementacja gotu kolą zmniejsza ilość wolnych rodników.
Jak bezpiecznie stosować adaptogeny na stres?
Aby bezpiecznie stosować adaptogeny na stres, należy przede wszystkim wybrać sprawdzone produkty, pozbawione zbędnych dodatków. Ważne jest również zwracanie uwagi na standaryzację ekstraktów roślinnych, czyli oznaczenie zawartości substancji czynnej na opakowaniu – suplementy diety dobrej jakości zawierają taką informację. Jeśli chodzi o dawkowanie na pewno warto stosować się do zaleceń podanych przez producenta. Niektóre zioła nie powinny być stosowane w okresie ciąży lub karmienia piersią, a także w połączeniu z lekami o działaniu uspokajającym, nasennym oraz przeciwpadaczkowym - w takich sytuacjach stosowanie adaptogenów warto skonsultować z lekarzem.
Warto zapamiętać
- Adaptogeny to naturalne substancje, które pomagają organizmowi przystosować się do niekorzystnych warunków, przywracając równowagę i poprawiając odporność na stres.
- W kontekście stresu działają one na dwa sposoby: regulują wydzielanie hormonów stresu (np. kortyzolu) oraz zmniejszają negatywny wpływ stresu oksydacyjnego na organizm, wspierając homeostazę.
- Chroniczny stres prowadzi do szeregu problemów zdrowotnych, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca czy zaburzenia immunologiczne.
- Najskuteczniejszymi adaptogenami na stres, na które warto zwrócić uwagę są: ashwagandha, rhodiola oraz gotu kola.
- Należy wybierać sprawdzone produkty, zwracać uwagę na standaryzację ekstraktów roślinnych i stosować się do zaleceń dawkowania podanych przez producenta. W przypadku ciąży, karmienia piersią lub stosowania leków zaleca się konsultację z lekarzem.
Źródła:
- B. Dąbrowska-Berstein, M. Moskalik, D. Wydro; Adaptogeny korygujące reakcję organizmu na stres i zaburzenia homeostazy - pomocą w prewencji chorób cywilizacyjnych; 2015; Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki I Pielęgnacji Zdrowia
- N. Kuligowska; Adaptogeny - znaczenie i wpływ na ludzki organizm; 2023, https://ruj.uj.edu.pl/entities/publication/432d480e-61fb-4b62-bd57-c9cfb76fc177
- L. Liao, Y. He, L. Li, H. Meng, Y. Dong, F. Yi, P. Xiao; A preliminary review of studies on adaptogens: comparison of their bioactivity in TCM with that of ginseng-like herbs used worldwide; 2018, Liao et al. Chin Med. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6240259/
- J. Salve, S. Pate, K. Debnath, D.Langade; Adaptogenic and Anxiolytic Effects of Ashwagandha Root Extract in Healthy Adults: A Double-blind, Randomized, Placebo-controlled Clinical Study; Cureus. 2019 Dec; 11(12): e6466. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6979308/pdf/cureus-0011-00000006466.pdf
- Dr A. Tripathi; Ashwagandha’ an ‘adaptogenic herb; 2022, Current Trends in Medicinal Chemistry, https://www.researchgate.net/profile/Amit-Ranjan-Pandey-Pandey/publication/363916739_BOOK_CONTENT_FILE_-_FINAL_-2022_1/links/63347fcb9cb4fe44f3e691aa/BOOK-CONTENT-FILE-FINAL-2022-1.pdf#page=161
- U. Chandrika, P. Kumara; Chapter Four - Gotu Kola (Centella asiatica): Nutritional Properties and Plausible Health Benefits; 2015, Pages 125-157 Advances in Food and Nutrition Research
- I. Anghelescu, D. Edwards, E.Seifritz, S. Kasper; Stress management and the role of Rhodiola rosea: a review; 2018, Volume 2, International Journal of Psychiatry in Clinical Practice, pages 242-252
Publikowane informacje mają charakter wyłącznie informacyjny i nie powinny zastępować indywidualnych konsultacji lekarskich. Zaleca się skonsultowanie z lekarzem lub terapeutą przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii. Wydawca nie dąży do nawiązania relacji lekarz-pacjent ze swoimi czytelnikami. Nie bierze również odpowiedzialności za wiarygodność, skuteczność lub prawidłowe stosowanie informacji umieszczonych na stronie, ani za ewentualne problemy zdrowotne wynikające z omówionych terapii.