Witamina A – objawy niedoboru, źródła, właściwości
Witamina A - czym jest?
Należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i obejmuje all-trans retinol (nazywany również retinolem) oraz jego pochodne: retinal, kwas retinolowy oraz estry retinylu- palmitynian, pro¬pionian oraz octan.
Również niektóre karotenoidy wykazują aktywność biologiczną, np. β-karoten i określane są mianem prowitaminy A. β-karoten jest najsilniejszym prekursorem witaminy A, a więcej o nim możesz przeczytać
TU: beta-karoten.
Odkryj produkty zawierające ten składnik:
Za co odpowiada witamina A? Jaka jest rola witaminy A w organizmie?
Witamina A pomaga w utrzymaniu prawidłowego widzenia.
Ze względu na to, że jest składnikiem rodopsyny (11-cis-retinal), białka występującego w siatkówce oka uczestniczącego w procesie widzenia, jest szczególnie ważna w utrzymaniu tego zmysłu.
Witamina A pomaga zachować zdrową skórę.
Przyczynia się do utrzymania prawidłowych funkcji naskórka, reguluje proces złuszczania i wymiany zewnętrznych warstw.
Witamina A odgrywa rolę w procesie specjalizacji komórek.
Odgrywa ważną funkcję w różnicowaniu i podziałach komórek, a tak że w utrzymaniu ich prawidłowej struktury. Ma wpływ na wytworzenie komórek rozrodczych, a także embriogenezę i rozwój płodu.
Ponadto, witamina A:
- przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu żelaza,
- pomaga w utrzymaniu prawidłowego stanu błon śluzowych,
- pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego.
W czym jest witamina A? - Źródła witaminy A
Produkty bogate w witaminę A, zwłaszcza w postać prowitaminy (β-karotenu), to owoce i warzywa: marchew, natka pietruszki, szpinak, jarmuż, brokuły, morele czy brzoskwinie.
Z kolei w produktach pochodzenia zwierzęcego możemy znaleźć retinol i jego pochodne. Duże ilości występują w podrobach, szczególnie w wątrobie, niektórych rybach morskich, jajach, serach pod¬puszczkowych dojrzewających oraz maśle. W Polsce ważnym źródłem witaminy A są obligatoryjnie wzbogacone tłuszcze do smarowania pieczywa (poza tłuszczem mlecznym).
W 100 g moreli znajdziemy 0,096 mg witaminy A. W tej samej ilości szpinaku 0,469 mg, a maśle 0,814 mg.
Czy wiesz, że...?
W krajach rozwiniętych szczególnie narażoną grupą na niedobory witaminy A są wcześniaki.
Po urodzeniu, nie mają odpowiednich zapasów witaminy A. Często niskie stężenie retinolu w osoczu utrzymuje się u nich przez pierwszy rok życia, co może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób płuc, oczu oraz prze¬wodu pokarmowego.
Ile witaminy A dziennie? Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A
Dzienne zalecane spożycie witaminy A dla dorosłego mężczyzny to 900 µg, a dla kobiety 700 µg. Jednak zapotrzebowanie na tą witaminę może różnić się w zależności od wieku czy stanu fizjologicznego.
Również kondycja organizmu nie jest bez znaczenie ponieważ obserwuje się wzrost zapotrzebowania na witaminę A u osób z problemami układu pokarmowego, narażonych na długotrwały stres, obniżoną odpornością oraz stosujących dietę ubogą w tłuszcz (5-10 g/dobę).
Jeżeli decydujemy się na uzupełnienie witaminy A w diecie za pomocą suplementu diety, warto zweryfikować dawkę.
Najnowsze wytyczne krajowe sugerują, że osoba dorosła nie powinna przekraczać 800 µg równoważnika retinolu lub 7 mg beta karotenu.
Niedobór witaminy A – objawy i przyczyny
Niedobór witaminy A w organizmie zarówno u dzieci jak i dorosłych nazywa się hiporetinolemią i przyjmuje się, że jest to stężenie w osoczu niższe od 0,70 μmol/l (20 μg/dl). Przyczynami takiego stanu rzeczy może być zmniejszone wchłanianie w jelitach na skutek przewlekłej reakcji obronnej organizmu. W takiej sytuacji dochodzi również do zmniejszenia uwalniania retinolu z wątroby i ograniczenia dostępności w innych tkankach, np. siatkówce oka. Dodatkowo przy obniżonej odporności witamina A może być wytracana w znacznych ilościach wraz z moczem.
Niedobory witaminy A notuje się dość rzadko w krajach rozwiniętych, natomiast jest dość powszechny w krajach rozwijających się ze względu na ograniczony dostęp do żywności pochodzenia zwierzęcego.
Jakie są objawy niedoboru witaminy A? Zaburzenia widzenia i tzw. ślepoty zmierzchowej znanej szerzej jako kurza ślepota. Również uczucie suchości oka może być skutkiem niedoboru, a także nadmierne rogowacenie i łuszczenie naskórka, obniżenie odporności oraz u najmłodszych zahamowanie rozwoju i wzrostu.
W świetle naukowych dowodów:
W badaniu 826 dzieci w wieku 2-5 lat, zostało losowo przydzielonych do otrzymywania codziennego suplementu cynku (10 mg), witaminą A (200 000 IU), cynkiem z witaminą A i placebo przez 4 miesiące.
Suplementacja cynkiem zwiększyła poziom IFN-γ (odpowiedź immunologiczna komórek) i zmodyfikowała wpływ suplementacji witaminą A na poziom IgA w ślinie (wrodzona odpowiedź immunologiczna błon śluzowych) u młodszych dzieci i dzieci z niedowagą.
Stosowanie kremu zawierającego 0,4% retinolu trzy razy w tygodniu przez 24 tygodnie u osób starszych było w stanie zwiększyć ekspresję prokolagenu I i glikozaminoglikanów w skórze. Skutkowało to redukcją zmarszczek w porównaniu z kremem placebo. Zniwelowano również szorstkość skóry.
Efekty uboczne były dość powszechne po 24 tygodniach (zaczerwienienie, swędzenie, suchość, uczucie pieczenia) ale były przeważnie dość łagodne i sporadycznie były powodem przerwania stosowania preparatu.
Nadmiar witaminy A. Czym objawia się przedawkowanie witaminy A?
Również nadmiar witamina A nie jest korzystny dla organizmu ponieważ może wykazywać działanie toksyczne i teratogenne. Przyczyną nadmiaru jest zbyt wysokie spożycia retinolu i jego pochodnych np. palmitynianu retinylu, najczęściej poprzez nadmierne i nieracjonalne stosowanie suplementów diety lub preparatów farmaceutycznych. Objawy nadmiaru witaminy A objawiają się między innymi powiększeniem wątroby, nadmierną pobudliwością, osłabieniem oraz zmianami skórnymi i w strukturze kości.
Witamina A – prawidłowa suplementacja i dawkowanie.
Czy powinno się suplementować witaminę A w ciąży?
W 2009 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w raporcie wskazała, że 19,1 miliona kobiet w ciąży na całym świecie ma niedobór witaminy A.
Należy jednak pamiętać, że nadmiar może być toksyczny dla płodu lub zarodka (działanie teratogenne) dlatego suplementacja powinna odbywać się pod kontrolą lekarza, który zleci zweryfikowanie stężenia retinolu w osoczu.
Wybierając preparat w ciąży warto zdecydować się na wybór β-karotenu ponieważ nie jest teratogenny ani nie ma toksycznego wpływu na reprodukcję nawet w dużych dawkach (20–30 mg/dobę).
Witamina A w kosmetyce – jakie właściwości mają maści i kremy z witaminą A?
W licznych badaniach klinicznych oraz aplikacyjnych wykazano, że stosowanie retinolu miejscowo skutecznie redukuje oznaki starzenia takie jak zmarszczki dzięki czemu pomaga zachować młody wygląd. Ponadto, stosowanie miejscowe retinolu zwiększa w naskórku akumulację kwasu hialuronowego, dzięki czemu ma pośredni wpływ na nawilżanie naskórka. Witamina A to również antyoksydant co oznacza, że posiada właściwości przeciwutleniające i chroni przed działaniem reaktywnych form tlenu. Ta zdolność szczególnie cechuje β-karoten.
Aktualnie, w bazie danych PubMed, zawierającej publikacje z obszaru medycyny i nauk biologicznych, zgromadzono około 3 000 badań potwierdzających efekty działania witaminy A.
Źródła:
- Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Mirosława Jarosza, Ewy Rychlik, Katarzyny Stoś, Jadwigi . Charzewskiej. 2020.
- Bojarowicz H., Połowiec A.: Wpływ witaminy A na kondycję skóry. Probl Hig Epidemiol 2010.
- https://iovs.arvojournals.org/article.aspx?articleid=2181967
- Gawęcki J. red.: Witaminy. Wydawnictwo AR w Poznaniu, 2002.
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17515510/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33377367/
Publikowane informacje mają charakter wyłącznie informacyjny i nie powinny zastępować indywidualnych konsultacji lekarskich. Zaleca się skonsultowanie z lekarzem lub terapeutą przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii. Wydawca nie dąży do nawiązania relacji lekarz-pacjent ze swoimi czytelnikami. Nie bierze również odpowiedzialności za wiarygodność, skuteczność lub prawidłowe stosowanie informacji umieszczonych na stronie, ani za ewentualne problemy zdrowotne wynikające z omówionych terapii.
