Aleksandra Nakonieczna, Dietetyk

Zdrowie i odporność

Data publikacji: 28.11.2023

16 min czytania

Witamina B12 - dlaczego niedobór jest zagrożeniem dla naszego zdrowia?

W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej znaczeniu witaminy B12 dla zdrowia, objawom niedoborów oraz jakie czynniki przyczyniają się do tego problemu, wraz z możliwościami profilaktyki i leczenia.

Autor: Aleksandra Nakonieczna, Dietetyk

Zweryfikowane przez eksperta

Niedobór witaminy B12 to powszechny problem zdrowotny, który często pozostaje niezauważany lub bagatelizowany.

Odgrywa ona kluczową rolę w wielu procesach zachodzących w naszym organizmie, a jej niedobór może prowadzić do różnorodnych problemów zdrowotnych. Warto wiedzieć, jakie konsekwencje może przynieść niski poziom witaminy B12 dla naszego zdrowia. Niedobór kobalaminy zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu, w szczególności narażone są na to osoby starsze, lub osoby które zdecydowały się na weganizm lub wegetarianizm.

Spis treści

z tego artykułu dowiesz się:

Właściwości witaminy B12

Witamina B12 zwana kobalaminą, jest jedną z witamin rozpuszczalnych w wodzie. Jej nazwa odnosi się do grupy związków zwanej kobalaminami, w których budowie znajduje się jon kobaltu. W środowisku naturalnym witamina B12 występuje jako deoksyadenozylkobalamina oraz jako metylokobalamina. Produkowana na skalę przemysłową cyjanokobalamina, to forma witaminy B12, która nie występuje naturalnie w przyrodzie, wykazuje natomiast dużą odporność na czynniki środowiskowe. Nie ma ona jednak bezpośredniego działania biologicznego, w związku z czym w organizmie człowieka musi ulec przekształceniu do aktywnej formy, jaką jest metylokobalamina. Witamina ta jest jedyną, której synteza jest możliwa tylko w komórkach bakteryjnych. Wchłanianie witaminy B12 odbywa się w końcowym odcinku jelita krętego, niezbędnym w tym procesie jest tzw. czynnik Castle’a – glikoproteina wytwarzana przez komórki okładzinowe żołądka. Uczestniczy w procesie syntezy DNA i RNA w erytroblastach, jest niezbędnym składnikiem w procesie powstawania krwinek czerwonych w szpiku kostnym (eyrtropoezy). Bierze również udział w przemianach metabolicznych tłuszczów i węglowodanów oraz wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego poprzez tworzenie otoczki mielinowej i przekaźników nerwowych. Razem z kwasem foliowym uczestniczy w przekształcaniu go w biologicznie aktywny tetrahydrofolian, pełniąc kluczową rolę w utrzymaniu stabilności genomu człowieka.

Witamina B12 – gdzie występuje?

Najlepszym zapobieganiem niedoborów jest pokrycie dziennego zapotrzebowania na witaminę B12, dlatego tak ważne jest zbilansowane żywienie zapewniające jej odpowiednią podaż. Warto więc zapamiętać, gdzie występuje witamina B12, by wybierać produkty zawierające ten składnik odżywczy. Bogatymi źródłami kobalaminy są głównie produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak mięso (wołowina, wieprzowina, drób, ryby, wątróbka, podroby, owoce morza) a także nabiał (ser żółty, mleko) oraz jaja. W produktach pochodzenia roślinnego obecność witaminy B12 jest znikoma i wynika głównie ze stosowania nawozów zawierających ten składnik odżywczy. Biorąc pod uwagę powyższy fakt, weganizm oraz wegetarianizm to diety będące istotnym czynnikiem narażenia na niedobór witaminy B12.

Ile witaminy B12 dziennie należy dostarczyć organizmowi?

Zapotrzebowanie na witaminę B12 może różnić się w zależności od stanu fizjologicznego a także wieku. Dobowa referencyjna dawka dla zdrowej osoby dorosłej wynosi około 2 µg, należy jednak zaznaczyć że normy mogą różnić się pomiędzy krajami (w Niemczech norma wynosi 3 µg/dobę, natomiast w USA waha się w przedziale 2,4 - 2,8 µg/dobę). Stosując dietę roślinną należy zwrócić szczególną uwagę na to, gdzie występuje witamina B12, dzienną dawkę można uzupełnić stosując odpowiednią suplementację. Przy diecie nie wykluczającej produktów pochodzenia zwierzęcego pokrycie zapotrzebowania nie stanowi większego problemu.

Niedobór witaminy B12 – przyczyny

Co powoduje niedobór witaminy B12? Spożycie kobalaminy może być niewystarczające u osób stosujących dietę wegańską oraz wegetariańską, jest to główną przyczyną powstawania niedoborów witaminy B12. Problem występuje także u osób cierpiących na zaburzenia wchłaniania w przewodzie pokarmowym. Uważa się, że głównym powodem niedoboru u osób starszych (stanowiący aż 60-70% przypadków) jest zespół złego wchłaniania witaminy B12 z pożywienia, znany także jako malabsorpcja witaminy B12. Głównymi przyczynami niedoborów witaminy B12 są:

brak witaminy B12 w codziennej diecie, na przykład w przypadku diety wegetariańskiej lub wegańskiej,
choroby jelit, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna lub stan po resekcji jelita krętego (gdzie zachodzi wchłanianie witaminy B12),
choroba Addisona-Biermera, która prowadzi do rozwoju niedokrwistości złośliwej - organizm produkuje przeciwciała skierowane przeciwko komórkom okładzinowym i czynnikowi wewnętrznemu (czynnikowi Castle’a), co blokuje wchłanianie witaminy B12,
wrodzony brak lub nieprawidłowości w czynniku wewnętrznym,
wzrost zapotrzebowania na witaminę B12 w trakcie infekcji tasiemcem bruzdogłowcem szerokim,
zespół rozrostu bakteryjnego (np. w zespole ślepej pętli),
zespół Zollingera i Ellisona (zespół symptomów i powikłań wynikających z nadmiernego wydzielania kwasu żołądkowego przez błonę śluzową żołądka),
niedobór transkobalaminy II,
choroba alkoholowa,
przewlekle stosowanie leków, takich jak metformina, inhibitory pompy protonowej komórek okładzinowych żołądka (jak omeprazol, pantoprazol) oraz antagoniści receptora histaminowego H2 (jak ranitydyna).

Objawy i skutki niedoboru witaminy B12

Witamina B12 poniżej normy może negatywnie wpływać na nasze zdrowie. Warto więc zgłębić wiedzę na temat tego, co dzieje się z organizmem gdy brakuje witaminy B12. Niedobór kobalaminy wielowymiarowo oddziałuje na nasze zdrowie, dając objawy ze strony układu pokarmowego oraz układu krążenia a także prowadząc do dysfunkcji neurologicznych, psychicznych oraz skórnych.

Niedobór witaminy B12 - układ krążenia.

Niedobór witaminy B12, poza niedoborem kwasu foliowego, jest drugą najczęstszą przyczyną występowania niedokrwistości megaloblastycznej. Co ważne, działanie biologiczne tych dwóch witamin jest uzupełniające i oba niedobory mogą występować równocześnie. Ten rodzaj anemii charakteryzuje się zaburzeniami w procesach wytwarzania krwi. Objawia się to między innymi obecnością we krwi dużych, niedojrzałych erytrocytów, tzw. makrocytów o skróconym czasie przeżycia. Kliniczne objawy anemii megaloblastycznej obejmują bóle i zawroty głowy, poczucie osłabienia, tachykardię oraz bladość skóry.

Niedobór witaminy B12 a objawy neurologiczne.

Najczęstszym objawem neurologicznym związanym z niedoborem witaminy B12 jest tzw. neuropatia obwodowa. Główną przyczyną tych zmian jest zakłócenie procesu mielinizacji, odpowiedzialnego za zwiększanie grubości włókien łączących neurony – ma to negatywny wpływ na przewodnictwo impulsów nerwowych. Objawy neuropatii rozwijają się stopniowo, na początku pojawia się parestezja (mrowienie i drętwienie kończyn). Wraz z postępem choroby dolegliwości mogą przekształcić się w zaburzenia czucia i osłabienie kończyn, czemu towarzyszyć może ból mięśni. Najbardziej odczuwalne mogą być zaburzenia chodu, oraz drętwienie a nawet niedowład kończyn. Objawem może okazać się również utrata smaku oraz zaburzenia węchu. Bardzo istotnym jest, aby reagować od razu po zauważeniu występujących nieprawidłowości, ponieważ nieleczony, ciężki niedobór witaminy B12 może skutkować zaburzeniami siły mięśniowej. W niektórych przypadkach istnieje również ryzyko rozwoju neuropatii wzrokowej, prowadzącej do zaniku nerwu wzrokowego. Niedobory witaminy B12 mają bezpośredni wpływ na układ nerwowy, oddziałując negatywnie na proces metylacji DNA - znacząco zwiększa to ryzyko powstawania chorób neurodegeneracyjnych.

Niedobór witaminy B12 objawy psychiczne.

Niedobór witaminy B12 obejmuje również objawy psychiczne, mogą należeć do nich między innymi różnorodne zaburzenia nastroju, rozdrażnienie, otępienie, chroniczne zmęczenie, osłabiona koncentracja a nawet depresja czy psychoza. Tego typu objawy ze strony układu nerwowego występują u około 75-90% osób, przy czym w 25% przypadków nie występują jednocześnie dolegliwości związane z układem krwiotwórczym. Wyżej wymienione symptomy często nie są kojarzone z niedoborami kobalaminy, co może opóźniać prawidłową diagnozę. Jest to o tyle niebezpieczne, że może prowadzić to nieodwracalnych zmian w obrębie układu nerwowego.

Niedobór witaminy B12 – objawy skórne.

Objawy skórne związane z niedoborem kobalaminy mogą występować jako jedyne obserwowalne symptomy i pojawiać się przed innymi oznakami niedoboru B12. Do symptomów, na które powinniśmy zwrócić uwagę należą: bladość i przesuszenie skóry oraz stan zapalny w obrębie błon śluzowych warg, jamy ustnej i języka (tzw. „bawoli język” – jego powierzchnia staje się gładka i lśniąca). W przypadku niedoboru witaminy B12 możemy dostrzec zjawisko zwane hiperpigmentacją – jest to ciemnienie skóry, mające związek ze zwiększoną zawartością melaniny w warstwie podstawnej naskórka. Przebarwienia można zaobserwować głównie w obrębie dłoni i stóp. W literaturze naukowej istnieją także badania sugerujące rolę niedoboru witaminy B12 w rozwoju przedwczesnego siwienia włosów. Warto zaznaczyć, że skórne objawy hipokobalaminemii są odwracalne i ustępują po kilku tygodniach wdrożenia leczenia odpowiednimi dawkami witaminy B12.

Niedobór witaminy B12 – objawy ze strony układu pokarmowego.

Hipokobalaminemia może dawać objawy również ze strony układu pokarmowego. Dolegliwości obejmują zaparcia, biegunki oraz utratę łaknienia co może skutkować spadkiem masy ciała. Niedobór witaminy B12 ma duży wpływ na metabolizm tłuszczów, badania dowodzą że prowadzi on do wzmożonego gromadzenia tłuszczów w komórkach wątroby, wpływa też negatywnie na procesy utleniania kwasów tłuszczowych. Nieprawidłowości w metabolizmie tłuszczów mogą w konsekwencji prowadzić do tzw. niealkoholowego stłuszczenia wątroby.

Jak sprawdzić niedobór witaminy B12?

Witamina B12 poniżej normy może negatywnie wpływać na nasze zdrowie. Jeśli znajdujemy się w grupach zwiększonego ryzyka, należy kontrolować jej stężenie poprzez odpowiednie badania, warto więc wiedzieć jak skontrolować niedobór witaminy B12. Metody sprawdzania niedoboru witaminy B12 można podzielić na pośrednie i bezpośrednie. Do metod bezpośrednich należy oznaczenie stężenia kobalaminy w surowicy krwi, natomiast do metod pośrednich zalicza się oznaczenie stężenia MMA (kwasu metylomalonowego) oraz stężenia homocysteiny. W przypadku niedoboru zarówno witaminy B12, jak i kwasu foliowego w surowicy, obserwuje się wzrost stężenia homocysteiny. Jednak bardziej precyzyjnym wskaźnikiem niedoboru witaminy B12 jest wzrost poziomu MMA, który występuje wyłącznie w przypadku braku witaminy B12, a nie obserwuje się jego wzrostu w niedoborze kwasu foliowego. Jednym ze sposobów wykrywania niedoborów jest też oznaczanie stężenie transkobalaminy – białka wiążącego witaminę B12. Należy zaznaczyć, że stężenie witaminy B12 nie zawsze jest adekwatne do jej zasobów w organizmie, dlatego warto na diagnostykę spojrzeć wielowymiarowo. Laboratoria oferują pakiety zawierające badania, które stosują rozszerzone podejście do diagnostyki niedoborów kobalaminy. W pakietach, prócz wyżej wymienionych, mogą znaleźć się również badania oznaczające przeciwciała przeciwko czynnikowi Castle’a i komórkom okładzinowym żołądka. Zawsze warto skonsultować z lekarzem czynniki ryzyka wpływające na zagrożenie niedoborem witaminy B12, aby wybrać odpowiednie dla siebie badania krwi. Do badania należy stawić się na czczo, w przypadku przewlekle przyjmowanych leków istotna jest też konsultacja z lekarzem – niektóre z nich mogą wówczas wpływać na wyniki badań laboratoryjnych. Biorąc pod uwagę tak wiele czynników wpływających na niedobór kobalaminy oraz ilość dostępnych badań, z pewnością nasuwa się pytanie czy badanie poziomu witaminy b12 jest refundowane. Od lipca 2022 r. lekarz rodzinny może zlecić oznaczenie tej witaminy na koszt Narodowego Funduszu Zdrowia.

Jak szybko uzupełnić niedobór witaminy B12?

Uniknięciu powikłań wynikających ze zbyt niskiego poziomu B12 sprzyja wczesne rozpoczęcie leczenia. Może to zapobiec zarówno powikłaniom neurologicznym, jak i patologicznym zmianom w obrębie układu krążenia. Prócz uwzględnienia w diecie żywności o wysokiej zawartości kobalaminy, jednym ze sposobów uzupełnienia niedoborów jest stosowanie suplementacji doustnej. Na rynku istnieje wiele dostępnych preparatów zarówno w tabletkach jak i kapsułkach, przy czym odpowiednią dawkę najlepiej skonsultować z lekarzem prowadzącym, po przeprowadzeniu odpowiednich badań krwi. Osoba z odpowiednimi kompetencjami najlepiej dopasuje dla nas suplementacje i określi ile witaminy B12 dziennie zażywać. Warto też wiedzieć, jak poprawić wchłanianie witaminy B12. Przyczynić może się do tego wybór preparatów zawierających w swym składzie witaminę B12 w formie metylokobalaminy. Jest to jej aktywna postać, co oznacza, że wykazuje ona dużą dostępność biologiczną. Istnieją przesłanki wskazujące o jakiej porze brać witaminę B12 – sugeruje się spożywanie kobalaminy w godzinach porannych, co ma związek z jej wpływem na metabolizm węglowodanów i tłuszczów, najlepiej jednak skonsultować to z lekarzem. Należy zaznaczyć, że podawanie dużych dawek witaminy B12 jest porównywalnie skuteczne jak podawanie domięśniowe w celu korekcji niedokrwistości czy redukcji objawów neurologicznych. Terapia domięśniowa prowadzi do szybszej poprawy parametrów krwi i powinna być rozważana u pacjentów z ciężkim niedoborem. Także u osób zmagających się z zaburzeniami wchłaniania lepszą alternatywą mogą okazać się zastrzyki domięśniowe. Należy pamiętać, że nadmiar witaminy B12 może również okazać się szkodliwy dla naszego organizmu (co ciekawe – przebiega on raczej klinicznie bezobjawowo), dlatego bardzo istotny jest wybór odpowiednich dawek – adekwatnych do stwierdzonych niedoborów. To, ile trwa uzupełnienie witaminy B12, zależne jest od formy wybranych przez nas preparatów a także od indywidualnych uwarunkowań fizjologicznych.

Niedobór witaminy B12 w ciąży

Niedobory witaminy B12 u kobiet w ciąży mogą znacząco rzutować zarówno na zdrowie ciężarnej, jak i rozwijającego się dziecka. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B12 u kobiet ciężarnych wynosi ok. 2,6 µg i wzrasta w okresie laktacji do 2,8 µg. Kobalamina wraz z kwasem foliowym oraz witaminą B6 biorą udział w syntezie DNA, co ma istotny wpływ na rozwój płodu. Jest ona gwarantem prawidłowego przebiegu cyklu przemian folianów, co jest kluczowe w szybkim podziale komórek płodu i łożyska. Niedobory witaminy B12 mogą zwiększać ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego, który jest realnym zagrożeniem dla życia matki. Zbyt niski poziom B12 stanowi także zagrożenie zdrowotne dla dziecka, może on wówczas doprowadzić do przedwczesnego porodu. Jego skutkiem może być również wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu, anemia megaloblastyczna u dziecka oraz niezwykle niebezpieczne wady cewy nerwowej, odpowiadającej za rozwój układu nerwowego. O prawidłowy poziom witaminy B12 warto zadbać również w trakcie laktacji, gdyż jej niedobór może zaburzyć prawidłowy rozwój poznawczy oraz psychomotoryczny dziecka.

Warto zapamiętać

Witamina B12, znana również jako kobalamina, jest niezbędna dla wielu procesów w organizmie, w tym syntezy DNA i RNA, produkcji czerwonych krwinek, przemian metabolicznych oraz zdrowego układu nerwowego.
Główne źródła witaminy B12 to produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak mięso, ryby, nabiał i jaja. Diety wegańskie i wegetariańskie mogą prowadzić do niedoboru witaminy B12.
Dzienna zalecana dawka witaminy B12 wynosi około 2 µg, ale może się różnić w zależności od wieku i stanu zdrowia.
Przyczyny niedoboru witaminy B12 obejmują niedostateczną jej podaż z pożywienia, choroby jelit, zespoły zaburzeń wchłaniania powodujące nieprzyswajanie witaminy B12 – w tym chorobę Addisona-Biermera, zespół rozrostu bakteryjnego, zespół Zollingera i Ellisona i inne. Czynnikiem ryzyka jest przewlekłe przyjmowane niektórych leków (metformina, inhibitory pompy protonowej), co powoduje brak witaminy B12.
Objawy braku witaminy B12 obejmują anemię, problemy neurologiczne (np. neuropatię), objawy psychiczne (depresję, zmęczenie, osłabienie koncentracji), objawy ze strony układu pokarmowego (brak apetytu, biegunki, zaparcia) oraz objawy skórne.
Niedobór witaminy B12 można diagnozować poprzez badania krwi, takie jak oznaczenie poziomu B12, MMA (kwasu metylomalonowego) i homocysteiny. Czasami badane są także przeciwciała przeciwko czynnikowi Castle’a.
Leczenie niedoboru witaminy B12 polega na uzupełnieniu jej poziomu w organizmie poprzez suplementację doustną lub iniekcje. Zbilansowana dieta pokrywająca zapotrzebowanie dzienne wspomaga uzupełnianie niedoborów, warto więc wiedzieć co jeść przy niedoborze witaminy B12. Zawsze najlepiej skonsultować z lekarzem, jak przyjmować witaminę B12. To, po jakim czasie zaczyna działać witamina B12 zależne jest od wybranego preparatu oraz stanu naszego zdrowia.
Niedobór witaminy B12 w ciąży może prowadzić do powikłań zarówno u matki, jak i dziecka, włączając w to ryzyko stanu przedrzucawkowego i wad cewy nerwowej u płodu. Niedobór w okresie laktacji może negatywnie wpływać na funkcje poznawcze i psychosomatyczne dzieci.

Warto monitorować poziom witaminy B12, zwłaszcza w przypadku stosowania diet wegetariańskich i wegańskich, osób starszych oraz u osób z zaburzeniami wchłaniania, ponieważ odgrywa ona istotną rolę w utrzymaniu ogólnego zdrowia i zapobieganiu wielu problemom zdrowotnym.

Źródła:

A. Nieciecka, K. Kędziora-Kornatowska, M. Lamach, M. Jabłońska. N.Błasik, A. Wójcik; „Analysis of the causes of vitamin B12 deficiency in different age groups - a review of the literaturę”; Journal of Education,HealthandSport.2023;13(2):81-92
K. Halczuk, B. Karwowski; „Witamina B12 - czy jest nam potrzebna?”, Farm Pol, 2022, 78(9): 527–535
R. Elangovan, J. Baruteau; „Inerited and acquired vitamin B12 deficiencies: Which administration route to choose for supplementation?”; Pharmacol, September 2022;
M. Daszkiewicz; „Rola żywienia w zapobieganiu i terapii wybranych schorzeń skóry”; Aesth Cosmetol Med. 2021;10(4):175-179
Z. Rzepka, M. Maszczyk, D. Wrześniok; „Biologiczna rola kobalaminy: przyczyny i skutki hipokobalaminemii na poziomie molekularnym, komórkowym, tkankowym i organizmu”; Postepy Hig Med Dosw (online), 2020; 74: 443-451
K. Kmiecik; „Niedobór kwasu foliowego i witaminy B12 w patogenezie niedokrwistości”; Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce Nauki medyczne i nauki o zdrowiu; s. 66-67, rok 2018
M. Jarosz; „Normy żywienia dla populacji Polski”; Instytut Żywności i Żywienia, 2017
K. Drews; „Aktywne wspomaganie szlaku folianów – epigenetyczny wpływ choliny i witaminy B12 na rozwój ciąży”; Ginekol Pol. 2015, 86, 940-946
J. Zabrocka, Z. Wojszel; „Niedobór witaminy B12 w wieku podeszłym – przyczyny, następstwa, podejście terapeutyczne”; G E R I A T R I A 2013; 7: 24-32
A. Kośmider, K. Czaczyk; „Witamina B12 – budowa, biosynteza, funkcje i metody oznaczania.”; Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 5 (72), 17 – 32
K. Lis; „Wpływ spożywania alkoholu etylowego na wyniki badań laboratoryjnych”; Alkoholizm i Narkomania 2009, Tom 22: nr 1, 6573

Publikowane informacje mają charakter wyłącznie informacyjny i nie powinny zastępować indywidualnych konsultacji lekarskich. Zaleca się skonsultowanie z lekarzem lub terapeutą przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii. Wydawca nie dąży do nawiązania relacji lekarz-pacjent ze swoimi czytelnikami. Nie bierze również odpowiedzialności za wiarygodność, skuteczność lub prawidłowe stosowanie informacji umieszczonych na stronie, ani za ewentualne problemy zdrowotne wynikające z omówionych terapii.

Najczęściej zadawane pytania

Niedobór witaminy B12 a ból nóg.

Niedobory kobalaminy prowadzą do neuropatii, które mogą objawiać się jako ból nóg.

Co niszczy witaminę B12 w organizmie?

Na wchłanianie kobalaminy negatywny wpływ wywiera m.in. przewlekłe stosowanie metforminy oraz leków zawierających inhibitor pompy protonowej.

Po jakim czasie zaczyna działać witamina B12?

Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi, będzie to uzależnione od indywidualnych czynników fizjologicznych a także od wybranej formy leczenia niedoboru (zastrzyki lub doustna suplementacja).

Niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego objawy.

Główne objawy niedoborów tych witamin wykazywane są ze strony układu krążenia, powodują one wystąpienie anemii megaloblastycznej.

Witamina B12 która najlepsza?

Najlepiej wybierać preparaty, które w swoim składzie zawierają B12 w formie metylokobalaminy. Jest to jej aktywna forma, niewymagająca przekształcenia w organizmie, chrakteryzująca się dużą dostępnością biologiczną.

To może Cię zainteresować

Ciąża

Suplementacja przed ciążą – jakie witaminy i minerały zażywać?

Organizm przyszłej mamy potrzebuje odpowiednich zapasów witamin i minerałów jeszcze zanim dojdzie do zapłodnienia. Dlaczego? Ponieważ część składników działa długofalowo, co oznacza, że potrzebują czasu, aby móc uzupełnić ewentualne niedobory i jednocześnie przygotować organizm na intensywny czas ciąży. Suplementacja przed ciążą – kiedy ją rozpocząć? Planowanie ciąży, a następnie macierzyństwa to jedno z najpiękniejszych życiowych wyzwań. Ginekolodzy podkreślają, że im lepsze przygotowanie organizmu do tego wyjątkowego etapu, tym większe szanse na zdrowy przebieg ciąży i prawidłowy rozwój dziecka. Zmniejsza się wówczas ryzyko powikłań, a to zwiększa komfort przyszłej mamy – zarówno fizyczny, jak i psychiczny. To czas, w którym możesz zadbać o siebie w sposób wyjątkowy: wyrównać niedobory witamin, wzmocnić odporność, poprawić kondycję, a także wyrobić zdrowe nawyki żywieniowe. Specjaliści z Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) zalecają, aby suplementację kluczowych składników rozpocząć co najmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą. Jest to związane z faktem, że niektóre składniki, w tym kwas foliowy czy witamina D3 muszą osiągnąć odpowiednie stężenie we krwi, aby mogły efektywnie wspierać rozwój zarodka w pierwszych tygodniach, kiedy wiele kobiet jeszcze nie wie, że jest w ciąży [1]. Badania naukowe wykazały, że odpowiednia suplementacja zarówno przed, jak i w okresie ciąży znacznie zmniejsza ryzyko: anemii u matki;poronienia;małej masy ciała płodu;przedwczesnego porodu;stanu przedrzucawkowego;martwych urodzeń;poważnego niedoboru mikroelementów [2]. Ponadto, kompleksowa wielomikroelementowa suplementacja z większą liczbą składników jest znacznie skuteczniejsza niż przyjmowanie wyłącznie klasyków, czyli żelaza oraz kwasu foliowego [2]. To inwestycja, która zwraca się z nawiązką – w postaci zdrowia dziecka, spokojniejszego przebiegu ciąży i większej energii na pierwsze tygodnie macierzyństwa. Takie podejście jest rekomendowane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów (ACOG) oraz Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników [3,4]. Główne zalecenia PTGiP w okresie prekoncepcyjnym zakładają suplementację: kwasu foliowego (witamina B9) w podstawowej dawce 0,4 mg dziennie. Przyjmowanie należy rozpocząć na co najmniej 4 tygodnie przed planowaną ciążą i kontynuować w 1 trymestrze;witaminy D3 w dawce 2000 IU i to niezależnie od pory roku;jodu w zalecanej dawce 150-200 µg na dobę (pod warunkiem braku przeciwwskazań np. w postaci nadczynności tarczycy);kwasów tłuszczowych omega-3 (DHA) w rekomendowanej dawce 200-400 mg dziennie [1].Jakie witaminy przed ciążą są niezbędne? Zanim powiesz „tak” macierzyństwu, warto zaprzyjaźnić się z kilkoma kluczowymi witaminami i minerałami. To mali, ale niezwykle ważni sprzymierzeńcy, którzy pomogą stworzyć najlepsze warunki dla rozwijającego się życia. Kwas foliowy (witamina B9) Kwas foliowy to złoty standard wśród suplementów diety zarówno przed poczęciem, jak i w ciąży. Odpowiednia podaż folianów w okresie prekoncepcyjnym zmniejsza ryzyko rozwoju wad cewy nerwowej np. rozszczepu kręgosłupa. Badania naukowe wykazały, że kwas foliowy może mieć skutki długofalowe, w tym wpływać na rozwój chorób psychiatrycznych (np. ADHD) i metabolicznych [5,6].Witamina B12 (kobalamina) Niedobór witaminy B12 może zwiększać ryzyko rozwoju wad cewy nerwowej, nawet przy jednoczesnej podaży kwasu foliowego. Co więcej, niski poziom tej witaminy może znacznie zmniejszyć stężenie folianów we krwi. Ponadto współdziałanie z kwasem foliowym sprzyja prawidłowemu podziałowi komórek i implantacji zarodka [7]. Witamina DNiedobór witaminy D jest szczególnie widoczny w populacji, a zwłaszcza u kobiet borykających się z problemem zespołu policystycznych jajników. To z kolei może mieć wpływ m.in. na częstotliwość owulacji, grubość błony śluzowej macicy, a także równowagę hormonalną. Suplementacja witaminy D wspiera zdrowie reprodukcyjne poprzez zwiększenie prawdopodobieństwa implantacji zarodka, poprawę jakości endometrium oraz wyników leczenia niepłodności [8].Jakie jeszcze suplementy przed ciążą warto przyjmować? Oprócz witamin, są też inne składniki, które odgrywają ogromną rolę w przygotowaniu do ciąży. To właśnie one wzmacniają organizm, wspierają rozwój dziecka i pomagają przyszłej mamie czuć się dobrze od pierwszych dni oczekiwania na potomka.MagnezPomaga utrzymać prawidłową pracę mięśni i układu nerwowego. Może też zmniejszać ryzyko skurczów i napięcia nerwowego w ciąży [9].WapńKluczowy dla budowy kości i zębów dziecka. Jeśli dieta jest uboga w nabiał lub roślinne źródła wapnia, warto rozważyć suplementację [9]. ŻelazoNiedobór żelaza jest dużym problemem u kobiet z chorobami tarczycy. Badania naukowe wykazały, że poziomy FT3, FT4 i TSH były znacznie niższe u osób z niskim stężeniem tego pierwiastka we krwi. To z kolei zwiększa ryzyko zaburzeń metabolizmu jodu i powstawania wola [10,11]. Co więcej, niedobór żelaza może prowadzić do anemii, co utrudnia zajście w ciążę i zwiększa ryzyko powikłań. Suplementację najlepiej rozpocząć po badaniu poziomu żelaza i ferrytyny [11].JodJod jest niezbędny do prawidłowej pracy tarczycy, a mówiąc ściślej do produkcji hormonów tego gruczołu [11]. Hormony te są kluczowe w rozwoju układu nerwowego zarodka, a także optymalnego procesu dojrzewania komórki jajowej i owulacji. Co ciekawe, badania naukowe wykazały, że niedobór jodu u matek w ciąży ma negatywny wpływ na rozwój zdolności intelektualnych u dzieci [12].Kwasy tłuszczowe omega-3Kwasy omega-3, w tym przede wszystkim DHA, wspierają proces dojrzewania pęcherzyków jajnikowych, poprawiają jakość komórek jajowych, modulują produkcję prostaglandyn (co ma niebagatelny wpływ na regularność cykli miesięcznych), a także poprawiają ukrwienie endometrium, co sprzyja implantacji zarodka. Co ważne DHA obniża ryzyko stanu przedrzucawkowego, przedwczesnego porodu i niskiej masy urodzeniowej [13]. Olej rybi, będący jednym z najlepszych źródeł kwasów tłuszczowych omega-3, suplementowany w ciąży i w okresie karmienia piersią sprzyja przyrostowi beztłuszczowej masy ciała u dziecka [13]. Planowanie ciąży a zioła – które zioła można stosować, a których unikać? Zioła mogą być świetnym wsparciem w codziennym dbaniu o zdrowie, ale w okresie planowania ciąży trzeba dobierać je wyjątkowo ostrożnie. Niektóre, jak melisa czy rumianek, mogą pomóc zmniejszyć stres i poprawić jakość snu, a imbir (np. w postaci pastylek lub naparu) bywa ratunkiem na poranne mdłości. Jednak są też rośliny, których lepiej unikać, bo mogą wpływać na gospodarkę hormonalną lub pobudzać skurcze macicy – należą do nich m.in. dziurawiec, piołun, aloes w dużych dawkach czy szałwia lekarska [14]. Warto pamiętać, że naturalne nie zawsze znaczy bezpieczne, zwłaszcza w okresie, gdy organizm przygotowuje się do ciąży. Dlatego zanim sięgniesz po ziołowe napary lub suplementy roślinne, dobrze jest skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, aby upewnić się, że będą one wsparciem, a nie zagrożeniem.Dieta przed ciążą – co włączyć do swojego jadłospisu? Dieta w okresie planowania ciąży to coś więcej niż lista „dozwolone/zakazane” – to sposób na codzienne wzmacnianie organizmu i tworzenie najlepszych warunków dla przyszłego malucha. Warto sięgać po pełnowartościowe, różnorodne produkty, które dostarczą nie tylko witamin i minerałów, ale też energii i zagwarantują dobre samopoczucie.Świetnym wyborem dla przyszłych mam są:pełnoziarniste produkty zbożowe (kasza gryczana, brązowy ryż, pieczywo razowe), które stabilizują poziom cukru we krwi i zapewniają długotrwałą sytość;świeże warzywa i owoce, naturalny koktajl witamin – im bardziej kolorowo na talerzu, tym lepiej. Zielone liście szpinaku czy jarmużu dostarczają kwasu foliowego, a pomarańczowe marchewki i dynia – beta-karotenu;chude mięso, będące źródłem białka, a także ryby morskie bogate w omega-3 (np. łosoś, śledź, sardynki), jajka oraz rośliny strączkowe;orzechy i nasiona (np. migdały, siemię lniane, pestki dyni) to małe „bomby” zdrowych tłuszczów, które wspierają gospodarkę hormonalną;fermentowane produkty mleczne lub ich roślinne odpowiedniki wzbogacane w wapń – jogurt naturalny, kefir, maślanka – bo wspierają odporność i florę jelitową [15].Pamiętaj też o odpowiednim nawodnieniu – najlepiej czystą wodą.Warto zapamiętać Suplementację najlepiej rozpocząć co najmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą, aby wyrównać ewentualne niedobory i przygotować organizm na zwiększone zapotrzebowanie w ciąży. Kwas foliowy (0,4 mg dziennie) to absolutna podstawa – chroni przed wadami cewy nerwowej, ale istotne są też witamina B12, witamina D, jod i omega-3. Badania krwi (morfologia, ferrytyna, poziom witaminy D, B12, TSH) przed suplementacją pomagają dobrać odpowiednie dawki i uniknąć nadmiaru. Dieta powinna być urozmaicona i bogata w naturalne źródła witamin – im więcej świeżych warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych i zdrowych tłuszczów, tym lepiej. Warto wprowadzać zdrowe nawyki już teraz – regularne posiłki, aktywność fizyczną, unikanie przetworzonej żywności, ograniczenie cukru i rezygnację z alkoholu oraz papierosów. Zioła mogą wspierać zdrowie, ale nie wszystkie są bezpieczne w okresie planowania ciąży – zawsze konsultuj ich stosowanie z lekarzem lub farmaceutą. Świadome przygotowanie to inwestycja w zdrowie mamy i dziecka – im lepszy start, tym większe szanse na spokojny przebieg ciąży i dobry rozwój malucha. BibliografiaPolskie Towarzystwo Ginekologów i Położników. Rekomendacje dotyczące suplementacji w okresie prekoncepcyjnym, ciąży i laktacji. Ginekol Pol. 2020;91(10):644–651.Keats EC, Oh C, Chau T, Khalifa DS, Imdad A, Bhutta ZA. Effects of vitamin and mineral supplementation during pregnancy on maternal, birth, child health and development outcomes in low- and middle-income countries: A systematic review. Campbell Syst Rev. 2021 Jun 26;17(2):e1127. doi: 10.1002/cl2.1127.WHO. Guideline: Daily iron and folic acid supplementation in pregnant women. Geneva: World Health Organization; 2020.American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). Prepregnancy Counseling. Committee Opinion No. 762. Obstetrics & Gynecology. 2019;133:e78–e89.Dominguez-Salas P, Cox SE, Prentice AM, Hennig BJ, Moore SE. Maternal nutritional status, C(1) metabolism and offspring DNA methylation: a review of current evidence in human subjects. Proc Nutr Soc. 2012 Feb;71(1):154-65. doi: 10.1017/S0029665111003338. Franzago M, La Rovere M, Guanciali Franchi P, Vitacolonna E, Stuppia L. Epigenetics and human reproduction: the primary prevention of the noncommunicable diseases. Epigenomics. 2019 Sep;11(12):1441-1460. doi: 10.2217/epi-2019-0163. Ji H, Bachmanov AA. Differences in postingestive metabolism of glutamate and glycine between C57BL/6ByJ and 129P3/J mice. Physiol Genomics. 2007 Nov 14;31(3):475-82. doi: 10.1152/physiolgenomics.00013.2007.Lerchbaum E, Obermayer-Pietsch B. Vitamin D and fertility: a systematic review. Eur J Endocrinol. 2012 May;166(5):765-78. doi: 10.1530/EJE-11-0984Makowska-Donajska M. i Hirnle L. Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017 tom 2, nr 4, strony 166–172.Garofalo, V.; Condorelli, R.A.; Cannarella, R.; Aversa, A.; Calogero, A.E.; La Vignera, S. Relationship between Iron Deficiency and Thyroid Function: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients 2023, 15, 4790. https://doi.org/10.3390/nu15224790 Hansen R, Sejer EPF, Holm C, Schroll JB. Iron supplements in pregnant women with normal iron status: A systematic review and meta-analysis. Acta Obstet Gynecol Scand. 2023 Sep;102(9):1147-1158. doi: 10.1111/aogs.14607.Bath SC, Steer CD, Golding J, Emmett P, Rayman MP. Effect of inadequate iodine status in UK pregnant women on cognitive outcomes in their children: results from the Avon Longitudinal Study of Parents and Children (ALSPAC). Lancet. 2013 Jul 27;382(9889):331-7. doi: 10.1016/S0140-6736(13)60436-5.Vinding RK, Stokholm J, Sevelsted A, Sejersen T, Chawes BL, Bønnelykke K, Thorsen J, Howe LD, Krakauer M, Bisgaard H. Effect of fish oil supplementation in pregnancy on bone, lean, and fat mass at six years: randomised clinical trial. BMJ. 2018 Sep 4;362:k3312. doi: 10.1136/bmj.k3312.Ernst E. Herbal medicinal products during pregnancy: are they safe? BJOG. 2002 Mar;109(3):227-35. doi: 10.1111/j.1471-0528.2002.t01-1-01009.x. National Institutes of Health (NIH). (2021). Healthy diet before and during pregnancy linked to lower risk of complications, NIH study suggests. [online] Available at: https://www.nih.gov/news-events/news-releases/healthy-diet-before-during-pregnancy-linked-lower-risk-complications-nih-study-suggests.

Ciąża

Suplementacja przed ciążą – jakie witaminy i minerały zażywać?

Organizm przyszłej mamy potrzebuje odpowiednich zapasów witamin i minerałów jeszcze zanim dojdzie do zapłodnienia. Dlaczego? Ponieważ część składników działa długofalowo, co oznacza, że potrzebują czasu, aby móc uzupełnić ewentualne niedobory i jednocześnie przygotować organizm na intensywny czas ciąży. Suplementacja przed ciążą – kiedy ją rozpocząć? Planowanie ciąży, a następnie macierzyństwa to jedno z najpiękniejszych życiowych wyzwań. Ginekolodzy podkreślają, że im lepsze przygotowanie organizmu do tego wyjątkowego etapu, tym większe szanse na zdrowy przebieg ciąży i prawidłowy rozwój dziecka. Zmniejsza się wówczas ryzyko powikłań, a to zwiększa komfort przyszłej mamy – zarówno fizyczny, jak i psychiczny. To czas, w którym możesz zadbać o siebie w sposób wyjątkowy: wyrównać niedobory witamin, wzmocnić odporność, poprawić kondycję, a także wyrobić zdrowe nawyki żywieniowe. Specjaliści z Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) zalecają, aby suplementację kluczowych składników rozpocząć co najmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą. Jest to związane z faktem, że niektóre składniki, w tym kwas foliowy czy witamina D3 muszą osiągnąć odpowiednie stężenie we krwi, aby mogły efektywnie wspierać rozwój zarodka w pierwszych tygodniach, kiedy wiele kobiet jeszcze nie wie, że jest w ciąży [1]. Badania naukowe wykazały, że odpowiednia suplementacja zarówno przed, jak i w okresie ciąży znacznie zmniejsza ryzyko: anemii u matki;poronienia;małej masy ciała płodu;przedwczesnego porodu;stanu przedrzucawkowego;martwych urodzeń;poważnego niedoboru mikroelementów [2]. Ponadto, kompleksowa wielomikroelementowa suplementacja z większą liczbą składników jest znacznie skuteczniejsza niż przyjmowanie wyłącznie klasyków, czyli żelaza oraz kwasu foliowego [2]. To inwestycja, która zwraca się z nawiązką – w postaci zdrowia dziecka, spokojniejszego przebiegu ciąży i większej energii na pierwsze tygodnie macierzyństwa. Takie podejście jest rekomendowane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów (ACOG) oraz Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników [3,4]. Główne zalecenia PTGiP w okresie prekoncepcyjnym zakładają suplementację: kwasu foliowego (witamina B9) w podstawowej dawce 0,4 mg dziennie. Przyjmowanie należy rozpocząć na co najmniej 4 tygodnie przed planowaną ciążą i kontynuować w 1 trymestrze;witaminy D3 w dawce 2000 IU i to niezależnie od pory roku;jodu w zalecanej dawce 150-200 µg na dobę (pod warunkiem braku przeciwwskazań np. w postaci nadczynności tarczycy);kwasów tłuszczowych omega-3 (DHA) w rekomendowanej dawce 200-400 mg dziennie [1].Jakie witaminy przed ciążą są niezbędne? Zanim powiesz „tak” macierzyństwu, warto zaprzyjaźnić się z kilkoma kluczowymi witaminami i minerałami. To mali, ale niezwykle ważni sprzymierzeńcy, którzy pomogą stworzyć najlepsze warunki dla rozwijającego się życia. Kwas foliowy (witamina B9) Kwas foliowy to złoty standard wśród suplementów diety zarówno przed poczęciem, jak i w ciąży. Odpowiednia podaż folianów w okresie prekoncepcyjnym zmniejsza ryzyko rozwoju wad cewy nerwowej np. rozszczepu kręgosłupa. Badania naukowe wykazały, że kwas foliowy może mieć skutki długofalowe, w tym wpływać na rozwój chorób psychiatrycznych (np. ADHD) i metabolicznych [5,6].Witamina B12 (kobalamina) Niedobór witaminy B12 może zwiększać ryzyko rozwoju wad cewy nerwowej, nawet przy jednoczesnej podaży kwasu foliowego. Co więcej, niski poziom tej witaminy może znacznie zmniejszyć stężenie folianów we krwi. Ponadto współdziałanie z kwasem foliowym sprzyja prawidłowemu podziałowi komórek i implantacji zarodka [7]. Witamina DNiedobór witaminy D jest szczególnie widoczny w populacji, a zwłaszcza u kobiet borykających się z problemem zespołu policystycznych jajników. To z kolei może mieć wpływ m.in. na częstotliwość owulacji, grubość błony śluzowej macicy, a także równowagę hormonalną. Suplementacja witaminy D wspiera zdrowie reprodukcyjne poprzez zwiększenie prawdopodobieństwa implantacji zarodka, poprawę jakości endometrium oraz wyników leczenia niepłodności [8].Jakie jeszcze suplementy przed ciążą warto przyjmować? Oprócz witamin, są też inne składniki, które odgrywają ogromną rolę w przygotowaniu do ciąży. To właśnie one wzmacniają organizm, wspierają rozwój dziecka i pomagają przyszłej mamie czuć się dobrze od pierwszych dni oczekiwania na potomka.MagnezPomaga utrzymać prawidłową pracę mięśni i układu nerwowego. Może też zmniejszać ryzyko skurczów i napięcia nerwowego w ciąży [9].WapńKluczowy dla budowy kości i zębów dziecka. Jeśli dieta jest uboga w nabiał lub roślinne źródła wapnia, warto rozważyć suplementację [9]. ŻelazoNiedobór żelaza jest dużym problemem u kobiet z chorobami tarczycy. Badania naukowe wykazały, że poziomy FT3, FT4 i TSH były znacznie niższe u osób z niskim stężeniem tego pierwiastka we krwi. To z kolei zwiększa ryzyko zaburzeń metabolizmu jodu i powstawania wola [10,11]. Co więcej, niedobór żelaza może prowadzić do anemii, co utrudnia zajście w ciążę i zwiększa ryzyko powikłań. Suplementację najlepiej rozpocząć po badaniu poziomu żelaza i ferrytyny [11].JodJod jest niezbędny do prawidłowej pracy tarczycy, a mówiąc ściślej do produkcji hormonów tego gruczołu [11]. Hormony te są kluczowe w rozwoju układu nerwowego zarodka, a także optymalnego procesu dojrzewania komórki jajowej i owulacji. Co ciekawe, badania naukowe wykazały, że niedobór jodu u matek w ciąży ma negatywny wpływ na rozwój zdolności intelektualnych u dzieci [12].Kwasy tłuszczowe omega-3Kwasy omega-3, w tym przede wszystkim DHA, wspierają proces dojrzewania pęcherzyków jajnikowych, poprawiają jakość komórek jajowych, modulują produkcję prostaglandyn (co ma niebagatelny wpływ na regularność cykli miesięcznych), a także poprawiają ukrwienie endometrium, co sprzyja implantacji zarodka. Co ważne DHA obniża ryzyko stanu przedrzucawkowego, przedwczesnego porodu i niskiej masy urodzeniowej [13]. Olej rybi, będący jednym z najlepszych źródeł kwasów tłuszczowych omega-3, suplementowany w ciąży i w okresie karmienia piersią sprzyja przyrostowi beztłuszczowej masy ciała u dziecka [13]. Planowanie ciąży a zioła – które zioła można stosować, a których unikać? Zioła mogą być świetnym wsparciem w codziennym dbaniu o zdrowie, ale w okresie planowania ciąży trzeba dobierać je wyjątkowo ostrożnie. Niektóre, jak melisa czy rumianek, mogą pomóc zmniejszyć stres i poprawić jakość snu, a imbir (np. w postaci pastylek lub naparu) bywa ratunkiem na poranne mdłości. Jednak są też rośliny, których lepiej unikać, bo mogą wpływać na gospodarkę hormonalną lub pobudzać skurcze macicy – należą do nich m.in. dziurawiec, piołun, aloes w dużych dawkach czy szałwia lekarska [14]. Warto pamiętać, że naturalne nie zawsze znaczy bezpieczne, zwłaszcza w okresie, gdy organizm przygotowuje się do ciąży. Dlatego zanim sięgniesz po ziołowe napary lub suplementy roślinne, dobrze jest skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, aby upewnić się, że będą one wsparciem, a nie zagrożeniem.Dieta przed ciążą – co włączyć do swojego jadłospisu? Dieta w okresie planowania ciąży to coś więcej niż lista „dozwolone/zakazane” – to sposób na codzienne wzmacnianie organizmu i tworzenie najlepszych warunków dla przyszłego malucha. Warto sięgać po pełnowartościowe, różnorodne produkty, które dostarczą nie tylko witamin i minerałów, ale też energii i zagwarantują dobre samopoczucie.Świetnym wyborem dla przyszłych mam są:pełnoziarniste produkty zbożowe (kasza gryczana, brązowy ryż, pieczywo razowe), które stabilizują poziom cukru we krwi i zapewniają długotrwałą sytość;świeże warzywa i owoce, naturalny koktajl witamin – im bardziej kolorowo na talerzu, tym lepiej. Zielone liście szpinaku czy jarmużu dostarczają kwasu foliowego, a pomarańczowe marchewki i dynia – beta-karotenu;chude mięso, będące źródłem białka, a także ryby morskie bogate w omega-3 (np. łosoś, śledź, sardynki), jajka oraz rośliny strączkowe;orzechy i nasiona (np. migdały, siemię lniane, pestki dyni) to małe „bomby” zdrowych tłuszczów, które wspierają gospodarkę hormonalną;fermentowane produkty mleczne lub ich roślinne odpowiedniki wzbogacane w wapń – jogurt naturalny, kefir, maślanka – bo wspierają odporność i florę jelitową [15].Pamiętaj też o odpowiednim nawodnieniu – najlepiej czystą wodą.Warto zapamiętać Suplementację najlepiej rozpocząć co najmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą, aby wyrównać ewentualne niedobory i przygotować organizm na zwiększone zapotrzebowanie w ciąży. Kwas foliowy (0,4 mg dziennie) to absolutna podstawa – chroni przed wadami cewy nerwowej, ale istotne są też witamina B12, witamina D, jod i omega-3. Badania krwi (morfologia, ferrytyna, poziom witaminy D, B12, TSH) przed suplementacją pomagają dobrać odpowiednie dawki i uniknąć nadmiaru. Dieta powinna być urozmaicona i bogata w naturalne źródła witamin – im więcej świeżych warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych i zdrowych tłuszczów, tym lepiej. Warto wprowadzać zdrowe nawyki już teraz – regularne posiłki, aktywność fizyczną, unikanie przetworzonej żywności, ograniczenie cukru i rezygnację z alkoholu oraz papierosów. Zioła mogą wspierać zdrowie, ale nie wszystkie są bezpieczne w okresie planowania ciąży – zawsze konsultuj ich stosowanie z lekarzem lub farmaceutą. Świadome przygotowanie to inwestycja w zdrowie mamy i dziecka – im lepszy start, tym większe szanse na spokojny przebieg ciąży i dobry rozwój malucha. BibliografiaPolskie Towarzystwo Ginekologów i Położników. Rekomendacje dotyczące suplementacji w okresie prekoncepcyjnym, ciąży i laktacji. Ginekol Pol. 2020;91(10):644–651.Keats EC, Oh C, Chau T, Khalifa DS, Imdad A, Bhutta ZA. Effects of vitamin and mineral supplementation during pregnancy on maternal, birth, child health and development outcomes in low- and middle-income countries: A systematic review. Campbell Syst Rev. 2021 Jun 26;17(2):e1127. doi: 10.1002/cl2.1127.WHO. Guideline: Daily iron and folic acid supplementation in pregnant women. Geneva: World Health Organization; 2020.American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). Prepregnancy Counseling. Committee Opinion No. 762. Obstetrics & Gynecology. 2019;133:e78–e89.Dominguez-Salas P, Cox SE, Prentice AM, Hennig BJ, Moore SE. Maternal nutritional status, C(1) metabolism and offspring DNA methylation: a review of current evidence in human subjects. Proc Nutr Soc. 2012 Feb;71(1):154-65. doi: 10.1017/S0029665111003338. Franzago M, La Rovere M, Guanciali Franchi P, Vitacolonna E, Stuppia L. Epigenetics and human reproduction: the primary prevention of the noncommunicable diseases. Epigenomics. 2019 Sep;11(12):1441-1460. doi: 10.2217/epi-2019-0163. Ji H, Bachmanov AA. Differences in postingestive metabolism of glutamate and glycine between C57BL/6ByJ and 129P3/J mice. Physiol Genomics. 2007 Nov 14;31(3):475-82. doi: 10.1152/physiolgenomics.00013.2007.Lerchbaum E, Obermayer-Pietsch B. Vitamin D and fertility: a systematic review. Eur J Endocrinol. 2012 May;166(5):765-78. doi: 10.1530/EJE-11-0984Makowska-Donajska M. i Hirnle L. Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017 tom 2, nr 4, strony 166–172.Garofalo, V.; Condorelli, R.A.; Cannarella, R.; Aversa, A.; Calogero, A.E.; La Vignera, S. Relationship between Iron Deficiency and Thyroid Function: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients 2023, 15, 4790. https://doi.org/10.3390/nu15224790 Hansen R, Sejer EPF, Holm C, Schroll JB. Iron supplements in pregnant women with normal iron status: A systematic review and meta-analysis. Acta Obstet Gynecol Scand. 2023 Sep;102(9):1147-1158. doi: 10.1111/aogs.14607.Bath SC, Steer CD, Golding J, Emmett P, Rayman MP. Effect of inadequate iodine status in UK pregnant women on cognitive outcomes in their children: results from the Avon Longitudinal Study of Parents and Children (ALSPAC). Lancet. 2013 Jul 27;382(9889):331-7. doi: 10.1016/S0140-6736(13)60436-5.Vinding RK, Stokholm J, Sevelsted A, Sejersen T, Chawes BL, Bønnelykke K, Thorsen J, Howe LD, Krakauer M, Bisgaard H. Effect of fish oil supplementation in pregnancy on bone, lean, and fat mass at six years: randomised clinical trial. BMJ. 2018 Sep 4;362:k3312. doi: 10.1136/bmj.k3312.Ernst E. Herbal medicinal products during pregnancy: are they safe? BJOG. 2002 Mar;109(3):227-35. doi: 10.1111/j.1471-0528.2002.t01-1-01009.x. National Institutes of Health (NIH). (2021). Healthy diet before and during pregnancy linked to lower risk of complications, NIH study suggests. [online] Available at: https://www.nih.gov/news-events/news-releases/healthy-diet-before-during-pregnancy-linked-lower-risk-complications-nih-study-suggests.

Planujesz zostać tatą? Poznaj składniki, które Ci w tym pomogą!

Ciąża

Trądzik

Healthy Aging

BICAPS ashwagandha

BICAPS collagen fish+