Likopen - właściwości, działanie, przeciwskazania

Likopen

Likopen – karotenoid pochodzący z pomidorów

Likopen należy do grupy karotenoidów, czyli związków wykazujących szerokie działanie biologiczne i jest cząsteczką lipofilową, co oznacza, że rozpuszcza się w tłuszczach i rozpuszczalnikach niepolarnych. Gdzie występuje likopen? Likopen zawarty jest m.in. w pomidorach, które są bogactwem mikroelementów, w tym minerałów (potas, żelazo, siarka i fosfor), witamin (kwas askorbinowy, α-tokoferol, kwas foliowy, witamina K), błonnika pokarmowego i wielu bioaktywnych składników, takich jak karotenoidy (likopen, karoteny, luteina oraz fitoen) czy polifenole. Pomidor zajmuje drugie miejsce po ziemniaku pod względem znaczenia uprawnego i jest szeroko hodowany na całej kuli ziemskiej. Do Europy sprowadzony został około 500 lat temu (w XVI wieku) z regionu andyjskiego.

Biosyntezę omawianej cząsteczki rozpoczęto w 1958 roku. Jego budowa opiera się na 40 atomach węgla i 11 wiązaniach podwójnych (nienasyconych) w łańcuchu, co oznacza, że jego struktura jest wysoce nienasycona.

Likopen jest bardzo podatny na rozkład pod działaniem tlenu, światła i ciepła. Pod wpływem działania światła, podwyższonej temperatury i reakcji chemicznych w wiązaniach podwójnych dochodzi do procesu izomeryzacji z pozycji all-trans do mono lub poli-cis izomerów.

Odkryj produkty zawierające ten składnik:

    W jakich produktach występuje likopen? – Źródła likopenu

    Likopen odpowiada za czerwony kolor pomidorów i niektórych owoców. Znajduje się w chloroplastach i chromoplastach (organelle komórkowe, w których zachodzi biosynteza i kumulacja karotenoidów), a także gromadzi się w błonach lipidowych organelli cytoplazmatycznych roślin. Pomidor zwyczajny (Solanum lycopersicum L.) zawiera wysokie ilości likopenu, które wahają się od 3 do 5 mg w 100 g surowego pomidora. Zawartość likopenu zależy od metody przerobienia pomidora. W jakich produktach jest likopen? Najwięcej likopenu znajdziemy w proszku pomidorowym, następnie w pomidorach suszonych na słońcu, a mniej w sosie pomidorowym. Inne produkty bogate w likopen to różowe, pomarańczowe i czerwone owoce i warzywa takie jak: morele, papaje, winogrona, melony, brzoskwinie, żurawina, arbuz, figi, granty czy marchew, papryka, pietruszka. Wskazuje się, że dwie szklanki soku pomidorowego zawierają 30-35 mg likopenu. Do ciekawych egzogennych źródeł likopenu należą suplementy diety. Likopen dostępny jest w postaci ekstraktu lub proszku z pomidorów zamkniętego w tabletce czy kapsułce twardej (np. pullulanowej). Istotne jest, aby producent deklarował standaryzację na likopen w użytym surowcu, ponieważ ze względu na wysoką cenę likopenu można spotkać się z niewłaściwymi praktykami producentów. Dlatego należy kupować suplementy diety od zaufanych i sprawdzonych dostawców, którzy mogą wykazać standaryzację pomidora na likopen w przeliczeniu na dzienną dawkę suplementu diety.

    Czy wiesz, że...?

    Procesy takie jak gotowanie lub krojenie pomidorów poprawiają biodostępność poprzez rozbijanie silnych ścian komórkowych, co z kolei zwiększa dostępność karotenoidów?. Warto wiedzieć, że pomidor stanowi podstawę diety śródziemnomorskiej, a w USA stanowi drugą z najczęściej spożywanych roślin- wynosi aż 18% całkowitego ich spożycia. Owoce te można spożywać na surowo oraz po przetworzeniu, np. w postaci dżemu, passaty, koncentratu czy proszku. Ponieważ pomidory są bogate w polifenole, wskazuje się, że aby zapobiec ich utlenianiu wystarczy zastosowanie cebuli w procesie gotowania, a dodatek oliwy z oliwek zwiększy ich biodostępność.

    Właściwości i działanie likopenu – za co odpowiada likopen?

    Likopen stanowi 50% karotenoidów znajdujących się w surowicy ludzkiej. Po spożyciu wraz z dietą karotenoidy wchłaniane są przez jelita do krwi, a następnie podlegają transportowi dzięki lipoproteinom i są rozprowadzane po różnych tkankach w organizmie. Omawiany związek gromadzi się także w ludzkiej prostacie. Wyizolowany został również z krwi i innych tkanek.
    Co ciekawe, likopen bierze udział w procesach fotosyntezy w roślinach i absorbuje światło o długości fali λ= 466-472 nm. Dzięki takiej właściwości likopen zapobiega fotouczuleniu roślin.

    Jest także związkiem pośrednim w procesie biosyntezy innych karotenoidów. Likopen może ulegać metabolizmowi u ludzi w sposób podobny do β-karotenu, innego węglowodorowego karotenoidu. Interesujące jest, że w organizmach ssaków nigdy nie stwierdzono obecności produktu rozpadu likopenu.

    W świetle naukowych dowodów:

    • W badaniu przeprowadzonym in vitro wykazano pozytywny wpływ ekstraktu pomidorowego na agregację płytek krwi u ludzi, co dowodzi obecności składników przeciwpłytkowych w pomidorach i sugeruje, że ich spożywanie może być korzystne w profilaktyce problemów z układem krążenia [32].

    • Badanie wykazało, że składniki pomidora, które hamują działanie płytek krwi w warunkach laboratoryjnych, mają znaczący wpływ na funkcjonowanie płytek krwi poza organizmem. Oznacza to, że pomidory mogą mieć właściwości chroniące serce [33].

    • Wykazano, że likopen hamował agregację w ludzkich płytkach krwi stymulowaną przez agonistów. Mechanizm opierał się na aktywacji i tworzeniu się cyklicznego GMP/azotanów w ludzkich płytkach krwi, powodując hamowanie agregacji płytek krwi [34].

    Objawy nadmiaru likopenu

    Przy regularnym spożywaniu nadmiernych ilości likopenu może zmienić się kolor skóry z żółtego na pomarańczowy, co jest efektem jego akumulacji. Zgromadzenie likopenu ma miejsce w warstwie rogowej skóry, która bogata jest w lipidy i ma skłonność do wiązania omawianego związku. Zmiana diety prowadzi do ustąpienia objawów.

    Likopen – przeciwskazania

    Nie zaleca się stosowania składnika u osób szczególnie wrażliwych jak np. u kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz u dzieci bez uprzedniej konsultacji specjalistycznej.

    Aktualnie, w bazie danych PubMed, zawierającej publikacje z obszaru medycyny i nauk biologicznych, zgromadzono ponad 140 badań potwierdzających efekty działania likopenu.

    11
    Analizowanych badań
    10
    Wskazywało istotny statystycznie pozytywny wpływ na organizm

    Źródła:

    1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35707866/
    2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33151615/
    3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7912503/
    4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6566250/
    5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10745891/
    6. https://www.cambridge.org/core/journals/british-journal-of-nutrition/article/dietary-calcium-impairs-tomato-lycopene-bioavailability-in-healthy-humans/1BA3B9901219FB53B8C9B37254C6B096
    7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26024575/
    8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4460827/
    9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6567177/
    10. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16988368/
    11. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0308814620319245?via%3Dihub
    12. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0944711321000544?via%3Dihub
    13. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4616444/
    14. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4763492/
    15. https://academic.oup.com/jn/article/133/11/3356/4817958
    16. „Lycopene is more bioavailable from tomato paste than from fresh tomatoes”. Gärtner C, Stahl W, Sies H. The American Journal of Clinical Nutrition. Volume 66, Issue 1, July 1997, Pages 116-122.
    17. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022316623020229
    18. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0308814620322585?via%3Dihub
    19. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0308814617318745
    20. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S073497501300195X
    21. „Karotenoidy jako naturalne antyoksydanty”. Joanna Igielska-Kalwat, Joanna Gościańska, Izabela Nowak. Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 418-428 e-ISSN 1732-2693.
    22. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8969194/
    23. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7913612/
    24. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0753332220306521?via%3Dihub
    25. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28407181/
    26. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6990577/
    27. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0093691X17303886?via%3Dihub
    28. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0003986189904670
    29. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29219221/
    30. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2851402/
    31. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8626194/
    32. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11454256/
    33. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16960171/
    34. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16194683/

    Publikowane informacje mają charakter wyłącznie informacyjny i nie powinny zastępować indywidualnych konsultacji lekarskich. Zaleca się skonsultowanie z lekarzem lub terapeutą przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii. Wydawca nie dąży do nawiązania relacji lekarz-pacjent ze swoimi czytelnikami. Nie bierze również odpowiedzialności za wiarygodność, skuteczność lub prawidłowe stosowanie informacji umieszczonych na stronie, ani za ewentualne problemy zdrowotne wynikające z omówionych terapii.

    Odkryj nasze bestsellery: